[ZARATUSTRA]

E pasi bota në fytyrën bashkëkohore, për shkak të kon­tributit dhe karakteristikave të veta të drejtpërdrejta me veprat e të tjerëve shumë më tepër se të mus­li­ma­në­ve, është zonë e provokimeve dhe parapërcaktimeve të rën­da, kthimi islamit supozon para së gjithash aksident të ballafaqimit të madh të frymës së kulturës islame dhe fry­mës së epokës moderne. Sepse, zgjimi islam i mus­li­ma­nëve nuk domethënë përshtatja dhe penetrimi i tyre në rrjedhat e bashkëkohësisë që në fakt nga trolli i Ev­ro­pës moderne imponohet si tërësi botërore-historike të je­tës së njerëzisë. Me çarjen e vet fundamentale ndër­mjet sistemeve të mëdha intelektuale të cilat i ka ndër­tu­ar, kurse në të cilat Ikballi gjen vazhdimin krijues të disa fa­zave më të rëndësishme në zhvillimin autonom të kulturës islame, dhe fatit fatkeq jetësor të personalitetit i cili vetë së koti kërkohet në sistemin shoqëror që çdo gjë e anulon dhe e shpie në funksionin e eksploatimit të të varfërve nga ana e të pasurve. Evropa për Ikballin është pengesa më e madhe në rrugën e prosperitetit moral të njeriut. Për këtë arsye për përtëritjen e filozofisë fetare të islamit, në çka Ikballi sheh ndërtimin e konceptimit të domethënies së mirëfilltë të mesazhit islam për njerëzinë, është i domosdoshëm veprimi i të hulumtuarit më të thellë ideor të të gjitha burimeve të vetëdijes dhe situatës jetësore të njeriut të shekullit njëzet. Kështu vetëm kjo do ta arrijë përmbushjen e vet si vetëvetëdija gjithëpërfshirëse islame e muslimanëve në kompetencën e tyre që, si bartës të Shpalljes së fundit, të zhvillojnë për njerëzinë bashkëkohore interpretimin shpirtëror aq të nevojshëm të gjithësisë, horizontin e lirisë shpirtërore të personalitetit dhe principet e pi­kë­arritjes universale të cilët do të mund ta orientojnë evo­lu­cionin e botës njerëzore në bazën shpirtërore. E këto në të vërtetë janë refuzimet e Ikballit që njeriu të nën­ç­mo­het, pas të gjitha të folurave të të kaluarës dhe para çdo të foluri të ardhmërisë, në copëzën e materies së kot në rastin absurd të gjithësisë dhe besimi i tij në mun­dësinë e fesë si synim për jetë më të gjërë dhe for­mës më të lartë të pjesëmarrjes së njeriut në aspiratat më të thella të gjithësisë: asaj pjesëmarrjeje në të cilën njeriu e formëson fatin e vet dhe fatin e gjithësisë dhe në të ci­lin, sipas fjalës kur’anore, sigurisht e përcjell ndihma e Zo­tit. Sepse, ligjëratat e veta mbi kthimin e mus­li­ma­në­ve islamit, ky poet i zanafillës së harruar dhe mendimtar i ndërtimit historik të ardhmërisë, i ka filluar dhe i ka mba­ruar me hymn njeriut i cili me mendim, ndjenja dhe vep­rim ngrihet deri te e Vërteta Përfundimtare.