[Hakikat]

Të qenët rreth nesh i njofim nëpërmjet t'organeve t'ona të shqisave. Gjerave që i influencojnë organët e ndjenjave t'ona u thonë të qenët. Influencave të qenëve në pesë organe t'ona të shqisave u themi veçori ose cilsi. Të qenët ndërmjet tyre dallohen me veçorit e tyre. Drita, zëri, ujti, ajri, qelqi janë nga një egzistencë. Të qenëve që janë me peshë e me volum dhe që në zbrazti zen një vend u themi landë. Landët ndërmjet tyre dallohen me veçorit dhe cilsit e tyre. Ajri, ujti, guri, qelqi janë nga një landë me vehte. Deri sa drita, zëri nuk janë lande. Sepse drita dhe zëri nuk kaplojnë vend, as kan peshë. Çdo egzistencë përmban energji, d.m.th. se mund të ban një punë. Çdo landë mund të jet në tri gjendje: në gjendje të ngurt, të langshme e në gjendje gazi. Lande të ngurta kan trajta të tyre. Landët që janë në gjendje të langshme e të gazit nuk kan trajta të tyre. Këto e marrin formën e enës në të cilën gjinden. Forma, të cilën e merr landa quhet trup. Landët gjithmon ndodhen në gjendje të trupit. P.sh. kyqi, gyjlpara, masha, lopata, peroni janë trupra veç e veç. D.m.th. se format i kan se i cili më vehte, por që të gjitha janë formuar nge hekuri. Truprat ndahen në dy: trupi i thjesht dhe trupi i kompozuar (i përbër).

Çdo trup, pa pushuar ndryshohet. P.sh. kuer lëviz, e ndëron vendin. Smadhohet ose zvoglohet. E ndëron ngjyrën. Tek të gjallët ndodh qe i gjalli sëmuret dhe vdes. Këto ndryshimet jane ngjarje. Po mos të influencohet nga jashtë, landa nuk ndryshon. Kuer ndodh një ngjarje dhe në se nuk prishet konstrukcioni dhe në se nuk i ndryshon thelbi, kësaj i thone ngjarje fizike. Letra griset, kjo ësht një ngjarje fizike. Deri sa ngjarjeve që e prishin konstrukcionin dhe e ndrojnë thelbin u thonë ngjarje kimike.

Letra digjet dhe bahet hi, kjo ësht një ngjarje kimike. Për të ndodhur një ngjarje kimike duhet që ate të ndikoje një landë tjetër. Dy ose ma teper lande duke influencuar njena tjetrën shkaktojnë që në çdo njenën nga ato të bahet një ngjarje kimike. Kësaj i thonë reakcioni kimik. Hyrja e landeve në reakcionin kimik, d.m.th. influenca e tyre reciproke bahet me pjesët ma të vogla të tyre. Këtyre pjesve ma t'imta të landeve u themi “atome”. Çdo trup permbahet nga atomet. D.m.th. se ësht grumbull atomësh. Me gjith se konstrukcionët e atomve ndërmjet tyre kan përngjajshmëri, madhësija dhe pesha ndryshojnë. Për këte arsye sot dihen njëqindë e pes atome. Edhe atomi ma i madh ësht aq i vogël, sa që nuk mund të duket edhe ndën mikroskopin ma të përsosur. Me bashkimin e atomeve të përngjajshëm ndërmjet tyre, formohet elementi (trupi i thjesht). D.m.th. se për 105 lloj atomesh janë 105 trupra të thjeshta. Hekuri, squfri, xhiva, gazi i oksigjenit, qymyri janë nga një element. Nga bashkimi i atomve të ndryshëm del trupi i përbër. Të këtilla trupra të kompozuara ka me mijra. Ujti, langje me alkohol, krypa, gëlqera janë trupra të kompozuara. Trupra të kompozuara dalin në shesh nga bashkimi i dy ose ma tepër trupash shumë të thjeshta. Bashkimet e truprave të thjeshta bahen me bashkimet e atomeve ndërmjet tyre.