iOi|KuMaNoVa DARDANI|iOi
Anėtarėsuar: 15-05-06
Vendndodhja: ne ShQiPeRiNe e MADHE
Postime: 799
|
Ai studjoi libra dore nė arabisht, gramatikė, libra udhėtimi, libra nga jeta e profetit Muhamed (Allahu e bekoftė dhe i dhuroftė paqe!) dhe pati shkėmbime tė shumta me orientalistė nga e gjithė Gjermania. Gėte e pėlqente pėrkthimin nė gjermanisht tė Hafis Diwan-it nga Hammer (Maj 1814) dhe studjonte pėrkthimet e ndryshme tė Kuranit qė ekzistonin nė kohėn e tij. E gjithė kjo e shtyu atė qė tė shkruante West-Östlicher Divan-in e famshėm, shumė nga poezitė e tė cilit janė qartėsisht dhe pa asnjė dyshim tė frymėzuara nga ajete (vargje) tė ndryshėm tė Kuranit dhe tė lidhura nė mėnyra tė ndryshme me to (shih: Mommsen, faqe 269-274)
Gėte bleu dorėshkrime origjinale nė arabisht tė Rumit, Xhamit, Hafisit, Saadiut, Attarit, komentime tė Kuranit (Tefsir), lutje tė ndryshme (Duā), njė fjalor arabisht-turqisht, tekste rreth ēėshtjeve si lirimi i skllevėrve, shitblerja, kamata dhe shkrime arabe nga sulltan Selimi.
Gėte nuk mendonte se kishte pasur tė bėnte me rastėsi, por me atė qė Allahu kishte parapėrcaktuar pėr tė kur:
- nė vjeshtėn e vitit 1813 atij iu soll njė dorėshkrim i vjetėr nė arabisht prej njė ushtari gjerman qė kthehej nga Spanja nė atdhe, dorėshkrim ky qė pėrmbante suren (kapitullin) e fundit tė Kuranit, tė titulluar En-Nas (114). Mė vonė Gėte u pėrpoq qė ta kopjonte atė me ndihmėn e profesorėve nė Jena, tė cilėt e ndihmuan edhe pėr tė zbėrhtyer pėrmbajtjen e dorėshkrimit.
- nė Janar tė vitit 1814 ai mori pjesė nė njė falje kongregacionale tė sė premtes (xhuma) bashkė me myslymanėt e ushrisė ruse tė Car Aleksandrit nė gjimnazin protestant tė Vajmarit. Nė letrėn pėr Trebran mė 5.1.1814 (WA IV 24,91) ai shkruan:
Kur bėj fjalė pėr profeci, mė duhet tė vėrej se nė kohėn tonė po ndodhin gjėra pėr tė cilat asnjė profet nuk do ta kishin lejuar tė fliste. Kush do tė lejohej pėrpara disa vjetėsh qė tė bėnte tė ditur se nė auditorin e gjimnazit tonė protestant do tė mbahej shėrbesė hyjnore muhamedane dhe se suret (kapitujtė) e Kuranit do tė murmuriteshin nė tė, por ja qė kjo po ndodh dhe ne morėm pjesė nė shėrbesėn bashkire, pamė mullain e tyre dhe u uruam mirėseardhjen princėrve tė tyre nė teatėr. Mua mu bė njė nderim i veēantė duke mu dhuruar njė hark dhe shigjeta, tė cilat, nė kujtim tė pėrjetshėm, do ti var mbi oxhakun tim sapo Zoti tu ketė siguruar kėtyre mysafirėve tė dashur njė kthim tė mbarė.
Nė njė letėr qė mban datėn 17.1. 1814 (WA IV 24, 110) dhe qė i drejtohet birit tė tij August, ai shkruan: Shumė prej zonjave tona fetare kanė kėrkuar nė bibliotekė pėrkthimin e Kuranit.
Qėndrimi pozitiv i Gėtes ndaj Islamit i kapėrcen tė gjitha qėndrimet e kohės sė tij nė Gjermani. Mė 24.2.1816 ai bėri publike kėtė thėnie: Der Dichter
lehnt den Verdacht nicht ab, daß er selbst ein Muselmann sei (Poeti [Gėte] nuk e mohon supozimin se ai vetė ėshtė njė myslyman). (WA I 41, 86)
Nė njėrėn nga poezitė e Divan
-it tė tij Gėte thotė:
Närrisch, daß jeder in seinem Falle
Seine besondere Meinung preist!
Wenn Islam Gott ergeben heißt,
In Islam leben und sterben wir alle.
(Ēmenduri, secili nė rastin e vet
Mendimin e tij tė veēantė lėvdon!
Nėse Islam do tė thotė nėnshtrim ndaj Zotit
Ne jetojmė dhe vdesim tė gjithė nė Islam.)
(WA I6,128)
Veē simpatisė sė veēantė me tė cilėn ai e shihte gjuhėn e Kuranit pėr shkak tė bukurisė dhe paarritshmėrisė sė saj, Gėte ndjehej shumė i tėrhequr edhe nga domethėnia e saj fetare dhe filozofike. Njėshmėria e Zotit, bindja se Zoti shfaq vetveten nė natyrė/krijim nėpėrmjet cilėsive tė tij tė pėrkryera, ėshtė nga temat qendrore tė veprės sė Gėtes.
Gjatė studimeve tė tij tė para intensive tė Kuranit nė vitet 1771-1772 Gėte kopjoi dhe pėrmirėsoi pjesėrisht tekstin e pėrkthimit tė parė tė drejtpėrdrejtė tė Kuranit nga arabishtja nė gjermanisht. Gėte vuri nė dukje ajete tė ndryshėm tė Kuranit qė i tregojnė njeriut se ai duhet ti shohė natyrėn dhe dukuritė e saj si shenja tė ligjshmėrisė hyjnore. Shumėllojshmėria dhe panumėrsia e kėtyre dukurive dėshmojnė pėr Njė dhe tė vetmin Zot. Referimi ndaj natyrės ashtu siē e paraqet atė Kurani, lidhja e ngushtė me tė mėsuarit e mirėsisė hyjnore e njerėzore dhe Njėshmėria e Zotit, tė cilat Gėte shkruan se i njohu nė suren e dytė tė Kuranit (El-Bekare), u bėnė themelet mbi tė cilat u ngritėn simpatia dhe dashuria e tij pėr Islamin. Ai tha se ne duhet ta njohim Madhėshtinė e Zotit nė vogėlsi (Gottes Größe im Kleinen), duke iu referuar pėr kėtė ajetit 25 tė sures sė dytė Kuranit, nė tė cilėn ėshtė dhėnė shembulli i mizės.
Veēanėrisht i impresionuar ndjehej Gėte edhe nga fakti se Allahu i flet njerėzimit nėpėrmjet profetėve; kėshtu Gėte pohon profetin Muhamed (Allahu e bekoftė dhe i dhėntė paqe!): mė 1819 ai, duke iu referuar sures Ibrahim, ajeti 4, shkruan:
denn es ist wahr, was Gott im Koran sagt: Wir haben keinem Volk einen Propheten geschickt, als in seiner Sprache! (prandaj ėshtė e vėrtetė ajo qė Zoti thotė nė Kuran: Nuk i kemi dėrguar asnjė populli profet, pėrveēse nė gjuhėn e tij!) [Letėr pėr A.O. Blumentahl, 28.5. 1819,WA IV 31,160]
Duke iu referuar tė njėjtit ajet, ai e pėrsėrit atė nė njė letėr pėr Carlyle: Der Koran sagt: Gott hat jedem Volke einen Propheten gegeben in seiner eigenen Sprache (Kurani thotė: Zoti i ka dėrguar ēdo populli nga njė profet nė gjuhėn e tij) (WA IV 42, 270)
Kėtė pikėpamje e rishfaq Gėte edhe nė njė esé tė tij nė revistėn German Romance, Vėllimi IV, Edinburgh 1827 (WA I 41, 307).
Gėte theksoi hedhjen poshtė tė sfidės sė mosbesimtarėve ndaj profetit Muhamed (paqja dhe bekimi i Allahut qoftė mbi tė!), tė cilėt kėrkonin qė ai tu bėnte mrekullira:
__________________
"....ky eshte profeti, Jezusi prej Nezareti te Galilese" [Bibla: Mateu- 21/9-11]... PROFETI!!!!si duket Mateu paska harruar se Ai eshte "Zot".
|