[Dilaver]

Mr:Skënder Asani



Sipas burimeve të shumta të autorëve të periudhës së antikitetit, mund të provohet se në malet përreth Shkupit e më gjerë elementin dardanë e gjejmë që nga periudha e neolitit. Ndërsa sipas tyre qyteti antik i Skupit ishte themeluar në shekullin e IV p.k nga dardanët, të cilin e kthyen edhe në kryeqendër të tyre. Si në gjithë Dardaninë edhe në Skup ( Shkup )në këtë periudhë filloi formësimi i kulturës me elementet autoktone midis tyre edhe kultura dhe ndërtimi i veçantë, që dallonte nga ndërtimet helene. Kjo ngritje e nivelit te lartë e ndërtimit në këtë qytet kishte lënë mbresa të shumta tek ata që kaluan nëpër këtë qytet dhe pastaj nga frymëzimi që morën e shkruajtën shumë shkrimtarë helenë e romak për bukuritë që mahnitnin të gjithë. Për fatë të keq me kalimin e kohës këto objekte pësuan dëmtime madje i humbën gjurmët .E gjithë kjo ndodhi për këto arsye :

1. Kjo ndodhi për shkak të faktorit natyrë, ku krahas dy tërmeteve të mëdha që rrënuan Shkupin në themel ( ai i vitit 518 dhe 1963 ), vërshimet e shumta, si dhe djegia e tij për shkak të shfaqjes së mortajës vdekjeprurëse ( të vitit 1699 ).Nga këto fatkeqësi natyror Shkupi do të humb shumë monumente nga periudha e antikitetit dhe mesjetës .

2. Për shkak të pozitës gjeostrategjike që kishte Shkupi, gjatë periudhave të ndryshme ka bërë që atë ta lakmonin pushtues e hordhitë barbare që nga keltët, romakët, hunët, sllavët ( serbët, bullgarët ) e osmanët. Këta pushtues u sollën në mënyrë të vrazhdë ndaj monumenteve iliro-shqiptare të këtij qyteti si dhe mbarë Dardanisë .

Për sa më sipër gjatë historisë mijavjecare të këtij qyteti pushtuesit e ndryshëm hartuan edhe elaborate të ndryshëm për të asgjësuar në mënyrë sistematike lidhshmërinë iliro – shqiptare të Shkupit, që pas shkatërrimit të monumenteve ata të thirren “se ky qytet na ishte kryeqendër e perandorive sllavo-ballkanike”.

Edhe pushteti maqedon pas Luftës së Dytë Botërore u përpoqën në mënyrë sistematike të shkatërrojnë gjithçka që kishte të bënte me trashëgiminë iliro – shqiptare të këtij qyteti. Nga kjo politikë diskriminuese ka rezultuar që çdo kërkesë për ngritjen e ndonjë monumenti kulturoro historik të shqiptarëve në këtë shtet, të vlerësohet si faktor i cili rezikon sovranitetin e shtetit. Kjo politikë asimiluse e instutucioneve shtetërore ka bërë që shqiptarët në Republikën e Maqedonisë të mos kenë asnjë monument kulturoro historik nën mbrojtjen e shtetit. Këto instutucione shtetërore punojnë me një strategji të hartuar mirë kur janë në pytje shqiptarët, duke vënë në jetë maksimën se shqiptarët mund të kenë “vetëm objekte të kultit dhe asgjë më tepër”. Me këtë politikë ata dëshirojnë që të fusin huti dhe përçarje në popull dhe pastaj të dalin me tezën se shqiptarët nuk janë autoktonë në trojet e tyre shekullore.

Ngulmimi nga ana e Këshillit për të jetësuar ngritjen e monumentit të kolosit-Gjergj Kastriotit Skënderbeut në kryeqendrën e Dardanisë, me shumë bindje mundë të konstatohet si një kthesë e madhe historike për të rikonfirmu dhe vulosur shqiptarësia e këtijë qyteti të lashtë iliro-shqiptar. Nga ana tjetër, ky akt do të bëjë cop e grimcë projektet e mëdha serbe,greke dhe bullgare për të kolinizuar dhe për tu thirur si trashigimtarë të vetëm të këtijë qyteti.

Me përurimin e këtij monumenti në Shkup do të jetësohej amaneti i shumë dëshmorëve që dhanë jetën ndër shekujsh për shqiptarësinë e këtijë qyteti.Jetësimi i këtijë monumenti do të reflektojë energji pozitive në disa drejtime: shqiptarët do të ndjehen më të relaksuar se edhe figurat e tyre kombëtare po respektohen; ndërsa shqiptarët këtijë qyteti po ja dhurojnë figurën universale.Për këtë arsye elita politike dhe intelektuale maqedonase duhet që të rrezatojë energji pozitive, se Shkupi si kryeqendër e Republikës së Maqedonisë do ti bashkangjitet kështu metropolave të tjera europiane.Reagimet pozitive nga pala maqedonase në rastin konkret do të jepte sinjale të qarta faktorit politik europian se maqedonia respekton multnicitetin dhe kahjet se është në vazhdën e angazhimit të vërtet për tu integruar në instuticionet euro-antlantike; ky monument do të sfidojë Maqedoninë se a do të kemi një bashkjetesë mes etnive të ndryshëm, apo do të shkohet kah retorika e etnocentrizmit e përcjellur me një politikë shoveniste që do të sjell në situata konfliktuoze dhe do të paraqiste prova se ky shtet nuk mund të jetë i qëndrushëm dhe se stabiliteti i tijë do të jetë i brishtë e i paperspektivë dhe i dënuar të dështojë.

Sheshi që do të mbajë emrin e këtijë heroi emblematik për popullin shqiptarë dhe universal, me padyshim se do të luaj rolin e mirkuptimit afrimit dhe kultivimit të tolerancës ndëretnike në kryeqendër.

Për sa më sipër konsiderojmë se ngritja e monumentit të Gjergj Kastriotit Skëndërbeut në Shkup jo vetëm që përbën një akt civilizues evropian, por edhe human, sepse ia kthen krenarinë kulturës së lashtë dardano – arbërore këtij qyteti.