Dardania.de - Shiko Postimin Tek - Si e ndriqoj Boten e posaqerisht Evropen feja Islame ?

hasanmehmeti · 09-03-07, 05:39

Si e ndryshojë Islami mjekësinë

Mjekët dhe dijetarët Arab lëvruan bazat e mjekësisë praktike në Evropë.

Në një kohë civilizimi Islam u përhap që nga India në lindje e deri në Oqeanin Atlantik në perëndim. Ndërtesat në Andaluzi siç është Alhambra në Granadë, Mezkuita në Kordoba, dhe Xhiralda ne Sevilë na kujtojnë civilizimin e lashtë arkitektural të mbetur në Evropën Perëndimore. Pak për të kujtuar, megjithatë, në mes të viteve 800 dhe 1450
1 civilizimi Islam kishte një ndikim të madh në shkencën, teknologjinë dhe mjekësinë Perëndimore. Siç u argumentua këtë muaj në Institucionin Mbretërorë (Royal Institution) në Londër, bota Perëndimore e sotme do të dukej shumë më e ndryshme pa trashëgimin e dijetarëve Muslimanë në Bagdad, Kajro, Kordoba e gjëkundi.2

Me përhapjen e Islamit përgjatë Gadishullit Arabik e deri ne Siri, Egjipt dhe Iran u themeluan një varg civilizimesh dhe qendra të studimeve. Dijetarët arab përkthyen një numër të madh të punimeve filozofike dhe shkencore nga gjuhët Greke, Siriane (gjuhë e dijetarëve Krishterë të lindjes), Pahlavi (gjuhë e përdorur nga dijetarët Iranian gjatë kohës para Islame), dhe nga Sanskrishtja në Arabisht. Një proces i tillë i përkthimeve arriti kulmnacionin e tij me themelimin e institucionit “SHTËPIA E MENÇURISË” (Bait-ul-Hikma) në vitin 830 në Bagdad nga Kalifi Abasit Al-Mamun. Kjo bëri që arabishtja të bëhet gjuha shkencore më e rëndësishme për shumë shekuj me radhë dhe e cila njëherit arriti të ruajë dhe thithë diturinë që mund të humbisej përgjithmonë.
Sikurse me asimilimin dhe shpërndarjen e diturisë nga kulturat e ndryshme, dijetarët Arab arritën suksese të mëdha ku edhe përvetësuan një numër të madh të rëndësishme të përparime shkencore dhe teknologjike si në matematikë, astronomi, kimi, metalurgji, arkitekturë, tekstil dhe agrokulturë. Teknikat e arritura siç janë distilimi, kristalizimi dhe përdorimi i alkoolit si një mjetë antiseptik janë ende në përdorim.
Mjekët dhe dijetarët Arab lëvruan bazat e mjekësisë praktike në Evropë. Para periudhës Islame, kujdesi mjekësorë në mënyrë të madhe mundësohej nga priftërinjtë nëpër sanatoriume dhe anekse të tempujve. Spitalet kryesore Arabe ishin qendra të edukimit mjekësorë dhe arritën të njoftojnë shumë nga konceptet dhe strukturat të cilat ne i shohim në spitalet moderne, siç janë pavonet e ndara veçmas për meshkuj dhe për femra, higjiena personale dhe institucionale, historiku i shërbimeve mjekësore, barnatoret etj.
Ibn El Nafis një mjek i shekullit të 13-të, përshkroi Qarkullimin Pulmonar (qarkullimi i gjakut nga zemra në mushkëri) më shumë se 300 vite para Uilliam Harveit 3.

Kirurgu Ebu El Kasim El Zahraui shkroi librin Tasrif, i cili u përkthye në gjuhën Latine dhe arriti të bëhet udhëheqës nëpër universitetet Evropiane gjatë kohës së pas Mesjetës. El Zahraui ishte po ashtu një patolog, i cili përshkroi Hidrocefalusin dhe sëmundjet e tjera kongjenitale gjithashtu edhe zhvillimin e teknologjive kirurgjike siç janë qepjet e zorrës 4,5. Disa e përshkruajnë El Razin (Rhazes) i cili lindi me 865, si një nga mjekët më të mëdhenj të botës Islame. Ai shkroi librin Kitab Al-Mansuri (në Latinisht Liber Almartsoris), një libër shkollorë 10 volumesh rreth mjekësisë Greke 6, dhe po ashtu i botuar rreth Li-së dhe Fruthit. Tekstet e tija vazhduan të ribotohen deri ne shekullin e 19-të. Tekstet mjekësore të Ibn Ruzhdi (Averroes) po ashtu u përdorën anembanë universiteteve të Evropës.
Ibn Sina (Avicena) në Perëndim ishte njohur si “princ i mjekëve”. Sintezat e tij rreth mjekësisë Islame, al-Qanun fi'l tibb (Kanuni i Mjekësisë), për shumë shekuj ishte autoriteti final në çështjet mjekësore në Evropë. Megjithëse Ibn Sina arriti përparim të madh në Farmakologji dhe në praktikat klinike, me sa duket kontributi më i madh i tij ka qenë në filozofinë e mjekësisë. Ai arriti të krijojë një sistem të mjekësisë që ne sot do ta quajmë holistik dhe në të cilin faktorët fizik dhe psikik, ilaçet, dhe dietat ishin kombinuar për shërimin e pacientit.7

Përfundimisht, civilizimi Islam i ndërtuar nga Arabët morri tatëpjetën. Në lindje, lindën shumë fuqi të reja: së pari Mongolët, të cilët në 1258 shkretuan Bagdadin, qytetin më të madh Arab të asaj kohe, dhe më vonë Turqit Osman, të cilët sollën pjesë të mëdha të botës Arabe në pamjen e një perandorie të re në shekullin 14të e tutje. I dobësuar nga mosmarrëveshjet e brendshme dhe konfliktet civile, me të arritur të shekullit 14-të shumica e qyteteve Islame të Spanjës u pushtuan nga armatat Krishtere. Granada, shteti i fundit Islam në Spanjë, iu dorëzua Spanjollëve me 1492, ku udhëheqësi i saj Boabdil u arratis në Afrikën Veriore.8

Përcjellja e teknologjisë dhe ideve nga bota Islame tek ajo Perëndimore u ngadalësua dhe në 600 vitet e fundit ndryshojë kahjen. Akademikët dhe politikanët ende debatojnë arsyet dhe pasojat e rënies së shkencës dhe teknologjisë Islame. Megjithatë, trashëgimia e civilizimit Islam qëndron me ne për të bërë të mundur rilindjen shkencore dhe kulturore të Evropës.9

Azim Mexhid, profesor i kujdesit primar
Departamenti i Kujdesit Primar dhe Mjekësisë Sociale, Fakulteti i Mjekësisë Imperial College, Londër W6 8RP
(a.majeed@imperial. ac.uk )
Përktheu: Asdren ZAJMI

Referencat
1. HRH Prince of Wales. Islam and the West: speech at Oxford Centre for Islamic Studies, 1993. www.princeofwales. gov.uk/speeches/ religion_ 27101993. html (accessed 3 Dec 2005).
2. Drabu R, Nanji A, Greenfield S. Science and learning in Islam—a shared legacy. Royal Institution of Great Britian, London, 1 December 2005.
3. Soubani AO, Khan FA. The discovery of the pulmonary circulation revisited. www.kfshrc.edu. sa/annals/ 152/mh9422ar. html (accessed 3 Dec 2005).
4. Aschoff A, Kremer P, Hashemi B, Kunze S. The scientific history of hydrocephalus and its treatment Neurosurg Rev 1999;22: 67-93.[CrossRef][ISI][Medline]
5. Al-Hassani STS. Thousand years of missing history. Manchester: Foundation for Science, Technology and Civilisation, 2004.
6. Van Alphen J, Aris A. Oriental medicine: an illustrated guide to the Asian arts of healing. London: Serindia, 2003.
7. Ëear A, Geyer-Kordesch J, French R. Doctors and ethics: the historical setting of professional ethics. Rodopi: Amsterdam, 1993.
8. Fletcher R. Moorish Spain. London: Phoenix, 2001.
9. Bulliet R. The case for Islamo-Christian civilization. Irvington, NY: Columbia University Press, 2004.

<SPAN lang=SQ style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: Verdana">

09-03-07, 05:39	#17
hasanmehmeti Anëtarësuar: 22-03-05 Vendndodhja: Dunja Postime: 2,146	Si e ndryshojë Islami mjekësinë Mjekët dhe dijetarët Arab lëvruan bazat e mjekësisë praktike në Evropë. Në një kohë civilizimi Islam u përhap që nga India në lindje e deri në Oqeanin Atlantik në perëndim. Ndërtesat në Andaluzi siç është Alhambra në Granadë, Mezkuita në Kordoba, dhe Xhiralda ne Sevilë na kujtojnë civilizimin e lashtë arkitektural të mbetur në Evropën Perëndimore. Pak për të kujtuar, megjithatë, në mes të viteve 800 dhe 1450 1 civilizimi Islam kishte një ndikim të madh në shkencën, teknologjinë dhe mjekësinë Perëndimore. Siç u argumentua këtë muaj në Institucionin Mbretërorë (Royal Institution) në Londër, bota Perëndimore e sotme do të dukej shumë më e ndryshme pa trashëgimin e dijetarëve Muslimanë në Bagdad, Kajro, Kordoba e gjëkundi.2 Me përhapjen e Islamit përgjatë Gadishullit Arabik e deri ne Siri, Egjipt dhe Iran u themeluan një varg civilizimesh dhe qendra të studimeve. Dijetarët arab përkthyen një numër të madh të punimeve filozofike dhe shkencore nga gjuhët Greke, Siriane (gjuhë e dijetarëve Krishterë të lindjes), Pahlavi (gjuhë e përdorur nga dijetarët Iranian gjatë kohës para Islame), dhe nga Sanskrishtja në Arabisht. Një proces i tillë i përkthimeve arriti kulmnacionin e tij me themelimin e institucionit “SHTËPIA E MENÇURISË” (Bait-ul-Hikma) në vitin 830 në Bagdad nga Kalifi Abasit Al-Mamun. Kjo bëri që arabishtja të bëhet gjuha shkencore më e rëndësishme për shumë shekuj me radhë dhe e cila njëherit arriti të ruajë dhe thithë diturinë që mund të humbisej përgjithmonë. Sikurse me asimilimin dhe shpërndarjen e diturisë nga kulturat e ndryshme, dijetarët Arab arritën suksese të mëdha ku edhe përvetësuan një numër të madh të rëndësishme të përparime shkencore dhe teknologjike si në matematikë, astronomi, kimi, metalurgji, arkitekturë, tekstil dhe agrokulturë. Teknikat e arritura siç janë distilimi, kristalizimi dhe përdorimi i alkoolit si një mjetë antiseptik janë ende në përdorim. Mjekët dhe dijetarët Arab lëvruan bazat e mjekësisë praktike në Evropë. Para periudhës Islame, kujdesi mjekësorë në mënyrë të madhe mundësohej nga priftërinjtë nëpër sanatoriume dhe anekse të tempujve. Spitalet kryesore Arabe ishin qendra të edukimit mjekësorë dhe arritën të njoftojnë shumë nga konceptet dhe strukturat të cilat ne i shohim në spitalet moderne, siç janë pavonet e ndara veçmas për meshkuj dhe për femra, higjiena personale dhe institucionale, historiku i shërbimeve mjekësore, barnatoret etj. Ibn El Nafis një mjek i shekullit të 13-të, përshkroi Qarkullimin Pulmonar (qarkullimi i gjakut nga zemra në mushkëri) më shumë se 300 vite para Uilliam Harveit 3. Kirurgu Ebu El Kasim El Zahraui shkroi librin Tasrif, i cili u përkthye në gjuhën Latine dhe arriti të bëhet udhëheqës nëpër universitetet Evropiane gjatë kohës së pas Mesjetës. El Zahraui ishte po ashtu një patolog, i cili përshkroi Hidrocefalusin dhe sëmundjet e tjera kongjenitale gjithashtu edhe zhvillimin e teknologjive kirurgjike siç janë qepjet e zorrës 4,5. Disa e përshkruajnë El Razin (Rhazes) i cili lindi me 865, si një nga mjekët më të mëdhenj të botës Islame. Ai shkroi librin Kitab Al-Mansuri (në Latinisht Liber Almartsoris), një libër shkollorë 10 volumesh rreth mjekësisë Greke 6, dhe po ashtu i botuar rreth Li-së dhe Fruthit. Tekstet e tija vazhduan të ribotohen deri ne shekullin e 19-të. Tekstet mjekësore të Ibn Ruzhdi (Averroes) po ashtu u përdorën anembanë universiteteve të Evropës. Ibn Sina (Avicena) në Perëndim ishte njohur si “princ i mjekëve”. Sintezat e tij rreth mjekësisë Islame, al-Qanun fi'l tibb (Kanuni i Mjekësisë), për shumë shekuj ishte autoriteti final në çështjet mjekësore në Evropë. Megjithëse Ibn Sina arriti përparim të madh në Farmakologji dhe në praktikat klinike, me sa duket kontributi më i madh i tij ka qenë në filozofinë e mjekësisë. Ai arriti të krijojë një sistem të mjekësisë që ne sot do ta quajmë holistik dhe në të cilin faktorët fizik dhe psikik, ilaçet, dhe dietat ishin kombinuar për shërimin e pacientit.7 Përfundimisht, civilizimi Islam i ndërtuar nga Arabët morri tatëpjetën. Në lindje, lindën shumë fuqi të reja: së pari Mongolët, të cilët në 1258 shkretuan Bagdadin, qytetin më të madh Arab të asaj kohe, dhe më vonë Turqit Osman, të cilët sollën pjesë të mëdha të botës Arabe në pamjen e një perandorie të re në shekullin 14të e tutje. I dobësuar nga mosmarrëveshjet e brendshme dhe konfliktet civile, me të arritur të shekullit 14-të shumica e qyteteve Islame të Spanjës u pushtuan nga armatat Krishtere. Granada, shteti i fundit Islam në Spanjë, iu dorëzua Spanjollëve me 1492, ku udhëheqësi i saj Boabdil u arratis në Afrikën Veriore.8 Përcjellja e teknologjisë dhe ideve nga bota Islame tek ajo Perëndimore u ngadalësua dhe në 600 vitet e fundit ndryshojë kahjen. Akademikët dhe politikanët ende debatojnë arsyet dhe pasojat e rënies së shkencës dhe teknologjisë Islame. Megjithatë, trashëgimia e civilizimit Islam qëndron me ne për të bërë të mundur rilindjen shkencore dhe kulturore të Evropës.9 Azim Mexhid, profesor i kujdesit primar Departamenti i Kujdesit Primar dhe Mjekësisë Sociale, Fakulteti i Mjekësisë Imperial College, Londër W6 8RP (a.majeed@imperial. ac.uk ) Përktheu: Asdren ZAJMI Referencat 1. HRH Prince of Wales. Islam and the West: speech at Oxford Centre for Islamic Studies, 1993. www.princeofwales. gov.uk/speeches/ religion_ 27101993. html (accessed 3 Dec 2005). 2. Drabu R, Nanji A, Greenfield S. Science and learning in Islam—a shared legacy. Royal Institution of Great Britian, London, 1 December 2005. 3. Soubani AO, Khan FA. The discovery of the pulmonary circulation revisited. www.kfshrc.edu. sa/annals/ 152/mh9422ar. html (accessed 3 Dec 2005). 4. Aschoff A, Kremer P, Hashemi B, Kunze S. The scientific history of hydrocephalus and its treatment Neurosurg Rev 1999;22: 67-93.[CrossRef][ISI][Medline] 5. Al-Hassani STS. Thousand years of missing history. Manchester: Foundation for Science, Technology and Civilisation, 2004. 6. Van Alphen J, Aris A. Oriental medicine: an illustrated guide to the Asian arts of healing. London: Serindia, 2003. 7. Ëear A, Geyer-Kordesch J, French R. Doctors and ethics: the historical setting of professional ethics. Rodopi: Amsterdam, 1993. 8. Fletcher R. Moorish Spain. London: Phoenix, 2001. 9. Bulliet R. The case for Islamo-Christian civilization. Irvington, NY: Columbia University Press, 2004. <SPAN lang=SQ style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: Verdana"> __________________ Faik Konica:"Po mos te ishte islami shqiptaret do te ishin me shume ne numer po jo shqiptar" "Me të vërtet fjalët tona do të qëndrojnë të vdekura përderisa ne nuk do të vdesim për qështjen e tyre keshtu që ato të mbesin të gjalla midis të gjallëve” "Nena" Tereze:‘Ami Bharater Bharat Amar’ (‘I am Indian and India is mine’) Une jam indiane dhe India eshte imja.