http://www.balkanwe b.com/sitev4/ index.php? id=1669
http://www.balkanweb.com/sitev4/index.php?id=1669
Gjithēka ka nisur nė zonėn e Sjenicės dhe nė fshatrat nė rrethinat e Pesterit. Njė territor i kėrcėnuar nga largimi i popullsisė, nė kufirin mes Shqipėrisė e Malit tė Zi.
Kosova dhe plagėt e tjera tė historisė vazhdojnė tė pėrēajnė vendet e popujt nė Ballkan. Por, mungesa e vajzave nė moshė martese ka mė tepėr rėndėsi se kjo nė jug tė Serbisė, aty ku pėr tė rrėzuar barrierat etniko-kulturore me shqiptarėt dhe pėr mė tepėr me shqiptaret; ka nisur tė lulėzojė njė fenomen i ri e i papritur: epidemia e martesave tė pėrziera nga tė dyja anėt e kufirit. Gjithēka ka nisur pa shumė bujė, nė zonėn e Sjenicės dhe nė fshatrat e humbura nė rrethinat e Pesterit. Njė territor i kėrcėnuar nga largimi i popullsisė, mes maleve nė kufirin mes Shqipėrisė dhe Malit tė Zi. Ėshtė zonė e banuar nga fshatarėt serbė ortodoksė, nė zemėr tė provincės gjysmė myslimane tė Sangiaccatos. Largimi drejt qytetit, nė kėrkim tė njė jete mė tė mirė dhe nė tė vėrtetė edhe pėr tė krijuar njė familje, bėn qė vajzat tė pakėsohen gjithnjė e mė shumė duke sjellė pėr pasojė mungesėn e ekuilibrit mes sekseve. Deri nė atė pikė, sa nė Sjenicė ka dhjetėra burra mbi 30 vjeē, tė pamartuar pėr shkak tė mungesės sė grave: njė ofezė e rėndė kjo pėr traditėn serbe. Pėr tė rritur shpresat e tė vetmuarve nė Serbi, ka zbritur si nga qielli, nė anėn tjetėr tė kufirit, njė sipėrmarrėse nga Shkodra,
Mirjeta Geca, qė flet mirė serbisht dhe qė e kap nė ajėr rastin pėr tė martuar tė rinjtė. Gecaj ėshtė nisur nga fakti i thjeshtė; nėse nė fshatrat nė jug tė Serbisė mungojnė gratė nė moshė martese, nė ato tė Shqipėrisė veriore ka me shumicė tė tilla, edhe pėr shkak tė emigrimit, qė prek kryesisht burrat. Duke zbatuar nė punėt e zemrės ligjet e kėrkesės dhe ofertės, zgjidhja ka ardhur vetvetiu: mjafton tė kesh kontaktet e duhura, tė marrėsh me qera ndonjė makinė e tė nisėsh njė mision eksplorues nė Sjenicė dhe nė fshatrat pėrreth pėr tė kuptuar se pėr kėtė punė ia vlen barra qiranė.
Rrėnjėt e pėrbashkėta kristiane (ortodoksė serbėt dhe katolike pjesa mė e madhe e banorėve tė Shkodrės, njė bastion i minorancės jo-islamike nė vendin e shqiponjave) e kanė ndihmuar mjaft. Por, pėr tė bėrė tė parėndėsishme ndryshimet nė mentalitet dhe paragjykimet shekullore reciproke ka ndihmuar nė radhė tė parė situata e emergjencės. Dhe mė pas takimi mes personave, siē konfirmojnė edhe dėshmitė e protagonistėve tė kėnaqur, qė pak pas kėsaj ngjarjeje kanė nisur tė vendosen nė qendėr tė vėmendjes sė medias. Milinko Rakonjaē, qė nė Shkodėr gjeti nuse kur i kishte kaluar tė dyzetat, ėshtė mes atyre qė nuk e pėrmbajnė entuziazmin.
Martesa me gruan e tij ėshtė celebruar sipas riteve katolike nė Shqipėri dhe atyre ortodokse nė Serbi dhe ai konfirmon se tani gjithēka shkon mirė. Kėtu tek ne, vajzat po humbasin. Ato shkojnė nė qytet dhe nuk kthehen mė. Ndaj burrat ndodhen para njė dileme: tė nisen dhe ata pėr nė qytet, ku nuk ka shumė punė, apo tė rrimė nė fshatrat tona e tė mos martohemi. Por, tani, mė nė fund, kemi njė zgjidhje tė mrekullueshme . Ai nuk ėshtė i vetmi qė e mendon nė kėtė mėnyrė, e nėse ėshtė e vėrtetė ajo qė thotė Mirjeta Geca, nė njė muaj nė kėtė zonė janė celebruar 13 martesa. Problemi, nė fund tė fundit, nuk ka lidhje vetėm me kėtė aspekt. Serbia, njė nga zonat mė pjellore tė Europės deri 60 vjet mė parė, sot ėshtė vendi i katėrt me popullsinė mė tė moshuar nė kontinentin e vjetėr, nė prag tė njė situate problematike demografike, qė ėshtė pėrkeqėsuar edhe nga luftėrat e konfliktet e armatosura postkomuniste e postjugosllave. Sipas demografit Dragan Bataveljiē, ka komuna, e jo vetėm nė zonėn jugore tė vendit, ku raporti mes vdekjeve dhe lindjeve ėshtė 16 me 2, ndėrsa nė vende tė tjera nuk ka lindje prej vitesh. Nuk mund tė tė habisė aspak ideja qė pėr tė rigjallėruar perspektivėn martesore, mund tė hedhėsh sytė njėherė nė rajon. Nė Shqipėria, Rumani, Moldavi apo Vojvodinė. Deri nė tė renė mė tė fundit, tė ideuar nga njė agjenci martesore, qė nga Ukraina e largėt sjell nė qytezėn e Leskovacit shumė variante vajzash nė moshė martese.