[musl|m]

Nga Arbën Xhaferi

Qytetarët e Malit të Zi votuan në referendum për pavarësinë e Malit të Zi, ndarjen e tyre nga përqafimi i hekurt i Serbisë. Votat shqiptare ishin vendimtare për arritjen e përqindjes që caktoi Unioni Evropian, si kusht për njohjen e pavarësisë. Sërish në skenën historike u manifestua forca mobilizuese dhe determinuese e nacionalizmit. Nacionalizmi malazias ngadhënjeu mbi atë serb, separatizmi mbi unitarizmin. Shumëkush u gëzua për këtë sukses, në mesin e tyre edhe shqiptarët që këtë fitore e perceptojnë si të tyre. Të gjitha hamendësimet tjera, në klimën e krijuar, duken, të paktën të pahijshme.


Për ta arsyetuar gëzimin, përhapen koncepte gjeostrategjike që pohojnë se çështja serbe paska pësuar edhe një goditje të rëndë, se Serbia paska mbetur pa dalje në det, apo pa dalje në ujëra të ngrohta, siç thonë gjeostrategët, se Serbia paska humbur aleatin e fuqishëm dhe besnik, duke harruar se Mali i Zi asnjëherë nuk do të heqë dorë nga aleanca strategjike me Serbinë dhe se asnjëherë nuk mund të jetë më mike me Shqipërinë, me Kroacinë, ose me Bosnjën sesa me Serbinë. Ajo prapë do të ketë dalje në det, porti i Tivarit prapë do t’i plotësojë kërkesat serbe, marrëdhëniet ushtarake, ekonomike, kulturore do të jenë po aq të ngrohta sa më parë. Dallimet do të shfaqen vetëm në dimension të interpretimit të ngjarjeve historike, si pasojë e nevojës për përforcim të argumenteve për ekzistimin e identitetit të veçantë dhe të lashtë, tashmë të kombit malazias. Malazezët, bashkë me ta edhe shqiptarët do të mësojnë se shteti i parë malazias është formuar në vitin 1018, se ka zgjatur 140 vjet, si dinasti e Voisavjleviqëve dhe se qenia kombëtare malaziase buron nga dokleatët( duklaninët siç do të thoshin ata) që ne pandehnim se kishin origjinë shqiptare, ashtu si Balshajt, Kuqët. Palbardhajt(Bijelopavliqi) etj. Një pjesë e historisë sonë do të bëhet e tyre, ashtu si tanimë e grekëve, e turqve, e serbëve, e maqedonasve . Shteti kur formohet ka nevojë për famë dhe për vlera, apo jo? Grekët kanë vënë zapt mbi periudhën e antikës, sllavët mbi periudhën e mesjetës, turqit për pjesën tjetër, ndërkaq qenia shqiptare, gjithnjë e më shumë po merr trajtën e një të sëmuri paraplegjik që nuk arrin t’i lëvizë gjymtyrët qafë e teposhtë. Do të fillojmë t’i mësojmë të bëmat e një populli tjetër që arriti të bëhet komb, për veçoritë kulturore, për historinë e lavdishme, për personazhet e tyre historike. Interesat, shqetësimet, dilemat, aspiratat, sukseset e tyre do të bëhen më të rëndësishme se interesat tona. Ne edhe me këtë rast u vëmë në pozitë të dhënies dhe jo të marrjes, të subjektit që ka obligime ndaj tjetrit, por jo edhe të drejta. Ky pozicionim i shqiptarëve imponohet si diçka e domosdoshme, determinuese, pa alternativë. Problemet, zakonisht lindin kur fillojmë t’i kërkojmë disa të drejta për vete. Atëherë, nis procesi i kushtëzimeve, i negociatave të lodhshme me ata ndaj të cilëve treguam dashamirësi të pakushtëzuar në procesin e konstituimit të tyre si komb, në procesin e krijimit të shtetit të tyre kombëtar. Në kohën kur Maqedonia pavarësohej, ne pa kushtëzime e mbështetëm këtë projekt, në negociatat e Ohrit, ata parashtruan një varg kushtëzimesh për kërkesat tona elementare, derisa sot e gjithë kjo marrëveshje ka marrë trajtën e përbuzjes së vlerave shqiptare. Pse ne jemi kaq dashamirës me të tjerët dhe ata aq nopranë me ne? Pse kaq shumë kemi mirëkuptim për nacionalizmin e tyre dhe aq neveri për nacionalizmin tonë, pse kauzat e tyre kombëtare na duken normale dhe jona e diskutueshme, pse i japim rëndësi kaq të mëdha variacioneve të tyre dhe e zhvleftësojmë aq shumë specien tonë? Pse neve na duken më të qytetëruara dhe të obligueshme qëndrimet e moderuara kur kemi të bëjmë me çështjen tonë kombëtare dhe nuk na duken të vjetruara qëndrimet radikale të tjerëve? Pse të gjithëve u duket normale, madje edhe vetë shqiptarëve, që për ta fituar të drejtën për pavarësi të Kosovës, duhet të garantojmë edhe kushte të përshtatshme meteorologjike për serbët, ndërkaq kur bëhet fjalë për ne këto garanci as që përmenden? Për këto çështje komplekse nuk mund të jepen përgjigje të thjeshta, njollosëse, sa për ta shfryrë mllefin, por duhet të bëhen analizë të shkoqitura të nocioneve dhe proceseve shoqërore dhe historike.


Natyra e nacionalizmit shqiptar, pa dyshim është reaktiv dhe jo projektues. Ne reagojmë kundër efekteve të nacionalizmave të tjerë. Në dallim nga shqiptarët, serbët, por jo vetëm ata më se një shekull hartojnë projekte, elaborate të studiuara mirë se si t’i shfarosin shqiptarët, t’i dëbojnë nga vendlindja, t’ua njollosin imazhin, t’u ngjisin bishta, të nxisin përçarjet e brendshme, t’i korruptojnë përfaqësuesit, prijësit e tyre etj. Ata kanë formuar ekipe të specializuara për realizim të objektivave të tilla. Në këto projekte kanë qenë të inkuadruar edhe “ekspertë” malazias, maqedonas etj. Nga ana tjetër shqiptarët nuk kanë projektuar as elaboratin për mbrojtje dhe lë më atë për ndërhyrje në sferat e interesit të popujve të tjerë.


Në opinion shqiptar dominon bindja se nacionalizmi është diçka e tejkaluar, gjithësesi negative, johumane, jo tolerante, paranojake, neurotike, kriminale, neveritëse. Zakonisht atë e ndërlidhin me manifestimet primitive, degutante, iracionale, me krimet, dhunimet, pastrimet etnike. Si antipod i nacionalizmit impononohet kozmopolitizmi, multikulturalizmi, që vetvetiu perceptohen si vlera të padiskutueshme që përhapin dashurinë, tolerancën në mes të njerëzve. Bashkëjetesa, kohabitacioni është një nocion i ri nga arsenali i madh i armëve me të cilin luftohet nacionalizmi shqiptar. Por, të gjitha këto nocione të pëlqyeshme humbin shkëlqimin e vet kur duhet të përkufizohen obligimet dhe të drejtat, standardet e integrimit, e bashkëjetesës. Problemet lindin në planin konkret, kur duhet të përkufizohen modalitetet e bashkëjetesës, apo të integrimit. Shpesh herë këto nocione të buta, në të parë altruiste fshehin qëllime të egra dhe egoiste. Sistemet e bashkëjetesës, të bashkim-vëllazërimit rëndom janë eufemizma që fshehin tendencën e eksploatimit legal, asimilimit të heshtur, përtharjes sistematike të potencialeve ekonomike, kulturore, krijuese të njërës nga palët bashkëjetuese. Në kontekste të këtilla njëri element i bashkëjetesës është aktiv, veprues, projektues, ndërkaq tjetri pasiv, spektator që duartroket, që gëzohet, që mbështet projektet, të bëmat e tjetrit, në relacionet e këtilla njëri është kërkesëtar dhe tjetri plotësues dëshirash etj.


Te shqiptarët eksisiton një bindje që s’ lë vend as për hamendje se nacionalizmi qenka një fenomen anakronik dhe antievropian. Me ngulm dhe pa kurrëfarë dileme përhapet bindja se Evropa, popujt e qytetëruar të Evropës bashkohen, ndërkaq popujt primitivë të Ballkanit ndahen, duke krijuar bantustane të vogla, ekonomikisht të paqëndrueshme. Këtë argument e përdorin popuj që kanë ndërtuar shtetet e tyre nacionale në dëm të popujve të tjerë dhe natyrisht nuk dëshirojnë që të heqin dorë nga interesat hegjemonike. Nëse analizohet me kujdes historia e popujve evropian do të kuptohet qartë se nacionalizmi është shpikje e mendësisë, kulturës dhe sistemit të vlerave evropiane dhe se nacionalizmi nuk është veti e popujve lindorë. Bie fjala në gjuhën arabe, sipas pohimeve të sociologut zvicëran, Urs Altermat nuk ekziston fjala e saktë për kombin(nacionin). Ata përdorin nocione të përafërta si bie fjala “sha’b”(popull),”qawn”(fis), “xhins”(lloji) dhe së fundi “umma”. “Al-umma al muhammadiya” (bashkësia e gjithë myslimanëve), “Al-umma al- arabiya”(bashkësia e folësve të gjuhës arabe). Ata për OKB-në e përdorin një togfjalësh interesant”Al-ummam al-muttahida”(Bashkësitë e bashkuara fetare). Sipas gjuhëtarëve fjalët shpiken kur në mendje qartësohen nocionet. Pra, nocioni i kombit(i nacionit), i kombëtarizimit(i nacionalizmit) është shpikur në laboratorin e qytetërimit perëndimor dhe çuditërisht për këtë fenomen ekziston edhe ekuivalenti shqip ”komb”.


Shumë fenomene që shpiken në laboratorët e qytetërimit perëndimor huazohen nga kultura e tjera. Në këtë proces të huazimit ndodhin ndryshime, deformime që nuk janë në përputhje me domethënien bazike të nocioneve, të koncepteve, të teorive, të tendencave historike. Sipas sociologut amerikan Benedikt Anderson, i cili, duke analizuar funksionin kompensues të nacionalizmit në shoqërinë moderne, konstaton se rrënjët e nacionalizmit shfaqen që në shekullin e 16-të, kur shfaqen dilemat rreth bindjeve themelore të njeriut të periudhë së Renesansës lidhur me:

besueshmërinë e të vërtetave të librave të shenjtë;

bindjen se hierarkia shoqërore ka prejardhje hyjnore dhe me

barazvlevshmërinë e kohës kozmike me atë historike.


Vazhdon...