m'su's "Pėrvoja"
Anėtarėsuar: 01-10-03
Vendndodhja: drejt dritės
Postime: 2,626
|
...
Stadet e shėrimit
Vetė shėrimi pėrbėhet prej tre stadesh:
1. pėrgatitja pėr shėrim
2. procesi i shėrimit me kėndimin e rukjes dhe
3. periudha e passhėrimit.
Hyrja nė shėrim
Kjo fazė e shėrimit pėrbėhet nga parapėrgaditjet qė kanė tė bėjnė me tė sėmurin, me atė qė kėndon rukjen dhe kushtet pėr shėrim tė suksesshėm. Sa u pėrket mjekuesit dhe tė sėmuarit do tė duhej imunizuar dhe mbrohen me mbrojtjet kuranore dhe sunnetore, para se tė fillohet me vetė shėrimin, me leximin e istiadhes (formulės sė mbrojtjes dhe strehimit tek All-llahu), ajetul-Kursisė (el-Bekare, 155), duave dhe dhikreve.
Procesi i shėrimit: kėndimi i rukjes
Nė kėtė fazė lexuesi i rukjes personit tė sėmurė ia vė dorėn e djathtė nė kokė dhe e kėndon rukjen, nė tė vėrtetė ajetet dhe suret e zgjedhura, tė cilat kėndohen me njė kiraet tė qartė nė veshin e djathtė tė personit tė sėmurė. Nė transmetimin e Ubejj bin Kabit i kemi sjellė ajetet qė Pejgamberi i All-llahut ia ka lexuar njėrit nga tė sėmurėt. Rukja e vlefshme ėshtė e lejuar dhe ėshtė e urdhėruar me koncensus, nėqoftėse pėrmbushen kushtet e saj.
Argumentet pėr lejimin e rukjes
Ekzistojnė shumė hadithe qė argumentojnė se rukja ėshtė e lejuar:
1. Pėrcillet nė disa transmetime autentike se i Dėrguari i All-llahut ia ka kėnduar rukjen vetes. Buhariu shėnon prej Aishes r.a. se ai (i Dėrguari) kur do tė shkonte tė flejė, i fryente durt e veta duke kėnduar suren Kul huvall-llahu ehad dhe Muavvidhetejn (El-Felek dhe En-Nas) pastaj me duar e pėrshonte fytyrėn dhe tėrė trupin deri sa mund ta arrijė.
2. Poashtu pėrcillet se i Dėrguari a.s. ka urdhėruar qė tiu lexohet rukja edhe tė tjerėve. Buhariu shėnon prej Ummi Selemes se Pejgamberi i All-llahut ka parė nė shtėpinė e saj njė robėreshė, nė fytyrėn e sė cilės mund tė vėrekeshin simptome xhinore tė marrjes mėsysh, andaj urdhėroi: Lexonia rukjen sepse tek ajo shihet se e kanė marrė mėsysh.
3. Pėrcillet poashtu se Pejgamberi a.s. ua ka kėndur rukjen tė tjerėve. Buhariu shėnon prej hazreti Aishes se ai (pejgamberi) i ka imunizuar dhe i ka mbrojtur disa tė sėmurė duke ua fėrkuar dorėn e djathtė dhe duke kėnduar duanė: Largoje sėmundjen, o Sunduesi i njerėzve, shėroje, sepse Ti je Ai i cili jep shėndet. Ska shėrim pėrveē shėrimit tėnd qė nuk zmbrapset para sėmundjes.
4. Transmetohet se Pejgamberi a.s. i ka lejuar edhe pėlqyer rastet e kėndimit tė rukjes nga personat e tjerė. Buhariu shėnon njė transmetim nga Ebu Seidi, nė tė cilin tregohet se njė grup ashabėsh duke udhėtuar u gjet nė territorin e njė fisi arab. U paraqitėn si mysafirė, mirėpo ata i refuzuan e nuk i gostisėn.
Nė atė kohė ndodhi qė tė parin e fisit nė fjalė ta kafshojė njė gjarpėr helmues. Ata u munduan qė ta shėrojnė duke i provuar tė gjitha metodat e njohura mjekuese qė i dinin, por nuk patėn sukses. Dikujt nė atė fatkeqėsi iu kujtuan edhe mysafirėt, ndaj tė cilėve nuk u sollėn mirė dhe kėrkuan prej tyre qė tė ndihmojnė, sepse ndoshta ndonjėri prej tyre e njeh mjeshtrinė e shėrimit.
Njė ashab u lajmėrua qė tia lexojė rukjen. Por, ua pėrkujtoi atyre sjelljen ndaj ashabėve si mysafirė dhe refuzoi tė kėndojė, pėrveēse me kompenzim. U morėn vesh se, nė qoftė se e shėron, do tia japin njė tufė delesh. Sahabiu filloi me pėshtyerjen dhe me kėndimin e rukjes nė formė tė leximit e pėrsėritjes sė El-Hamdu lil-lahi rab-bil alemin-it, deri kur i helmuari u ngrit sikur tė ishte liruar nga prangat. Ai eci aq sa i dėshironte zemra. Ia dhanė atij tufėn e premtuar tė deleve. Disa prej ashabėve kėrkuan qė delet ti ndajnė mes vete.
Megjithatė, lexuesi i rukjes u propozoi qė atė ta lėnė pasi ta lajmėrojnė Pejgamberin a.s., pėr mėnyrėn se si kanė vepruar. Kur erdhėn tek ai dhe e lajmėruan pėr rastin e tyre, ai u pajtua me mėnyrėn e veprimit tė tyre, duke u thėnė: Prej nga e din se (Fatiha) ėshtė rukje? E keni qėlluar! Ndanie fitimin dhe mė bėni edhe mua hisedar nė tė.
Ky transmetim i besueshėm dhe shumė tė tjerė janė bazė e koncensusit pėr lejimin e rukjes, e cila mund tė ndahet nė dy lloje:
a) rukja qė lexohet pėr shėrim, pasi qė njė person sėmuret dhe
b) rukja e cila lexohet si masė preventive pėr tu mbrojtur, imunizuar dhe pėr ti penguar sėmundjet.
Argumentet pėr pėrdorimin e rukjes nė shėrimin e tė sėmuarit
Rukja qė lexohet pėr shėrim ka baza nė transmetime tė shumta:
1. Hazreti Aisheja, transmeton se kur sėmurej Pejgamberi i All-llahut, meleku Xhibril ia lexonte rukjen: Me emrin e All-llahut tė mbrojmė nga e keqja e ziliqarit qė ka zili dhe nga e keqja e marrjes mėsysh dhe (ne) tė shėrojmė prej ēdo sėmurjeje. Poashtu, pėrcillet edhe verzioni, nė tė cilin, Xhibrili a.s., lexon: Me emrin e All-llahut ta kėndoj rukjen kundėr ēdo gjėje qė tė mundon, dhe All-llahu tė shėroftė kundėr ēdo personi ziliqar e lakmitar. Me emrin e All-llahut po ta lexoj rukjen.
2. Hazreti Aisheja pėrcjell se Pejgamberi i All-llahut, kur do tė sėmurej ndonjėri nga familja e tij, e fryente atė duke e lexuar El-Muavvidhetejn-in. Kur edhe vet e sėmur pėr vdekje, e fryeja atė dhe e pėrshkoja me dorėn e vet, e cila ėshtė mė bereqetlije se dora ime.
Argumentet e rukjes preventive
Rukja e cila kėndohet si masė preventive, pėr tė penguar veprimet dhe sėmundjet xhinore, po ashtu ka argumentet e veta nė hadithet qė vijojnė:
1. Buhariu shėnon nga Ibni Abbasi se i Dėrguari i All-llahut, u ka kėnduar rukje mbrojtėse nipėrve, Hasanit e Huseinit, duke thėnė se stėrgjyshi i tyre (Ibrahimi a.s.) u ka kėnduar Ismailit dhe Ishakut: Kėrkoj mbrojtjen e All-llahut me fjalė tė plota qė tė mė mbrojė nga ēdo shejtan e brengė, dhe nga ēdo sy i keq.
2. Muslimi shėnon se Pejgamberi i All-llahut ka thėnė: Kur dikush prej jush tė hyjė nė banesė le tė lexojė: Kėrkoj mbrojtjen e All-llahut me fjalė tė plota qė tė mė mbrojė nga e keqja e asaj qė ėshtė krijuar, asgjė smund ti bėjė dėm deri kur ta lėshojė atė vend.
3. Imam Ahmedi nė Musned shėnon hadithin autentik, nė tė cilin Osman bin Ebil-Asi i ankohet Pejgamberit tė All-llahut: O i dėrguar i All-llahut, shejtani mė pengon tė falem dhe tė mėsoj. Ai i tha: Ai ėshtė shejtani i cili quhet Hanzeb. Sapo ta hetosh, kėndoje istiadhen dhe pėshtyj tri herė nė anėn e majtė. Osmani rrėfen: Veprova nė atė mėnyrė, andaj All-llahu i Madhėrishėm e largoi prej meje.
Rukja e vlefshme
Rukjet qė kanė ardhur me anė tė transmetimit nga Pejgamberi a.s., duhet lexuar sipas mėnyrės sė caktuar pa shtuar ose hequr asgjė, sepsejanė tė natyrės doktrinare. Nėse ėshtė transmetuare se rukja e caktuar lexohet nė mbrėmje, atėherė nuk ėshtė e lejuar qė ajo tė bėhet pasdite e tė ngjashme.
Megjithatė, nėqoftėse nga pėrvoja dėshmohet donia e ndonjė rukjeje e cila nuk ėshtė caktuar nė mėnyrė doktrinare, as qė i prish kushtet e rukjes sė vlefshme, do tė ishte e lejuar tė zbatohet, sepse njė gjė e tillė kuptohet nga sunneti.
Buhariu shėnon hadithin tė cilin e pėrcjell Ebu Seidi, e nė tė cilin thuhet se njė njeri ka ardhur te Pejgamberi a.s. dhe i ėshtė ankuar se vėllai i tij ka dhimbje nė bark. E ka urdhėruar: Jepi mjaltė!. Pastaj ka ardhur edhe herėn tjetėr, kurse ai i ka thėnė: Jepi mjaltė!. Mandej sėrish ka ardhur duke pohuar se kėsaj radhe ka vepruar sipas porosisė, atėherė i Dėrguari i All-llahut ka thėnė: Tė vėrtetėn e ka thėnė All-llahu i Madhėrueshėm, kurse rrenė barku i vėllait tėnd. Jepi mjaltė!. I dha mjaltė dhe ai u shėrua.
Nga ky hadith kuptohet se mėnyra doktrinare ėshtė mė e preferueshme ndaj pėrvojės, do tė thotė, ajo qė ka ardhur nga Pejgamberi a.s. ėshtė mė e preferueshme se e zakonshmja dhe pėrvoja.
Pejgamberi a.s. ka lejuar rukjen me prejardhje jodoktrinare qė ashabėt e kanė mėsuar prej tė tjerėve, nė qoftėse nuk ka pengesa sheriati. Muslimi shėnon transmetimin e Ebu Zubejrit se akrepi e ka kafshuar e helmuar njė njeri, pėrderisa ai rrinte ulur me Pejgamberin a.s. , e dikush prej tyre tha: O Pejgamber i All-llahut, tia kėndoj rukjen? Pejgamberi a.s. i tha: Kush mund ti bėj mirė vėllait tė vet, le ta bėjė atė.
Imam Muslimi shėnon prej Auf bin Malik El-Eshxheiut, i cili ka thėnė: E kemi lexuar rukjen nė periudhėn paraislame. Ne i thamė: O Pejgamber i All-llahut, ēka mendon pėr kėtė? Ai tha: Mi tregoni ato rukjet tuaja qė ti shoh. Ėshtė e lejuar rukja nė tė cilėn nuk ka shirk (bestytni, politeizėm)
Nga ky transmetim kuptohet se ėshtė e lejuar ēdo rukje nė tė cilėn ska shirk, do tė thotė, prishje tė monoteizmit tė proklamuar islam, pėrndryshe Pejgamberi a.s. nuk do tė kėrkonte qė tia tregojnė ti shohė rukjet e tyre paraislame, por a priori do ti gjuante dhe do tė kėrkonte tė bėhen vetėm rukjet qė dalin nga Kurani dhe sunneti.
Nga transmetimet qė flasin pėr rukjen kuptohet zbatimi i saj i tėrėsishėm pėr shėrimin e sėmurjeve dhe sėshtė specifike vetėm pėr sėmurje tė caktuara.
Kushtet e vlefshmėrisė sė rukjes
Kushtet e vlefshmėrisė sė rukjes mund ti ndajmė ose definojmė, duke u mbėshtetur nė tekstet e mėparshme tradicionale:
1. Rukja duhet tė ketė pėrmbajtje monoteiste dhe nė mėnyrė definitive tė jetė pa pėrzierje shirku. Nuk guxon tė pėrmbajė kurrfarė betimi me cilėndo krijesė, siē janė: dielli, hėna, yjet, xhinėt, melekėt etj. Pejgamberi a.s. ka thėnė: Ai i cili betohet nė diēka tjetėr, pėrveē All-llahut, ka bėrė apostazi (ka dalė nga feja).
Poashtu, rukja nuk guxon tė pėrmbajė lutje ose me tė tė kėrkohet ndihmė prej krijesave tė All-llahut, pėr gjėrat tė cilat mund ti bėjė vetėm All-llahu dhe qė janė vetėm ne kompetencat e Tij.
Nė Kuranin famėlartė thuhet: (shih Kuranin, 35:13-14)
2. Rukja sguxon tė pėrmbajė sihėr (magji) dhe fall. Sihri ėshtė i ndaluar (haram) dhe juridikisht trajtohet si njė lloj apostazie.
3. Rukja sguxon tė jetė as prej atij qė nxjerr fall, parashikon, po bile edhe sikur tė mos jetė sehirbėrės. Ahmedi dhe Hakimi shėnojnė njė transmetim, nė tė cilin thuhet: Kush shkon tek ai qė nxjerr fall dhe parashikon, pastaj i beson, me tė ai bėn kufėr (apostazi) nė atė qė i ėshtė shpallur Muhamedit a.s..
4. Rukja duhet patjetėr tė jetė e kuptueshme, sepse ajo qė nuk kuptohet mund tė ketė domethėnie mosbesimi, e prej saj duhet tė largohemi patjetėr.
Ibni Haxheri shkruan se ulematė pajtohen mbi vlershmėrinė e rukjes sė lejuar:
a) tė jetė fjalė e All-llahut ose pėrmendje dhe dhikėr i emrave tė bukur tė Tij dhe cilėsive tė Tij;
b) tė jetė arabisht ose pėrkthim i kuptimeve tė lejuara me Sheriat;
c) tė ekzistojė bindja se rukja nga vetvetiu ose ai qė e kėndon nuk janė faktorė vendimtarė nė shėrim, por vendimtar ėshtė veprimi (ndikimi) i All-llahut Fuqiplotė.
5. Rukja duhet tė jetė si njė lloj forme, e cila ėshtė transmetuar nga Pejgamberi a.s. dhe gjeneratat e ashabėve, e nuk guxon tė jetė nė ndonjė formė tė ndaluar, sikur tė lexohej me qėllim xhunub ( i papastėr), nė varr, nė hamam (banjo), nė mėnyrė qė tė shkruhen shkronjat dhe shenjat e rukjes duke shikuar nė yje e tė ngjashme; ose tė shkruhen me papastėrti etj.
6. Nuk guxon tė jetė duke shqiptuar sharje e mallkime.
7. Lexuesi i rukjes ose i sėmuri sguxojnė tė jene tė bindur se rukja nga vetvetiu shėron ose shpėton nga fatkeqėsia. Duatė dhe mbrojtjet e ndryshme tė cilat lexohen, nė njė mėnyrė janė armė ose mjete tė cilat nuk veprojnė me mprehtėsinė e tyre, por fuqinė e shkathtėsinė a atij qė merret me to, do tė thotė, edhe lexuesi duhet patjetėr tė ketė veti tė caktuara dhe ti plotėsojė kushtet e caktuara pėr rukje. Rukja duhet tė jetė e lejuar (xhaiz) ose sė paku e lėvduar (mendub).
Lexuesi i rukjes, pra, duhet patjetėr tė jetė nė shkallėn e pėrgjegjėsisė me nijet tė mirė dhe kushte tė pėrmbushura tė lutjes sė pranuar, qė All-llahu i Madhėrishėm, krahas gjithė kėsaj, tė dojė shėrimin dhe ta pėrcdaktojė atė.
Pas rukjes sė lexuar, xhini i cili ėshtė shkaktar i sėmundjes pėrzėhet e largohet nga trupi i tė sėmurit. Nėse xhini vetėm me lexim detyrohet tė dalė, ajo ėshtė forma mė e mirė. Megjithatė, po qe se nė atė mėnyrė nuk arrihet sukses, atėherė bėhen pėrpjekje qė xhini tė detyrohet tė flasė dhe nė bazė tė bisedės, dialogut, tė rėnave e metodave tjera tė ndryshme, detyrohet, me ndihmėn e All-llahut, tė dalė nga trupi.
...
__________________
!!! E vetmja shkėndijė shprese nė Kosovė: Lėvizja VETĖVENDOSJE!!!
|