[Murgesha]

Në vitin 1918, shteti shqiptar u njoh dhe u krijua vetëm falë ndërhyrjes së presidentit Amerikan Vudro Vilson
Me këtë kryengritje shqiptarët e hoqën qafe pushtimin 500 vjeçar të Turqisë, por prapa shpine u erdhi pushtimi sllav, që solli në skenë luftën ballkanike të vitit 1912-13, në të cilën u vranë apo vdiqën në forma të tjera, një gjysmë milioni shqiptar për t’u ndjekur më pas nga shpërthimi i një racizmi, asimilimi të detyruar, përzënie e dëbimi, okupimi e gjenocidi të paparë në duart e regjimeve armiqësore sllave, që vende-vende, në forma të ndryshme vazhdojnë edhe sot e kësaj dite.
Kjo çështje është objekt tjetër studimi dhe duhet ndarë nga ajo të cilës i kushtohet ky shkrim. Ajo që vlen të theksohet është fakti se pas luftërave ballkanike, shqiptarët u ndanë padrejtësisht dhe artificialisht. Me miratimin e të ashtuquajturave Fuqive të Mëdha, (Austro-Hungaria, Britania, Franca, Gjermania, Italia dhe Rusia), Serbia aneksoi gjysmën e tokave shqiptare, duke përfshirë Kosovën dhe pjesë të tjera të tokave shqiptare iu dhanë Malit të Zi dhe Greqisë. Dhe në vitin 1918, shteti shqiptar u njoh dhe u krijua vetëm falë ndërhyrjes së presidentit të atëhershëm të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Vudro Vilson. Në vitin 1939, kur forcat fashiste të Musolinit hynë dhe e pushtuan Shqipërinë, vendi që nga viti 1925 ishte monarki. Në vitin 1943, italianët u pasuan nga nazistët gjermanë, të cilët qëndruan këtu derisa nuk u mposhtën nga forcat aleate pas më shumë se një viti. Apostol Kotani, autoriteti kryesor i historikut të hebrenjve në Shqipëri dhe bashkëkryesues i Shoqatës së miqësisë Shqipëri-Izrael së bashku me Dr. Petrit Zorbën, thotë se në fillim, shqiptarët i strehuan dhe mbrojtën hebrenjtë me vetiniciative dhe në mënyrë të pakoordinuar. Më vonë, nën sundimin gjerman, gjendja u përkeqësua dhe rreziku u shtua , prandaj operacionet e shpëtimit morën formë më të organizuar dhe në qytete dhe katunde ku ishin strehuar hebrenjtë, filluan t’i largonin ata nga njëri në vendin tjetër, qoftë me pasaporta të rreme qoftë duke i maskuar që të dukeshin si katundarë shqiptarë. Zyrtarët qeveritarë shqiptarë miratuan pak rregulla anti-hebraike, por vetëm sa për të qetësuar për sy e faqe italianët dhe gjermanët. Sepse ata kurrë nuk i zbatuan këto rregulla, as edhe një herë të vetme. Kur gjermanët u kërkuan liderëve shqiptarë të përpilonin listën me emrat e hebrenjve që jetonin në Shqipëri në vitin 1943, ata refuzuan – (Apostol Kotani, “Vepra heroizmi - Acts of Heroism,” Illyria, #369 New York, NY, 1997) Siç ka vënë re filantropi amerikano-hebre, Harvey Sarner, në librin e tij “Shpëtimi në Shqipëri – Rescue to Albania”, rëndësinë e Shqipërisë si strehë të shenjtë e dëshmon fakti se Holokaustit arritën t’i shpëtonin vetëm 10 për qind e 70 mijë hebrenjve që jetonin në territorin fqinj të Jugosllavisë. Dhe kjo pjesë e tyre arriti të shpëtonte vetëm falë shqiptarëve të shumtë që jetonin jashtë kufijve aktualë të Shqipërisë e që ashtu si të tjerët ishin nën sundimin nazifashist si në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi. Ata i strehuan hebrenjtë, i pajisën me dokumente të rreme dhe u siguruan transport të sigurt për në Shqipëri
Kush e fshehu dhe e keqinterpretoi historinë, kulturën dhe realitetin shqiptar?
Gjatë pesëdhjetë viteve të pasluftës së Dytë Botërore deri në rënien e Murit të Berlinit, historia, kultura dhe realiteti i shqiptarëve ose u fshehën ose u keqinterpretuan në mënyrë drastike nga shtypësit e tyre. Në Shqipëri, diktatori komunist, Enver Hoxha , për 46 vjet me radhë ia imponoi vendit të tij njërin ndër regjimet më të centralizuara, më represive dhe më totalitare që kishte njohur bota ndonjëherë në gjithë historinë e saj. Qeveria e Enver Hoxhës dhe pasardhësit të tij, Ramiz Alia, vrau apo burgosi qindra mijëra shqiptarë. Ndërkohë, nën sundimin e Titos, shqiptarët që jetonin jashtë kufijve të Shqipërisë, në territorin që dikur njihej si Jugosllavi, iu nënshtruan një shtypjeje të egër antishqiptare.
Ku i gjen sot hebrenjtë që jetonin në Shqipëri
Shumica e hebrenjve nga Shqipëria imigruan në Izrael. Kjo u arrit falë përpjekjeve dhe angazhimit të guximshëm të Josef Jakoelit dhe bijës së tij, Felicita, pas rënies së komunizmit në vitin 1991. Josefin, që kishte lindur në komunitetin historik të hebrenjve në Vlorë, komunitet që daton nga shekulli i gjashtëmbëdhjetë dhe motrën e tij i kishte shpëtuar shqiptari me fe myslimane, Shyqyri Myrto