[egi]

Hipotezë apo dogmë?

Rezultati i palëkundur i tërë kërkimeve rreth 3 shekullore për prejardhjen e shqipëtarëve ka qenë: Shqipëtarët janë autuktonë në trojet e tyre të sotme.

Ndonëse në kundështim me rrymën e përgjithshme të mendimit shkencor evropian, një pikëpamje që mohon autoktoninë e shqiptarëve ka rreth dy shekuj që qarkullon në formën e hipotezave të pakonsoliduara, ndaj dhe jetëshkurtra. Sido që të jetë puna, kemi të bëjme me një pikëpamje që nuk ka pushuar së shfaquri, me gjithë dështimin e të gjitha përpjekjeve për ta shndërruar atë në një strukturë teorike të besueshme.

Derisa ajo përfaqëson një dukuri reale, ësht'e e nevojshme të përcaktohet edhe statusi i saj nga pikëpamja e teorisë së njohjës.

S'e pari, duhet thëne se sot, kur autoktonia e shqiptarëve ka marrë vlerën e një fakti historik nuk mund të përligjet zhvillimi i një pikëpamje që kundërshton autoktoninë.

Së dyti, gjatë thuajse dy shekujve të qarkullimit të kësaj pikëpamje nuk është zbuluar asnjë fakt që do ta mbeshteste atë, ose të ndihmonte tërthorazi në argumentimin e saj.

Së treti, ajo as sot, as ndonjëherë në të kaluaren nuk ka marrë tiparet e një strukture teorike që do të meritonte të quhej hipotezë.

Këtë cen të tretë të pikëpamjes që kundërshton autoktoninë e shqipëtarve në trojet e tyre të sotme, duhet ta shqyrtojmë pak më afër. Baza empirike (faktet historike) mbi të cilën do të ngrihej kjo hipotezë është shumë e dobët, edhe po të guxonim të thoshim se ekziston. Kështu, eksplanandumi (faktet që duhen spjeguar) i kësaj »hipoteze« përfshin mungesën e të dhënave për shqiptarët në burimet bizantine për shekujt VI – XI. Se sa i dobët është ky argument për të mohuar praninë e shqipëtarve në trojet e tyre të sotme në atë kohë, del nga fakti se shqiptarët nuk përmenden në atë koh as në ndonjë vend tjetër të Ballkanit e megjithatë, përkrahësit e aloktonisë së shqiptarëve e quajnë të mundshme që, ata të kenë në zona të tjera të siujdhesës ballkanike.

Për t'i dhënë pikëpamjes së aloktonisë së shqiptarëve statusin e një hipoteze, veq eksplanandumitm, ajo duhet të pajiset dhe me një eksplanans (një procedur dhe aparat shpjegues), që do të përshkruante kohën dhe vendin nga erdhën shqiptarët, rrugën dhe rrethanat ne të cilat ndodhi ky shtegtim masiv i shqiptarëve. Por, në të vërtetë, deri sot askush nuk ka ndërmarrë ndonjë përpjekje serioze për të krijuar një eksplanans të tillë.

Shihet qartë se kësaj pikëpamjeje që kundërshton autoktoninë shqiptarëve, i mungojnë të dy përbërësit strukturorë që do t'i jepnin statusin e hipotezës. Por, edhe sikur kjo e metë të mos ekzistonte dhe pikëpamja e aloktonisë të kishte arritur të strukturohej plotësisht si një hipotezë do të shtrohej pyetja:

I reziston ajo vallë verifikimit shekncor?

Kjo përgjige lidhet drejtpërdrejt me përgjigjen që do t'i jepet pyetjes: Mund të bëhen, në bazë të kësaj hipoteze, prediksione (parashikime) që mund të verifikohen empirikisht?

Një prediksion themelor i kësaj hipoteze do të ishte: Gjurmë të shqiptarëve do të gjenden në atë zonë të Ballkanit që mendohet të jetë djepi i formimit të këtij populli. Por gjurmë të tilla (në toponimi, në kulturën materiale, në besimin popullor etj.) nuk ka qenë e mundur të gjenden në asnjërin prej vendeve të Ballkanit jashtë trojeve të sotme shqipfolëse.

Siq u tregua më parë, në Simpoziumin e akademisë Serbe të shkencave dhe arteve, u hodh edhe ideja se ky vend mund të ishte Dardania, dhe se shqiptarët mund të jenë pasardhës të malësorëve ilirë të paromanizuar. Të dyja këto ide kanë të përbashkët formimin e këtij populli brenda trojeve të sotme të shqiptarëve dhe ne ekspansionin e tij dikur në mesjetë në lugiant dhe fushat e Shqipërsisë, ku asimiluan ose përzunë një popullsi të mëparshme sllave.

Por, siq u tregua më parë, edhe kjo hipotezë rrëzohej përballë verifikimit të prediksionit të saj themelor: Toponimet e lashta të Shqipërisë do të kenë evoluar në përputhje me rregullat fonetike të sllavishtes jugore.

Duke përmbledhur sa u tha këtu, del se:

Së pari, ajo pikëpamje asnjëherë nuk ka arritur të formulohet plotësisht si një strukturë teorike që do të mund të quhej hipotezë.

Së dyti, gjatë thuajse dy shekujve të qarkullimit të saj nuk është zbuluar ndonjë fakt që ta mbështeste atë, as nuk është vërtetuar ndonjë prediksion që mund të rridhte prej saj.

Në rrethana të tilla, të besosh ende sot në atë pikëpamje do të thotë të braktisësh fushën e shkencës, për të dalë në mbretërinë e iracionales e të fantazisë, të braktisësh historinë e një populli për të krijuar një fantazme të tij. Po t'e mos merren parasysh faktorët ekstrashkencorë (politikë) qe e motivojnë sot qarkullimin e kësaj pikëpamje shumë larg statusit të një hipoteze, ajo nuk do të përfaqësonte më shumë se një dogmë të paprovueshme.

Marrë nha » Shkenca dhe jeta«, nr. 4, 1989