[Psikologu]

KOHA E MESME

KARAKTERISTIKAT THEMELORE

Zhvillimin e rendit shoqëror-ekonomik të feudalizmit që ishte ndarë në tri etapa e njohin edhe shqiptarët. Por zhvillimi specifik në trevat shqiptare të feudalizmit të hershëm në viset e banuara nga shqiptarët shtyhen gjer të Tanzimati, me 1839. Dihet se shqiptarët kanë prejardhjen nga Ilirët, sepse pësuan

ndryshime prej kohës së rënies nën sundimin romak e bizantin, si dhe me vendosjen e sllaveve në Ballkan.

Mirëpo gjatë kësaj kohe humbi edhe emri i vjetër Ilir, kurse vendin e tij e zuri emri i fisit Ilirë Albanoi, i cili u bë në formën Arbër dhe Arbëresh, emri i kësaj popullsie të re, pasardhës të drejtpërdrejtë të së cilës janë shqiptarët e sotëm. Ky emër u ruajt gjer në rënien nën sundimin osman. Në kohën e sundimit të turqve osmanë, zotëroi emri shqiptarë në vend të emrit Arbër. Gjatë shekullit VII-të sllavet filluan të depërtonin në Ballkan, me qellim që të vendosën, duke përvetësuar toka të reja. Gjatë vendosjes, ata dhe vendasit Ilirët, hynë në konflikte për viset pjellore dhe kullosat. Një pjesë Ilire u tërhoq në jug të Ballkanit dhe në drejtim të bregdetit, sepse këtu ishin më të sigurt.

Duke filluar nga fundi i shekullit të IV-rë, historia e Ballkanit, si dhe ajo e Ilirëve, e veçanërisht e popullit shqiptarë dhe ardhacakëve sllavë është lidhur ngushtë me historinë bizantine. Në gjysmën e shekullit VI-të midis turmave "barbare" me origjinë turanike në gadishullin ballkanik erdhën edhe sllavët.

Të dhënat arkeologjike të shekujve VIII-X-të, tregonin se në ato vise, ku nuk është vendosur kolonizimi sllav, ka lulëzuar një kulturë thjeshtë shqiptare, që është quajtur kultura e Komanit, emër ky i një fshati në luginën e rrafshit të Dukagjinit. Në fund të shekullit XII-të, Stefan Nemanja me ushtrinë e tij depërtojë në Kosovë, dhe më vonë arriti të zgjeroi shtetin serb në tërë territorin e Kosovës. Nga kjo kohë e gjer më rënien nën sundimin osman, Kosova bëhet pjesë e shtetit mesjetarë Serb. Rezistenca e popullit shqiptar kundër pushtuesit osman u bë në Fushë Kosovë më 1389, ku më shumë feudal shqiptar morën pjesë në këtë luftë kundër pushtuesit Osman Turk.

Kjo luftë, apo rezistenca më e fuqishme që bëri populli shqiptar kundër pushtuesit osman ishte në kohën e Gjergj Kastriotit Skënderbeut (1443-1468).
Gjatë kohës se feudalizmit të zhvilluar edhe Juniku sikurse Gjakova me rrethinë dhe e terë Kosova, ishin përfshirë në shtetin feudal Serb. Për Junikun dhe rrethinën e tij nga ajo kohë janë ruajtur shumë pak, apo asgjë nga burimet historike. Juniku, sipas pak burimeve historike që janë ruajtur, ato tregojnë se kjo trevë se bashku me disa qytete të Dukagjinit, nga aspekti i rëndësisë historike, kulturore dhe ekonomike zënë vend të veçantë. Në të kondensohen rrjedhat e disa epokave historike dhe nëpërmjet kulturës materiale dhe shpirtërore, manifestohen proceset e ndryshme shoqërore, ekonomike, regjionale, etnike, kulturore, sociale dhe politike.

Duke filluar prej kohës antike Juniku, përmendet si lokalitet i rëndësishëm, karakteristikë për ketë, “Gradina”, si vendbanim antik. Më të drejtë, ky vendbanim antik gjendej në luginën tek kroi i Priftit rrëzë bregut të quajtur Badër, aty ku degëzohen dy degët e Lumit Erenik.
Nga pikëpamja etnike, Juniku është i banuar me popullsi autoktone Dardane, me kulturë, gjuhë, tradita e zakone të lashta.

Zhvillimi i fshatit Junik ka kaluar nëpër periudha të ndryshme historike, duke filluar nga kohët më të hershme, gjë që dëshmohen nga trajtat e thirrjeve. Në literaturën e deritanishme në lidhje me emërtimin e Junikut ekzistojnë disa periudha të emërtimeve, apo antike dhe e mëvonshme. Emërtimi Judiko e gjejmë të Ptolemeu (87-150 ), në veprën e tij “Gjeographia”, Që e mbështesin edhe shumë historian, arkeolog, gjeograf etj.

Emërtimi i këtij fshati, rrëzë Alpeve shqiptare rrjedhë nga fjala latine:

• <LI class=MsoNormal style="COLOR: black; TEXT-ALIGN: justify">Judico- avi, atum, are: që do të thotë me gjaku. <LI class=MsoNormal style="COLOR: black; TEXT-ALIGN: justify">Junetio-onis: që do të thotë, bashkim, lidhje.
• Unus, a unum: që do të thotë i vend i jashtëzakonshëm, i veçantë i pashoq.

Për vjetërsinë e Junikut tregojnë në mes tjerash edhe toponimet si Gradina, Koleja, Kishëza, Badra, Kroi i Priftit , Firza, Livadhi i madh, Djegësinat etj.
Në burimet historike, Juniku përmendet si vendbanim i hershëm, fshatë me të gjitha tiparet Dardane, me një popullatë me traditë dhe kulturë shqiptare.

Juniku, bënte pjesë në Alltun-Ilisë e cila përmendet në krisovulën e Stefan Deçanit dhe Stefan Dushanit. Në krisovulen e Stefan Deçanit, që ja dhuroi manastirit të Deçanit (1330), në Alltun- Ilisë përfshihen 10-të fshatra (të malësisë së Gjakovës dhe viset e Shqipërisë veriore (Brenc). Njëherit përmenden edhe disa toponime tjera të kësaj treve: Gradisha emrin Gradishtë, Ereniku me emrin Ribniçka reka etj. Për atë periudhë nuk është gjetur gjerë tani asnjë dokument serb mbi ketë trevë që nga gjysma e dytë të shekullit XIV-të dhe në gjysmën e parë të shekullit XV.