[Zero Cool]

Fragment nga novela “E madhe është gjëma e mëkatit”


Rronte në kohërat e para në gjirin e Kishës së Lindjes një prift me emrin Tanush. Ay ungjillëzonte në një katunt të Ilirisë, enoria e Apollonisë, që është në grykën e Aousës së vjetër. Emri i katundit është Bubutimë, si pas zhurmës që bën deti. Paralajmërojmë lëçitësit të mos e kërkojnë këtë katunt të lashtë në vëndin ku pat qënë klhisur, sepse e kanë shembur tërmetet e luftrat dhe vëndin e mbulon sot një pyll i dendur.

Të fundit njerëz që dinin të na tregojnë gjyrmat: Tat Tanushi, imzot Nikanori, një bari edhe njëmbëdhjetë priftinj të asaj krahine, flenë sot gjumin e tokës dhe ne s'kemi fuqinë t'i sjellëm prapë në jetë që t'i pyesëm. Një gjë që dihet mirë është se Bubutima ka qënë një katunt i math, jo shumë lark nga deti që i thonë Adriatik. Vëndi është i bukur, sepse toka bleron në të katër shtinat e motit, sepse kodrat janë të veshura me ulli e portokall edhe sepse flokja e dëborës nuk zbret përveç se rallë, një herë në shtatë vjet. Dhe as ahere kur zbret, dëbora nuk shtrohet përdhe mbasi tretet në erë. Qiparisa të gjelbër tregojnë majë kodrave vëndet ku më parë ngriheshin faltoret e perëndive të shuma, të cilat, më von, besnikët ia blatuan Perëndisë së vetëme që shfaqet në tri fytyra. Midis qiparisave janë shtratet me kryqe ku prehen të fjeturit mbë Zotin.

Pa fjalë se gjithë toka e botës është e bukur, sepse, si thuhet në Shkronjë, "dheu është vëndi ku Zoti mbështet këmbët e tija", po m'e ëmbël nga të gjitha është toka e anëdetit të Ilirisë, enoria e Apollonisë. Pra dhe Bubutima.

Këtë e kanë për të parë lëçitësit në qoftë se do kenë durimin të këndojnë rrëfimin që do t'iu shtrojmë përpara.

Si thamë, rronte dikur në gjirin e Kishës së Lindjes një prift me emrin Tanush. Sipas të folurit të vëndit njerëzija i thoshin Tat Tanushi, po më shkurt Tata edhe Urata, emër që përdoret edhe sot në atë krahinë.

I mësuar fort nuk ish (si ngjet shpesh në shërbëtorët e Kishës së Lindjes) po, (si ngjet edhe më shpesh, në gjith atë kishë) kish besë të madhe në sa janë shkruar e këndohen.

Pra, besa ish fuqija e tij e madhe.

Tata e dinte nga Shkronja dhe nga fjalët e atërve të shenjtë se Ynëzot, shenjtorët edhe ëngjëjt e tij i matën e peshojnë çdo punë, çdo fjalë e çdo mendim dhe u ruhej së tepërmi leqeve të mëkatit. Dhe ças për ças, si shpresëtar i drejtë, lutej për faljen e mëkateve të kryera me dashje e padashje.

Gazi i dytë i Uratës, pas Tënëzotit, ish Kalija, e shoqja.

Për atë ay kish veshur petkun e priftërisë, dyke rrojtur midis njerëzve edhe mëkatit. Sepse përndryshe do kish marrë rrugën e manastireve, si oshënar, ose të shpellave si ashkëti, për t'u lutur atje për mëkatet e rënda të gjithë botës.

Kaqe fli i kish bërë ay trupit të gatuar me baltë që është burgu i shpirtit.

Dhe Kalija, e shoqja, ish me të vërtet e vlerëshme për këtë.

Sepse ajo ish e bukur midis të bukurash dhe e desh me fuqi të madhe burrën e saj.

Tat Tanushi e kish sjellë atë nga detet e larguara të Lindjes tek kish shoqëruar dikur Imzot Angjirin e Apollonisë, për të pirë ujët e mburimit të shtatë urtësive e për të mësuar mjeshtërinë e të zugrafisurit me bojë, ar edhe argjënt. Si e kish njohur e dashuruar me vrullin e gjakut të ri, ay e kish sjellë në kopenë e berrave të Zotit, me anë të pagëzimit. Emri i saj i vjetër ish Noemi, nga Galilea e Judhesë. Ajo pat lënë fenë e prindërve të saj dhe prindrit e saj dhe vëndin e saj nga dashurija e madhe e Tanit. Kjo gjë iu ish shkrojtur atyre, të dyve, si vepër e mirë në Librin e jetës, si iu pat shkrojtur më parë Ruthit që u bashkua me Boozin.

Po në dyzet ditët e ndarjes për t'u bashkuar me Zotin, me anë të hirit, Tat Tanushi pat ndjerë thellë, në mish e në frymë, mungesën e së shoqes… Sepse mishi dhe shpirti i tij kërkonte Kalijen më fort nga çdo tjatër gjë… Kjo pat qënë e para ndarje e tyre, pas të njohurit.

Lëçitësit mundet të mos i pëlqejë një gjëmë e tillë po neve preps ta themi si pat qënë, pa shtuar e pakësuar gjë. Dhe në qoftë se ay nuk ze besë i kujtojmë se është thënë: "dashuri, sa më shumë pi nga mburimi yt, aqë më shumë et kam!" Kjo gjë i afrohet shumë së vërtetës.

Nuk ish e bardhë nga fytyra vashëza e Galilesë, po kish shije e hire për të zëvendësuar së tepërmi të bardhët e fytyrës, si kundrë se është shkrojtur në librën e Këngëve prej Sollomonit të birt të Dhavidhit, mbretit të Izrailit: "E zeshkë jam, po e bukur, o vasha të Jerusalimit! E zeshkë si tendat e Kedarit, e bukur si qilimat e Sollomonit” . Po veç kësaj, me sa e di unë, të dashur lëçitës, dashurija nuk është as e bardhë, as e zezë e as tjatër ngjyrë, po vetëm dashuri dhe as gjë tjatër. Ajo është si era: fryn ku do vetë dhe ne i dëgjojmë buçitjet.

Dhe shtati i Kalijes nuk ish i gjatë fort, po i hollë sa ta shkonje nëpër ruazë. Dhe kurmi i saj me sisë të forta mbante erë zëmbak. Një mituri dukej vashëza e Galilesë pranë shtatit ilirian të Tat Tanushit, po ashtu si ishin që të dy - ay i bardhë, ajo e zeshkë; ay i gjatë, ajo e mitur; ay ilirian, ajo judhe dashuroheshin egërsisht. Kjo, o lëçitës, nuk është asfare një çudi e pathënë. Sepse, a s'kini parë ju pëllump të bardhë e pëllump të zi të dashurohen aqe fort sa të mos i druhen as hargut të gjahtorit që sjell vdekjen? Dhe ç'është ngjyra përpara shpirtit? Ato ndajnë, që të bashkojnë.

Sikundër drita e dy qirinjve të ndezur bashkohet për t'u bërë një dritë e vetëme, ashtu dhe zemrat e tyre digjeshin e bashkoheshin më një. Tanushi i mësoj asaj ëmbëlsinë e fesë së re, po ajo i mësoj atij fuqinë e fesë së vjetër dhe që të dyja u bënë një, si bëhet një, dyke u bashkuar, Drini i Bardhë me Drinin e Zi.

Pa dyke e patur Kalijen pranë fjalët e të kënduarat e Tatës ishin kaqe të ëmbla sa mblidheshin aty, në kishën e Bubutimës, besnikë nga shtatë katunde rotull që të dëgjojnë atë. Sepse një pah i bardhë drite zbriste rreth krye; së tij kur fliste e këndonte edhe shtëpija e Zotit mbushe me urtësi e bukuri të zbritur së larti. Dhe shumë herë vetë Imzot Angjiri pat ardhur në Bubutimë të dëgjojë të kënduarat e Tat Tanushit  dhe të gëzohet së bashku me besnikët.

Në orët kur nuk i shërbente Zotit ay zugrafiste shenjtorë me mjekra të bardha ose gëdhente në dru. Prej një copë druri të vdekur, ay nxirte jetë e bukuri.

-Më folë, zemra ime, - i thesh Kalijes, - ç'të nxjerr prej këtij druri?

Ajo mendohej:

-Dua profitin Ili ose Shëndëllinë e fesë së re. Me vetulla të rënda, buzë të trasha e mjekër të derdhur tatëpjetë, si lumënjtë e Galilesë. Kështu e dua.

-U bëftë dëshira jote..., - i thesh Tata, i mësuar të flasë me fjalët e kishës.

Dhe sapo Tanushi shtrohej të gëdhendë, Kalija dridhej prej një dridhjeje të mbrendëshme, ushëtimë që i vij së thelli nga Moisiu, njeriu i Jahveut, edhe thesh:

-Jo, Tan! Mos gëdhend profitin Ili në dru... Sepse shkruar është: mos bëj të gëdhendura që i ngjasin Zotit dhe njerësve.

Tanushi buzëqeshte edhe i fliste asaj mbi kuptimin e myshtertë të korave e të të gëdhendurave në Kishën e madhe të Lindjes. - Mbi këto, - thesh ay, - kanë folur e lidhur një kanun të veçantë prindërit e shenjtë në të Shtatit Sinodh të Kishës. Me anë të korave - pas bekimit të tyre të lartat zbresën mi dhe, midis njerësve. Dhe ne kur falemi përpara tyre nuk i falemi as drurit, as ngjyrave, as arit dhe as argjëndit që është për to, po frymës që zbret prej së larti të dëgjojë lutjen tonë.

Kalija dëgjonte e magjepsur fjalën dhe tingëllin e zërit të tij dhe e vështronte me sy të mëdhenj, të ngjyer me dritë.

-Mirë, Tan, bëj ç'të duash ti, po jo Ilinë…

Dhe ay linte profitin e math të Izrailit për të gëdhendur tjatër gjë: një luan me fytyrë njeriu e krahë shpeshi, një pëllump në fluturim, një kryq. Me dorën e tij ay bëri qelqin e kungatës në të cilën pat mbledhur - shtrat mi shtrat -gjithë bukurit e qjellit dhe të tokës: ëngjëj, shpeshë, bimë, pemë. Edhe kish bërë shëndanë për të ndezur qirinj, të vështjellë me pëlhurën e simboleve e të myshtereve të cilat nuk i është dhënë çdo njeriu t'i kuptojë.

Sepse nër’ to Zoti fshihet dyke u zbuluar.

Po lumtërija e Tatës nuk ish e plotë. Një sëmundje e ligë, lëngjyer i thesh bota në rethet e Apollonisë , i bluante ças për ças jetën Kalijes, së shoqes. Dhe si ia bluante e bënte dita ditës më të ëmbël, sa nuk e shihnje dot me sy as sa të nëmëronje një, dy, tri. Sepse fytyra e saj vishej në një pah drite si drita e hënës mi ujra. Po drita e hënës është pa jetë, kur se drita që mbulonte fytyrën e Kalijes ish e gjallë. Ajo kish po në atë kohë edhe bukurinë e të vdekurit edhe të të gjallit.

Nuk di në them mirë ç'dua të them, po edhe ata që më kanë rrëfyer rrëfimin mbeteshin të tronditur në këtë prag, kur flisnin për bukurinë e saj. Sytë e vashës së Galilesë të rethuar prej një unaze drite, si i ngjet shpesh edhe hënës në qjell kur afrohet shiu, ishin si të shkruar me kalem argjëndi, gjithmonë të lagur me ujë të gjallë, gjithmonë të ndriçuar. Dhe buza e saj e hollë kuqonte si lëngu i shegës. Pa me që barku i saj nuk kish lidhur pemë, si barku i gjithë grarisë, kurmi i mbeti përngaherë si kurm virgjëreshe. Dhe të ecurit të saj ish i lehtë si vrapi i kaprolles në pyjet e dendura të Ilirisë.

Kjo ish Kalija e Tat Tanushit e ardhur nga detet e Lindjes edhe e hyrë në vathën e Zotit me anë të pagëzimit.

Aqe shumë e desh Urata Kalijen sa trembej nga lumtërija e tij dhe i lutej Tënëzotit mos ia shkruajë si mëkat. Dhe falej nat e ditë përpara korave të shenjta dhe diqte temjan, vaj ulliri e dyllë blete  për shëndetin e saj.

-Noemi, - i tha një ditë kur gjithë anëdeti i Ilirisë digjej në flakë si lavdija e Jahveut në malin Sinaj -Noemi!

-Folë, Tan, - i tha ajo dyke u mbështetur pas trupit të tij.

Dhe ay s'fliste. Vështronte djellin që fundiste në det edhe nuk fliste dot.

-Folë Tan, - i tha ajo përsëri edhe i preku dorën e zjarrtë me akullin e dorës të saj.

Ay i vështroj që lart kurorën e flokëve të buta, qepallat e gjata dhe tatëpjetë vijën e gjireve të forta edhe foli:

-Noemi, dua të të them një gjë të re që s'ta kam thënë kurrë. Një të fshehtë të vulosur me shumë vula.

Kalija e vështronte dyke buzëqeshur dhe priste.

-Dua të them, Noemi, se të dua kaqe shumë, kaqe shumë...

Ajo qeshi dhe i goditi gjoksin me grushtet e saj të vegjël.

-Tan, këtë ma ke thënë mijra e mijra herë.

Pastaj befas e preu të qeshurit.

-Dhe sa herë të tjera të ma thuash aq më shumë et do kemtëtëdëgjoj.

Ay vazhdoj, sikur s'e pat dëgjuar fare:

- ... dhe s'ka tjatër gjë as në dhe, as në qjell, as në ujra qëtadua saty..

-Tan! – i thirri Kalija.

Ay nuk u përgjegj po e mori në krahë edhe e ngriti gjer në degat e bajameve. - Shëko - tha - bajamja lëshoj burbuqe. Së shpejti do çelë. Dhe ne do kemi këtu dëborën tonë, Kali: lulet e bajameve. Ti e di si zbardhet vëndi kur çel bajamja?

vijon