[GjIlAnAsI_cSi]

Dr. Ibrahim Rugova: njeriu, intelektuali, burri i shtetit


Nji vit ma parë, në Kosovën dardane u shue feneri i disidencës politike, ideatori dhe ndërtuesi i rezistencës paqësore dhe flamurtari i lëvizjes për pavarësinë e Kosovës. Emni i tij ishte Ibrahim Rugova, jetim qysh në moshën dyvjeçare, me babën e babëgjyshin të masakruem nga komunistët serbë. Siç thoshte ai vetë: ”I masakruen si kafshët!” sepse ishin shqiptarë, e qenia shqiptar në ish-ndërtesën shtetnore artificiale të quejtun Jugosllavi ishte apriori nji krim. Viktimat shqiptare ishin kriminelë ”sepse nuk ishin sllavë”. Banorë të atyne trojeve tremijëvjeçare, ata ruejtën traditat që trashëguen brez mbas brezi pa devijue dhe pa asnji dëshirë me e zëvendsue me nji tjetër jo-shqiptare. Besnike te ketyne traditave qe perbajne vlerat autentike shqiptare te beses, nderit, burrenise, mikpritjes, guximit civil e ushtarak, ata mbeten shqiptare. Ky qendrim ndaj se kaluemes ka qene dhe qendrimi kryesor i mendimit politik te Dr. Ibrahim Rugoves qe, si intelektual i mirefillte, perseriste:” Aty ku mbarojne vlerat shqiptare, fillon anti-shqiptarizmi!”


<>Une e njoha njeriun, intelektualin dhe ma vone burre-shtetin Dr. Ibrahim Rugova, para se te njihej ne bote si “Kryetar”, e ma vone si “Presidenti Ibrahim Rugova”. Emni Rugova rimonte me ate Kosova, e bahej edhe ma i lehte me u permende, e ripermende, qofte ne mesin e masave te gjana kosovare qe adhurojshin figuren e tij – shpesh here te vetmueme – qofte tek te huejt qe u terhoqen nga manifestimet masive, burrenore e te patundeshme te Kosoves dardane. Ne mes te asaje krahine te martirizueme, ky idhull i vuem ne shenjester, ecte me koke nalt e hapa te lehte si bashkevendsit e tij ne shpatet e shtigjet e zonave malore qe e kishin linde. Rreziku? Po, por krahas me te edhe mosperfillja e rrezikut qe i rrinte mbi koke…!


<>Ne takimin tim te pare, fund prilli 1990, Washington,D.C., u njohem ne rrethana jo te zakonshme. Ka qene Deshmia (Hearings) para Kongresit amerikan, ku Rugova dhe 14 intelektuale kosovare erdhen per here te pare ne kryeqytetin amerikan, “…me internacionalizue problemin e Kosoves”. Ka qene nji fitore bindese, mbrese-lanese dhe ndoshta determinante e diteve te mavoneshme. Nga dhjete deputete dhe senatore amerikane, vetem nji, me origjine serbe, foli ne mbrojtje te Serbise millosheviqiane. Tre prelate ortodoks serbe folen gjithashtu. Asnji efekt. Serbia nuk kishte argumente, aq ma pak te drejte me paraqite pikepamjen e saje ne nji kohe kur pushka serbe vriste cdo dite shqiptaret e Kosoves, burgoste klasen intelektuale, nxirrte nga puna punetorin shqiptar, shtypte me police e taksa bujkun shqiptar, dhe ndiqte me terbim e denonte pa arsye rinine studenteske shqiptare ne Kosove. Fola edhe une ne mbrojtje te Kosoves. Deshmia e Prillit 1990 ne Washington, D.C., vulosi vertetesine e kobit serb ne Kosove.


Dr. Rugova erdhi i shoqenuem nga Secret Service qe i akordoi Qeveria amerikane, me qe vazhdimisht flitej per mundesine e nji atentati kunder jetes tij. Por une e pashe te qete. Mbas Deshmise, u gjeta prane tij. Ule prane ne nji tavoline te rrumbullaket, ai mbante nji cigare vazhdimisht te ndezun – e qe nuk u shue deri sa u shue jeta e tij. Koken nalt por syte e ulun e ngjite mbi nji gazete amerikane mbi tryeze, i heshtun dhe i menduem. Roja amerikane me bani pershtypje, e ne nji cast kur u ba heshtja ne salle, e pyeta:


2


- Dr. Rugova, duket se gjendja e juej ashte mjaft kercenuese ne Kosove. Si e


kaloni?


Ai me shikoi, e tue vue doren e tij mbi gjunin tim u pergjegj:


- Profesor, karshi dritares sime ne Prishtine gjindet nji koder…afer 500 metra larg.


<>Aty ashte vendose nji top i artilerise serbe…me gryke drejt apartmentit tim…Ata presin… une punoj e pres…Profesor! Jetojme me litar ne gryke…!”



<>Shikova perseri fetyren e tensionueme te Dr. Rugoves, dhe admirova qendrimin e tij te permbajtun para nji rreziku te ketill. Nuk tha asnji fjale te rande kunder serbeve, megjithe se ai ziente permbrenda nga deshprimi qe linde tek i pambrojtuni-viktime. Ai ishte i vendosun per nji politike aktive qe ai e shihte pa arme. Rezistenca aktive paqesore qe ai predikoi ishte forma konkrete e saj. “Nji lufte ne Kosove ashte nji katastrofe per shqiptaret … Serbet kane pushken dhe pushtetin,; na kemi te drejten dhe autoritetin…!”

Dhe kjo ishte e padisktueshme. Mbrenda pese muejve ekzistence, Lidhja Demokratike e Kosoves qe ai dhe koleget e tij kishin themelue numronte afer 600.000 anetare, dhe afirmohej si njena nga levizjet ma efektive, dhe me ta forta ne ish boten komuniste, dhe pa dyshim levizja ma e madhe ne ish-Jugosllavine!



Ma vone Dr. Rugova do te spjegonte: “Jemi para nji dileme: para terrorit milloshevi-qian: a duhet te terhiqemi qe ne fillim, ta denojme por mos te reagojme? Ashte ma efektive puna jone me e tejkalue kete situate tue e demaskue terrorin serb para botes se qytetnueme (ashtu si Gandhi qe perpiqej me turpenue Imperatorine Britanike para botes se qytetnueme per krimet koloniale ne Indi) e me fitue simpatine e botes si viktime e pafajshme qe refuzon dorezimin?”



Pergjegja e pare e Dr. Rugoves u dha botenisht ne Washington,D.C. ne ate prill historik te 1990-s, dhe qe u njoh ma vone si “vija e Rugoves”: Jo agresionit, Jo shtypjes, Jo nenshtrimit, Jo dhunes si arme qendrese te patundun deri ne fitoren finale, te larget ndoshta, por te sigurt.



<>Dr. Rugova refuzoi ti pergjigjej dhunes me dhune, gjakut me gjak, urrejtjes me urrejtje e hakmarrje ashtu si vepronte agresori serb. Ky ndryshim rranjesor e transformoi ate nga nji politikan i rendomte i dites, ne nji burre shteti qe hape shtigje te reja, ne toke te pa lavrueme. Keshtu flet sot Historia! Dy gazetare francez, M.Allaine dhe X.Galmiche shkruejne: “Kjo ishte rruga e ‘rezistences’ politike e civile e inspirueme nga nji intelektual i formuem ne shkollen qe refuzon dhunen, ne shkollen e universalitetit te te drejtave, dhe te demokracise”.


Une e shikoj kete qendrim si shprehje e nji patriotizmi te ri e modern qe hidhte rranje ne trojet dardane. “Shqiptaret e Kosoves, pa dyshim populli ma i shtypun ne ish-Jugosllavine, kane linde si populli ma i lire!” (Antoine Garapon, gjykates frances)


Ky patriotizem i ri kosovar perbuzete “rendin publik” dhe “qetesine” qe ofrojshin burgjet terroriste millosheviqiane, perjashtuese sistematike te vullnetit qytetar dhe te drejtave qytetare per pjesemarrje ne “shtet”. Ky patriotizem i ri ishte perbuzeja e nji qendrimi





3


<>imoral te papranueshem, i nji perspektive politike qe sakrifikonte te drejten e cdo individi me qene, e me jetue, i lire. Ky patriotizem i ri qe andrroi Ibrahim Rugova ishte i menduem mire e koshient, sepse duhej luftue forca e se keqes qe poshtenon ne menyren ma shtazore dinjitetin e qytetareve, sidomos te asaj pjese te pambrojtun te shoqenise qe vuen pa za, qe vajton e mbulon lotet me duer qe dridhen…! Atehere, rezistenca merr kuptimin e saj ma fisnik, ushqen shpirtent e te gjithe qenieve te revoltue-me, dhe linde frymen e solidaritetit gjithekosovar, sikur don me thane:” O vella, o moter! Une jam me ju! Ju jeni ne zemren time, ne mendjen time, si nji deshmitar i gjalle i mesazhit tuej ringjalles qe premton shpresen, shpresen e lirise per te gjithe njerezimin!”


<>
Megjithe “vrasjen kolektive te nji populli te heshtun’ (Christine Von Kohl), Dr.Rugova, arkitekt i rezistences aktive paqesore qe krijoi nji shoqeni te re shqiptare ne Kosove, dek-laronte, besnik i bindjeve te tia te thella: “Na garantojme se nuk do tekete hakmarrje; na nuk do ta lejojme!” Me kete, shkruejne dy gazetaret frances, “…populli i Kosoves ashte angazhue nga Ibrahim Rugova me adaptue vlerat politike dhe shpirtenore te Europes.”


<>
Nga ketu, tek thanja se nji Kosove e lire dhe e pavarun, dhe hymja e saj ne Europe

qe ka qene per idealistin Ibrahim Rugova nji element i fatit shqiptar, ashte vetem nji hap. Ai punoi per kete hap historik, e studjoi ate, e perpunoi, dhe me nji konfidence te plote ne ta ardhmen e Kosoves, priti per momentin e duhun me realizue kete element te fatit shqiptar. Kjo ka qene andrra e tij qe ai e shihte si te pandame nga bindja ne idealizmin e politikes amerikane, orientim qe u ba shtylla e politikes kosovare. Stanley Hoffman i Universitetit Harvard do ta quente ma vone:”…rhe Mother Theresa aspect of the American diplomacy.” Per Ibrahim Rugoven ky qendrim politik u ba “an article of faith” i diplomacise kosovare. Dhe nuk u genjye!



Me 3 shkurt 1994, Dr Ibrahim Rugova i Kosoves se shtypun takohej me Presidentin W.J.Clinton, ne Shtepine e Bardhe. Aty, ai kerkoi – i pari politikan i Kosoves – mbrojtjen nderkombetare te Kosoves per disa vjet me qellim qe te qetesohet situata, e njikohesisht te vendosen, e te forcohen, institucionet demokratike ne Kosove. Menjifjale, nji “trusteeship system” te perkoheshem. Ruejtja e popullsise kosovare nga masakrat serbe, ka qene, per Dr. Rugoven, gur themeltar dhe opsion pa alternative!


*


Ne prill te vitit 2000, pikerisht dhjete vjet mbas Deshmise para Kongresit ne Washington , D.C., vizitova Kosoven e lire, ne shoqeni te mikut tim Hajdar Bajraktari.


Presidenti Rugova u tregue bujar e na ftoi per darke ne residencen e tij private. Ne ate familje, mikpritja e Zonjes Fana Rugova e bani darken edhe ma te kandeshme. Na shoqenonte, shoku i ngushte e besnik i Presidentit, Dr. Alush Gashi, nji intelektual me perspektive, keshilltar politik i Presidentit Rugova. Kolegu i im dhe une folem shtrue mbi pershtypjet tona per Kosoven. Presidenti ndigjonte ne heshtje e me kujdes, por dukej qartesisht i kenaqun dhe mjaft optimist. Here mbas here i referohej diteve te veshtira te praneveres 1999, kur ai dhe e gjithe familja u mbajten “peng” ne shtepi te vet nga policet serbe. Por une nuk diktova shenja urrejtje, as fryme hakmarrje ne thanjet e tia, sikur nuk deshironte me lejue te kaluemen e hidhun me helmue atmosferen e se tashmes, dhe aq ma shume damtimin e se ardhmes se Kosoves. “Kemi nevoje per gjithcka, na tha, sidomos


4


per rruge te mira…rruget jane arteriet e gjakut per trupin e Kosoves.” Ne dalje na tregoi koleksionin e mineraleve te Kosoves, per te cilin ai ishte mjaft krenar.





Heren e fundit e pashe ne vitin 2004 gjate vizites se tij te fundit ne SHBA. Ne nji hotel te New Yorkut, e ne shoqeni te mikut tim pejan, Ramadan Gashi, e pershendeta me mall, dhe mjaft i shqetesuem per shendetin e tij te dobet. Edhe ai e priti mire kete takim. Tani ma nji personalitet politik me dimensione nderkombetare, ai e ndiente plotesisht barren e rande te fatit qe peshonte mbi shpatullat gjysem te kerrusuna te Presidentit te lodhun. Ate dite me dorezoi edhe “Medaljen e Arte te Lidhjes se Prizrenit” qe me kishte akordue me rastin e 125 vjetorit te asaj ngjarje historike. Une e falnderova!


<>
Gjate bisedimit koke-me-koke foli ma shume per problemiet e ndertimit te institucio-neve demokratike ne Kosove, dhe perhapjes se edukates demokratike ne mes te kosovare-ve. Dukej i eksituem, pak i shgenjyem, dhe tregonte shenja padurimi, qe une interpretova si rrjedhime te gjendjes tij shendetesore.



U ndame me nji perqafim te ngrohte e te gjate, sikur e kuptuem te dy se ky do te ishte takimi yne i fundit. Sot, nji vjet mbaa vdekjes tij, mbaj akoma te fresket kujtimin e atij takimi, dhe rikujtoj me mallengjim, e respekt, njeriun dhe punen e tij madheshtore, mendimin e tij fisnik, e aktin e tij guximtar e parimor.


<> Me humbjen e tij, Kosova ka humbe birin e saj qe ka munde vdekjen. Por, Kosova sot celebron edhe jeten e tij te pasun! Pushofte ne paqe te perhershme!





Baldwin, New York