[Psikologu]

Fiset Hoti, Gruda, Kelmendi, Kastrati dhe Shkreli në gjuhën shqipe thirren zakonisht si “pesë malet e mëdha” dhe si rrjedhojë shquhen më shumë se fiset apo malsitë e tjera shqiptare. Ndërsa autoritetet osmane i thërrasin të gjitha si “Xhibale” që arabisht nënkupton fjalën male, dhe u njeh këtyre fiseve malore të drejtën e lashtë të tyre (adet).(26)

Sipas Kurt Gostentschnigg historiografia shqiptare e kritikon veprën “Acta ...„ në faktin se ajo nuk ka përfshirë dokumenta mbi zonën jugore të linjes Vlore-Ohër dhe se disa fakte mbi çështjet ekonomike dhe sociale janë përfshirë sëbashku ose janë shkurtuar, por në përgjithesi, pohon Gostentschnigg, kjo historiografi e çmon veprën “Acta ...„ si përmbledhjen më të besueshme, të paktën deri më sot, të dokumenave apo burimeve historike mbi Shqiperinë mesjetare.(27) Kurse Robert Schwanke e konsideron veprën “Kërkime iliro-shqiptare„ si punën e parë shkencore kolektive mbi historinë shqiptare. Vetë një ndër hartuesit e vepreës, Milan Shuflai e vlerëson bashkëkolegun e tij për metodën kritike, njohuritë bazë dhe objektivitetin e tij gjatë veprimtarisë së tij shkencore.(28)
Historiografia shqiptare e vlerëson këtë vepër si një kontribut shkencor, i vlefshëm për njohjen e Shqipërisë dhe thekson përveç qëllimeve politike, rolin e Austro-Hungarisë si një faktor thelbësor edhe në fushën e albanologjisë.
Nje kritikë ndaj Talocit mendoj se mund t’i behet në tezën e tij trako-shqiptare, mbi afrimet midis ilirëve dhe trakëve, kryesisht në elemente gjuhësore. Sipas tij gjuha e ilirëve dhe trakasve ishte e përafërt. Këtë tezë e kanë mbështetur dhe studiues të tjerë si gjermanët, J. Ritter von Xylander, Karl Paul, Gustav Weigand, Tomaschek.(29) Ky i fundit madje, në studimin e tij, “Trakët e Vjetër“, botuar në Vjenë, e përkthyer në shqip nga Hil Mosi, ka nxjerrë disa fjalë trake, me të cilat ka konstatuar afrime me fjalet ilire, si p.sh. (trak.)aizi = dhi(ilir.); (trak.) pori = buri (ilir.) = vrasës/luftëtar (shqip.); (trak.) melg = me miel/me mjel (ilir., shqip); (trak.) tem = tym (ilir. shqip); (trak.) ketri = katër (shqip.) etj,.(30)
Në përgjithësi, studimet e kryera si nga të huajt ashtu edhe nga studiuesit shqiptarë kanë treguar se shqipja është trashigimtarja e ilirishtes së vjetër, se shqiptarët janë pasardhësit e ilirëve dhe jo të trakasve dhe nuk kanë ndonjë element trak ndër vena. Hahni p.sh. e pa shqipen si bijën e ilirishtes. Gjithashtu edhe Gustav Mayer është përkrahës i tezës së prejardhjes direkte të shqipes nga ilirishtja. Sipas tij, shqipja është forma më madhore e ilirishtes së vjetër, veçanërisht e formës më të re të ilirishtes. Tezën e prejardhjes së shqipes nga ilirishtja direkt e mbështesin edhe studiues të tjerë si Thumb, Karstien, Diefenbach.(31) Kjo është edhe teza bazë e historiografisë shqiptare që konkludon mbi bazën e studimeve dhe hulumtimeve të kryera se shqipja ështe pasardhësja direkte e ilirishtes dhe nuk ka afrime me trakishten.
Megjithatë, Taloci ka një vlerë të konsiderueshme si studiues, dhe shkrimet e tij janë interesante për të dhënat që paraqesin. Sipas Milan Shuflai-t “vdekja e Talocit ishte një humbje e madhe për Balkanistikën, vdekje së cilës mund t’ia kalonte vetëm ajo e Jireçekut".