[Psikologu]

At Gjergj Fishta

Nga jeta dhe vepra e autorit (1871-1940)

I pari shkrimtar shqiptar i propozuar për çmim nobel, prozator, poet, përkthyes. "Militant i letërsisë shqipe"[/b] - cilësuar nga Lasgush Poradeci. "Poet kombëtar i shqitarëve" - Eqerem Çabej.
Më 1913 botoi librin "Mrizi i Zanave" dhe pas 35 vjet pune, më 1937 nxorri "Lahuta e Malcis", një vëllim prej 17 000 vargjesh, që u cilësua si Iliada shqiptare ose Bibla e lëvruesve të shqipes.
Ishte kryetar i kongresit të Manastirit dhe propozimi i tij fitoi në unifikimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Në tetor 1913 nxjerr revistën "Hylli i drites", ndërsa më 23 tetor 1913 shpalos flamurin kombëtar në kishën e Shkodrës, duke e lidhur atë me drita me xhaminë, për të treguar unitetin mes shqiptarëve. Gjergj Fishta mori shumë medalje të ndryshme nga populli i Shkodrës, i Beratit, mbreti i Austrisë, nga Greqia dhe Turqia.


Gjuha shqype
Porsi kanga e zogut t'verës,
qi vallzon n'blerim të prillit;
porsi i ambli fllad i erës,
qi lmon gjit e drandofillit;
porsi vala e bregut t'detit,
porsi gjáma e rrfès zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu á' gjuha e jonë shqyptare.

Ah! po; á' e ambël fjala e saj,
porsi gjumi m'nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhe ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubimit,
ka'i bien qiellvet tue flutrue
n't'zjarrtat valle t'ameshimit.

Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis',
trashigim, që na la i pari,
trashigim s'ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n'gjuhë t'huej, kur s'asht nevoja,
flet e t'veten e lèn mbas dore.

Në gjuhë shqype nanat tona
shi prej djepit na kanë thánun,
se asht një Zot, qi do ta dona;
njatë, qi jetën na ka dhánun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t'enden stina e moti,
do ta gzojn k'ta djalë mbas djali.

Shqyp na vete, po pik' má para,
n'agim t'jetës kur kemi shkue,
tue ndjekë flutra nëpër ara,
shqyp má s'pari kemi kndue:
kemi kndue, po armët besnike,
qi flakue kanë n'dorë t'shqyptarëvet,
kah kanë dekë k'ta për dhé t'Parvet.

Në këtë gjuhë edhe njai Leka,
qi'i rruzllim mbretnin s'i a, xúni,
në këtë gjuhë edhe Kastriota
u pat folë njatyne ushtrive,
qi sa t'drisë e diellit rrota,
kanë me kenë ndera e trimnive.

Pra, shqyptarë çdo fès qi t'jini,
gegë e toskë, malci e qyteta,
gjuhën t'uej kurr mos ta lini,
mos ta lini sa t'jetë jeta,
por për té gjithmonë punoni;
pse, sa t'mbani gjuhën t'uej,
fisi juej, vendi e zakoni
kanë me u mbajtë larg kambës s'huej,
N'per gjuhë shqype bota mbarë
ka me ju njohtë se ç'fis ju kini,
ka me ju njohtë për shqyptarë;
trimi n'za, sikurse jini.

Prandaj, pra, n'e doni fisin,
mali, bregu edhe Malcija
prej njaj goje sod t'brohrisim:
Me gjuhë t'veten rrnoftë Shqypnia!

Gjendja historike e vjetit 1858 dhe plani i poemit.

Turqija nisë të ligështohet. Popujt e Ballkanit i dalin doret. Shqiptarët zgjohen: mendojnë edhe ata të fitojnë lirinë. Ndeshen me nji anmik tjetër. Knjaz Nikolla i Malit të Zi synon të shtijë në dorë pjesën veriore të Shqipnisë, i nzitun dhe i mësuem nga Cari i Rusisë. Ky i shkruen nji letër tanë dredhì e përkëdhelje Krajl Nikollës : i premton bukë e fishekë, mjaft që mos ta làjë Turkun të qetë. Letrën ia ep lajmëtarit ( kasnecit ) të vet, i cili mbas nji udhëtimi të gjatë, kapet në Cetinë, ku edhe dorëzon shkresën. Knjazi e këndon me vëmendje. Menjiherë çon e thërret serdarin e Vasoviq-it, Vulo Radoviq-in. Mbasi e merr me të mirë e ngarkon të formojë nji çetë cubash dhe me ta të biejë në Vraninë, për të plaçkitë e për të vrà.

Ndihmò, Zot, si m’kè ndihmue!
Pesëqind vjet kishin kalue
Çëse të buk'rën ketë Shqipni
Turku e mbate në robnì,
krejt tu' e là t' mjerën në gjak, 5
frymën tue ia xanun njak,
e as tu' e lanë, jo, dritë me pà:
kurr të keqen pa ia dà:
rrihe e mos e lèn me kjà:
me iu dhimbtë, po, minit n' murë, 10
me iu dhimbtë gjarpnit nën gurë!
Veç si 'i dèm, vu n' lavër spari,
qi, ka' e vret zgjedha e kulari
kah nuk bàn m'e thekë strumb'llari,
s'ndigjon me tërhjekun m'pluer: 15
e tue dhanë kryq e terthuer,
tu' i dhanë bulkut shum mërzì,
me u vu s' ryset për hullì
e as me shoq ai pendë me shkue:
kështu Shqiptarët, të cilt mësue 20
s'i'n me ndejë rob nën zgjedhë t'huej,
pagë e t'dheta me i là kujë:
por të lirë me shkue ata motin,
veç mbi vedi tue njohtë Zotin,
e as kurrkujë n' këto troje t' veta 25
mos me i bà kurr tungjatjeta,
n'braz me Turk kurr nuk kanë rà
e as kurr pushkën s' ia kanë dà;
por t'janë grì me tè e t'janë vrà,
si me kenë tu' u vrà me Shkjà 30
E prandej si pat fillue
Turkut Ora m' iu ligështue,
e nisë pat m' iu thy' atij hovi,
m' qafë përditë tu' i mbetë Moskovi:
e ato fiset e Ballkanit, 35
zunë me i dalë dore Sulltanit,
nisë Shqiptarët kanë me u mendue,
si Shqipninë me e skapullue
zgjedhet t' Turkut : qi si motit
n' ato kohët e Gjergj Kastriotit, 40
krejtë e lirë kjo t'ishte, e askujë
n'daç t'jetë Krajl a Mbret i huej,
me i bà kurr mà tungjatjeta,
kurr me i là mà pagë e t'dheta:
edhe Flamuri i Shqipnisë, 45
si fletë Engj'lli t'Perendisë,
si ajo flaka e rr'fesë zhgjetare,
me u suvalë prap n'tokë shqiptare.
Kur qe ai Knjazi i Malit t'Zi,
Knjaz Nikolla, 'i gërxhelì: 50
gërxhelì, por belaçì:
na dyndë top, na dyndë ushtrì
edhe del e bjen n'Shqipnì,
për me shtrue këto bjeshkë e vërrì,
shka merr Drinin për s'të gjatit 55
der' n' Kalà të Rozafatit,
ku ai me ngulë do' «trobojnicën»,
do' m' ia vu Shkodrës «kapicën»:
me bà Shkodrën Karadak,
mbasi 'i herë ta kisht' là n'gjak! 60
Ka ndejë Turku e këqyrë haru,
pika-pika lotët tu'i shkue,
kah s'ka Shkjaut si me i qindrue;
se Moskovi e ka rrethue:
ka Stambollën muhasere! 65
Bàjnë shtatë Krajlat muzhavere
Shoq me shoq, tue shartue zì

Cicmic me Çâshtjen Kombëtare Shqiptare
Kjo lojë âsht adaptue për Cyberspace simbas modelit të nji loje tradicionale shqiptare, qi âsht luejtë ktynehere motit nëpër odat kreshnike shqiptare. Siç mirret vesht nga burime të sigurta historiografike kombëtare (të afërta me odat) në odën tradicionale shqiptare - përveç qi âsht pleqnue e kuvêndue për çâshtje të rânda e qi âsht këndue me lahutë e çifteli trimnia e kreshnikvet e qi âsht mrehë m'unuer ndo'i tagan a lye ndo'i çark breshane - âsht luejtë edhe cicmic e hane. Me kalimin e kohës e me modernizimin e vêndit âsht ndie nevoja për adaptimin e këtyne dokeve tradicionale në kushtet e zhvillimit të shpejtuem industrialist e postmodernist.

Sfondi i Cyber Cicmicit, si lojë strategjike, âsht çâshtja e pazgidhun kombëtare e shqiptarvet në përgjithësi, gjegjësisht, ajo e Kosovës në veçanti. Cyber Cicmici ka 5 nivele të vështirsisë: 1) Autonomia kulturore, 2) Statusi special, 3) Republika federative, 4) Shteti i pamvarun, 5) Bashkimi i tâna trojeve. Mundet me u zgedhë edhe niveli Le t'del, ku t'del, dmth. "random", i cili besoj me pasë kênë, ma i shpeshti në ndërmarrjet e sfondit të lojës.

Për fillestarë rekomandohet me ia nisë prej niveleve mâ t'lehta - se me i'u veskë me'iherë të pestit ka mundësi me hupë si qeni e qebesa edhe me na qitë fare krejt. Për lojtarë të ideologjizuem rekomandohet me i ruejtë gurët e vet (me ngjyrë të bardhë) pa marrë parasysh qi ndonjêni prej tyne e ka emnin Brahim ose Hashim e mundet kësisoji me zgjue asociacione qi âsht fjala për 'far gurit, qi mâ shum bân sherr, se qi kryen punë: Cicmici âsht lojë strategjike, ku duhet me u shfrytëzue tânë gurt, qi janë në dispozicion. Pra: krejt guralecat e bardhë janë në shërbim të çâshtjes, emnat janë zgedhë rastësisht e çdo përgjasim me personalitete e fenomene reale âsht krejtësisht i rastit e ka ndodhë pa ndo'i qëllim të caktuem.

ANALIZÊ

Këmbëngulja me të cilën vazhdohet të insistohet në drejtim të ruajtjes së shtrëmbërimit të të vërtetave historike por në mënyrë më të sofistikuar, që të duket sa më i besueshëm shtrëmbërimi, parimisht më revolton shumë. Shtysë që t'a trajtoj problemin siç do t'a shihni në vazhdim, u bë pohimi i një personaliteti të mirëfilltë në fushën e studimeve shoqërore i cili së fundi ishte pozicionuar duke thënë pak a shumë ... mos t'i shkojë në mëndje njeriu të shajë personalitetet e shquara të letërsisë tonë se do të nxjerr në dritë disa letra të Fishtës ku ai i shan toskët ... .
Ky pohim kërcënues, i bërë pikërisht nga ana e një studiuesi, i lidhur me pohime e konsiderata të së njejtës natyrë të bëra nga njerëz me vlera tejet të diskutueshme niveli kulturor, (pavarësisht nga titujt edhe gradat shkencore që mbajnë), më bëjnë të mendoj se kemi të bëjmë me një sindromë e jo më me çfaqje simptomatike. E sindromat, po nuk u trajtuan, çojnë drejtë sëmundjesh të thella e dëndur edhe të pashërueshme.
Hyjmë tashti në temën e mirëfilltë : cili shqetësimi kryesor imi ? Patër Gjergj Fishta, shkrimtari i anatemuar përgjatë diktaturës komuniste, nuk ka qenë as grek, as serb e as kamerunas. Ai ka qenë shqiptar dhe veprat e Tija kanë qenë vepra të një shqiptari të flaktë. Nga ana tjetër shtroj pyetjen : a ka person të përkryer dhe pa gabime në jetë ? Si tha Krishti kur qe fjala të goditej me gurë gruaja e përdalë ? “Le t'a hedhë gurin e parë ai që ësht'i pa mëkatë “ . (E doemos askush nuk guxoi t'a godiste mjeranen). Prandaj si të gjithë njerëzit e gjallë, para Fishtës si edhe mbas Tij derisa të shuhet bota, gjithsecili kanë bërë gabime si edhe faje e do të vazhdojnë të bëjnë të tilla. E me që Fishta paska edhe anë të errëta përgjatë jetës së Tij, fjalë është kjo të kërcënojmë se do t'i bëjmë publike ato në qoftë se kritikohen personalitete të shquara të letërsisë tonë ? Është fakt i pamohueshëm se vetëm atje ku ka shumë dritë mund të qëmtohen edhe hije ! Kujt ësht'i zhytur në errësirë nuk i shquhen hijet, por ama as dritë ai nuk ka ! E pra pa dashur t'u themi atyre që kërcënojnë t'a hedhin shikimin prapa e t'a shikojnë udhën e përshkuar nga ata vetë duke u krahasuar me Patër Gjergj Fishtën e t'a gjykojnë veten e tyre, por vetëm i ftoj të mendohen mirë dhe t'a pyesin veten se kujt i shërbejnë duke vepruar kësisoji me një personalitet shqiptar i cili ka fituar respekt e konsiderata ndërkombëtare ? Ky kërcënim për t'i a hedhur në fytyrë një qëndrim të gabuar një personaliteti të tillë, është qëndrim që i ka hije vetëm një kategorie shqiptarësh : Piros Dimas-ve (ish Pirro Dhima) me shokë ! Nga ana tjetër problemi, në themel, nuk është as të fshihen e të mbulohen fakte e bëma të lidhura me jetën e cilitdo, por kryesorja është këto të studjohen e të analizohen lidhur me kohën si edhe rrethanat kur u përjetuan. Por ama në asnjë mënyrë të mos trajtohen si kërcënime . Ky, po, është faj dhe faj i rëndë !
Personalitete poliedrike përmasash si ai i Patër Gjergj Fishtës, për qëllime pragmatiste politike të caktuara, u anatemuan përgjatë gjithë periudhës diktatoriale pa i u njohur atyre asnjë meritë qoftë kombëtare, artistike apo qoftë edhe shkencore. I zi u etiketua Patër Gjergji dhe u luftua si i tillë. As që pranohej të shquhej një e mirë sado e vogël tek Ai ! Dhe e keqja më e madhe qe se për t'a mbështetur këtë qëndrim lloj, lloj shtrembërimesh u sajuan rreth Tij si edhe veprës Tij ! Kjo qe një taktikë, një direktivë partie. E njejta gjë u bë me figurën e Mustafa Merlika Krujës. Nuk i mohohet dot atij se qe bashkënënëshkrues i Aktit të Pavarësisë në Vlorë. Pa as më të voglin dyshim Mustafa Merlika Kruja ishte gjuhëtari më i shquar ndër bashkëkohësit e tij, por në asnjë tekst të botuar gjatë periudhës diktaturës s'është zënë në gojë ky fakt. Kurse, për interesa politike të ngushta të regjimit komunist, figura e Mustafa Krujës u etiketua vetëm si fashist e si kuizling, akuza edhe këto vetë shumë të diskutueshme ! Vazhdojmë me fizikantin Selaudin Toto të cilit i qenë pushkatuar dy vëllezërit si antimonarkistë, vetë qe internuar nga fashizmi italian e pastaj, kur pa asnjë faj dënohet me vdekje dhe pushkatohet nga diktatura komuniste, dhunshëm i harrohet emri edhe si fizikant. Po ky nuk qe fizikant, dhe aq. Ishte nxënës i shquar i të madhit Enrico Fermi që me këmbëngulje desh t'a mbante në grupin e asistentëve të tij kurse Selaudin Totua nuk e pranoi karrierën e shkëlqyer që i hapej ... sepse desh të vinte e t'i shërbente Atdheut (që ia hëngri kokën).
I solla shëmbujt e mësipërm vetëm me vetëm që të sqaroj sadopak se sa e dëmshme është për interesat kombëtare t'i trajtojmë figurat e shquara të kombit tonë nisur nga mllefe edhe pasjone që në themel kanë arsye politike e këto pastaj mbështeten nga njerëz të pakarakter dhe që ushqejnë cmira profesionale.
Vazhdojmë tashti me argumentin tonë të fillimit, Patër Gjergj Fishtën. Përse u anatemua Patër Gjergji nga diktatura ? Përse u bë e pamundura që atij vigani të kombit as mos t'i zihej në gojë emri i Tij ?
Të shumta ishin fajet që ai mbarte mbi kurriz : së pari, qe intelektual i shquar klerik. Nga ana tjetër, ishte ai që hodhi në letër nëpërmjet vargjeve të Lahutës Malcís “Historin'e Shqipërisë” në marrëdhënjet e saj me fqinjin tonë verior sllav duke trajtuar një periudhë kohore që nga 1858-ta e deri më 1913 me frymën e së vërtetës e duke e skalitur e nxjerrë në pah shovinizmin serb ashtu siç ishte me të gjitha atavizmat e tija antishqiptare. Si klerik ai domosdo ishte edhe antikomunist sepse e njihte mirë e me themel si ideologjínë komuniste e gjithashtu edhe bindjet e skajëshme ateiste të përkrahësve të saj. Patër Gjergji pikëpamjet ateiste që kishin filluar e përhapeshin në Shqipëri mbas Luftës I-rë Botrore e deri në vitet kur filloi Lufta e II-të, i kish përcaktuar si “ Të mishnuemt e ateizmit mâ të rafinuem t'Oksidentit e i egërsísë mâ të ftoftë t'Orientit “ . E me që të gjitha virtytet e Patër Gjergjit duheshin kthyer në faje të tij , u përdor edhe helmi i mashtrimit djallëzor duke e akuzuar si antikombëtar e gjithashtu edhe si fashist.
Për hir të së vërtetës, në vijim, t'i hedhim një sy fluturimthi pikave më kulmore të veprimtarisë patriotike të Patër Gjergjit, e pastaj japim edhe përgjigjet e mirëfillta.
I referohemi studiuesit të madh arbëresh Gaetano Petrotta i cili ka pohuar : Fishta është ndër të parët e më të mëdhenj atdhetarë të cilët në kohët më të vështira bënë çmos për t'a mbajtur gjallë lëvizjen kombëtare kundër dhunës barbare të qeverisë turke, kundër lakmísë dhelparake serbe dhe kundër propagandës greke. Kudo që ishte çeshtja e Shqipërisë, At Fishta gjëndej aty pranë e, ku me vepra e ku me shkrime, sidomos me poezinë e gjallë të vetën, zgjonte prej gjumit më të plogështit dhe mbante gjallë gjithmonë shpresën e ardhmërisë.
Duhet thënë që në fillim se prof. Petrotta nuk i kishte të pambështetura konsideratat e tija për At Gjergjin, por ishin veprat si edhe veprimtaría e prelatit të madh që e çuan studjuesin e madh arbëresh në këto përfundime. T'i shikojmë.
Për Patër Gjergjin nuk kish të ndalur përkushtimi atdhetar : kur e ardhmja e kombit të Tij ishte e rrethuar nga një mjegullnajë krejtësisht e turbulltë edhe kur Bismarcku Shqipërinë e shihte si “ një shprehje gjeografike ” duke shtuar edhe “ ... shqiptarët as gjuhë të tyre të shkruar nuk kanë … “ Ai e kuptoi se asnjë përpjekje për themelimin e shtetit shqiptar nuk mund të kishte sukses në qoftë se nuk hidheshin themelet e gjuhës shqipe të shkruar. Sot, të folurit edhe të shkruarit shqip brënda kufijve shqiptarë, duket si një gjë krejtësisht normale. Mirëpo duhet të kthehemi në vitet e para të kapërcyellit shekujve të XIX-të si edhe të XX-të (gjë të cilën ne nuk e konceptojmë dot sot), dhe të përjetojmë atë që e ka përcaktuar me një pohim sa lakonik e gjithashtu kuptimplotë studjuesi i thellë i historisë dhe i gjuhës shqipe, Mustafa Merlika Kruja “ ... nën sundimin tyrk, kur filluen me na u çelë syt neve, shkrimi e këndimi shqip përbânte nji delikt kundra shtetit. ”
E pra, në ato kondita, kur pushtuesi otoman rrekej me çdo mjet t'a pengonte popullin tonë mos t'a lakmonte pavarësínë e Shqipërisë e gjithashtu mos t'i binte mbrapa lavrimit të gjuhës shqipe që e ka mbajtur gjithmonë në këmbë ndjesínë e kombësísë, Patër Gjergji me të gjitha fuqít'e Tija i luftoi këto qëllime të prapta t'armikut ! E tërë veprimtaría e Atë Fishtës kishte si shtysë idealin e mbarë jetës Tij që qé Shqypnía zojë n'védi mrenda kufîjve ku flitet shqyp ! Dokumentim i këtij përkushtimi është fakti se si në bashkëpunim me atdhetarin e shquar, Abatin e Mirditës Imzot Prengë Doçin, si edhe të mbështetur nga atdhetarët e tjerë si Ndoc Nikaj, Pashk Bardhi, etj. në vitin 1899 themeluan shoqërinë letrare “ Bashkimi “ ku Imzot Fishta, duke qenë krahu i djathtë i Abatit, ishte anëtari më aktiv. Pikërisht alfabeti i gjuhës shqipe, i formuluar si alfabet shkencor, qe vepër e shoqërisë letrare Bashkimi e prandaj Patër Gjergji, i cili ishte ndër krijuesit e këtij alfabeti, në nëntorin e vitit 1908, duke i peshuar edhe drejtëpeshuar të gjithë këta faktorë, u bë njeri nga nismëtarët e Kongresit të Manastirit. Ai e shihte qartë se nuk kishte si të bashkohej kombi ynë në një shtet të mirëfilltë kur gjuha e tij shqipe të shkruhej me “kirilicat” e Kirilit apo me “krrabat” osmane që për më se 500 vjet u kishin ngecur në fyt shqiptarëve ! Zgjedhja e tij si Kryetar i Komisísë së Alfabetit Shqip flet qartë për ndikimin e madh bindës që ai pati ndër pjesëmarrësit e Kongresit dhe me ndikimin e personalitetit të Tij alfabeti i shoqërisë letrare Bashkimi , me shumë pak ndryshime, u shpall pastaj nga Kongresi i Manastirit si alfabeti zyrtar i gjuhës shqipe ! Pra, Patër Gjergji, lojti rol kryesor duke u bërë pjesë e rëndësishme e asaj kryeure që lidhi Rilindjen tonë Kombëtare me Pavarësinë e Shqipërisë, në atë kapërcyell shekujsh !
Patriotizmi i Tij shquhet dukshëm edhe në lidhje me dasínë fetare të cilën fqinjët shovinistë, (së bashku me mungesën e gjuhës së shkruar), i konsideronin armë të mprehta dhe prova evidente të mosekzistencës një kombi shqiptar. E pikërisht për t'iu kundërvënë këtyre insinuatave që në kancelerit'e Europës kishin zënë vënd, më 1913-ën, në shënjë revolte kundra Fuqive Ndërkombëtare që e mbanin të pushtuar Shkodrën, Patër Gjergji do të ngrinte Flamurin Shqiptar në Kishën e Gjuhadolit. E, në shënjë vëllazërimi dhe solidarizimi mes muslimanëve dhe katolikëve, do të lidhte me një banderollë dritash Kishën me minaren e Xhamisë së Fushë Çelës. Çuan atëherë “qeveritarët e huaj” dërgatën e tyre që mes kërcënimesh frikësuese urdhëruan uljen e flamurit por “Frati trim” me ironinë e Tij të guximëshme i dërgoi mesazhin e Tij sundimtarit të Shkodrës, admiralit britanik Sir Cecil Borney ku mes të tjerash i shkroi : “Flamuri jonë e ka për ndérë të gjuhet prej topash t' huej” . Dhe admirali vërtet që nuk iu përgjigj letrës Atë Fishtës por ... as nuk dërgoi forca t'ia ulnin flamurin !
Patër Gjergji qe ai që pohonte botërisht :

Si t'kshtênë, si muhamedan, / Shqypninë s'bashkut t'gjith e kan,
E prandej t'gjith do t'qindrojmë, / Do t'qindrojm'e do t'luftojmë,
Kem m'u bâ kortarë-kortarë, / Priftën, fretën, hoxhallarë

Për Shqypní ! Pa le pastaj kur Patër Gjergji derdhte mllefin e Tij të skajshëm kundra gjith'atyre që nuk punonin për të patur një Shqipëri të fortë. U sulet prelati atyre me forcë që luftëtarët më të ashpër do t'ia kishin zilí e nuk ndalet as para mëkatit të agresivitetit edhe ndaj vetë Perëndisë, e thotë :

O Perendi a ndjeve, / tradhtarët na lane pa Atdhé.
E Ti rrin e gjuen me rrfé, / lisat n'për male kot !

Kurse kur vjen puna tek gjuha e Tij amtare, meshtári patriot shkruan vargje që për nga lirika e tyre mund të quhen me plot gojën tipike e në vazhdim ata përfundojnë me një dramaticitet të përkryer, vërtet shëmbullor :

Por Patër Gjergji aq sa ishte patriot i skajshëm, aq me takt dinte edhe të shkruante. Homeri i kombit tonë, (siç e ka quajtur albanologu gjerman Maksimilian Lambertzi), në vargjet e Lahutës Malcisë, nuk i lejoi vetes në asnjë rast të çfaqeshin as armiqësítë klasore, as dasítë e fiseve e aq më pak çfaqjet e fanatizmit. Ylli Polar i Tij qe : “Mâ s'parit të bâhej Shqypnija, mandej ajo të zbukurohej e të stolisej !” Për atë “Lahutë” të përbërë nga 30 këngë të gjata me kompleksivisht 16.838 vargje, të cilat përshkohen nga hove dhe shpirt luftarak, e që janë të mbushura me burrní, njomësí si edhe limontí njëheresh, Poeti punoi jo pak por 30 vite !
Vijmë tashti tek akuza e komunistëve se Patër Gjergji qe antikombëtar.
Si provë e kësaj fajësíe janë paraqitur vargjet e Tija tek “Metamorphosis” e Ânzave të Parnasit ku autori shprehet :

T'a dijë Shqypnija / Pra, e shekulli mbarë
Se mâ mbas sodit / Un s'jam shqyptar.

Duke e gjykuar tashti akuzën si edhe ata që e mbështesnin akuzën e tyre në këta vargje, mundësítë janë dy : ose keqdashje e skajëshme si pasojë e urrejtjes së paprincip ndaj nji kollosi të patriotizmit si edhe kulturës, ose injorancë aq e pakufíshme sa që vetë Patër Gjergji, Patër Anton Harapi ose Baba Rexhebi me të gjithë atë plejadë kollosësh ... do t'i mëshironin ! Sa i takon keqdashjes, nuk kemi pse të merremi me të si edhe me bartësit e saj, do të qe kohë e humbur. Sa i takon padíjes së të gjithë atyre që mendojnë se janë në gjëndje t'a gjykojnë kollosin Fishtë duke i lexuar vargjet e Tija pa asnjë bazë përgatitjeje, e ndjej për detyrë t'u shpjegoj se në “Metamorphosis” autori evokon ndërrimet apo kuptimin e anasjelltë duke marrë si shëmbull kryeveprën e poetit të madh të Romës lashtë, Ovidit. Kurse, shprehur pa krahasime simbolike, me ata vargje Poeti shpreh zemërimin e Tij skajor dhe nxjerr mllefin e grumbulluar brënda shpirtit të Tij patriotik kundra bashkatdhetarëve shqiptarë të kohës, dallkaukë e mjeranë ! E për t'ia paraqitur thjeshtë edhe qartë lexuesit vullnet-mirë idén'e Mjeshtrit Fishtë, aq sa i ka lartësuar Ai virtytet e besës edhe burrnisë së shqiptarit në apoteozën e Lahutës, po aq e ka fyer, tallur edhe poshtëruar në Anzat e Parnasit vesin si edhe përçudnimin e virtyteve shqiptare nga ana e njerëzve të pakarakter !
Akuza tjetër, e propaganduar me harsh mes katër erërave nga diktatura komuniste, qe se Fishta ishte fashist sepse pranoi të bëhej anëtar i Akademisë së Shkencave të Italisë e domosdo duke u bërë kësisoji ithtár i fashizmit, e miratoi pushtimin e Shqipërisë nga Italia fashiste.
Argumentet për t'a hedhur poshtë këtë akuzë janë të shumëta. Mjafton që lexuesi objektiv i këtyre radhëve të gjykojë me logjikë të paanëshme faktet që do të paraqiten e pastaj, po deshi të thellohet e të qëmtojë më thellë, të tëra i gjen të dokumentuara ndër arkiva.
Qeveria fashiste italiane, me dekret mbretëror, e dekoroi Patër Gjergjin me dekoratën më të lartë që akordonte ajo. Ky qe hapi i palës italiane për t'a heshtuar zërin e fratit françeskan i cili me vargjet e tija patriotike mbushte zemrat e shqiptarëve. Dhe reagimi i Patër Gjergjit ndaj kësaj fyerjeje që i bëhej personalitetit të tij n'aspektin patriotik, (siç e mendoi Ai), qe i menjëhershëm : E refuzoi t'a pranonte dekretin mbretëror duke u shprehur : Kjo dekoratë nuk âsht për mue !
Në vijim Akademia Italiane, anëtarë të së cilës ishin personalitete nga më të shquarat në botë, shumë edhe lauratë të çmimit Nobel, ngarkon Atë Agostino Gemellin, Rektorin e Universitetit të Zemrës së Krishtit në Milano dhe mik i Patër Gjergjit, të merrej vesh me të në se Ai pranonte t'emërohej anëtar i Akademisë. Dhe Atë Gjergji pranoi, ndonëse dekoratën e fashizmit e ktheu mbrapsht. Ai pranoi së pari, sepse një pjesë e madhe e akademikëve ishin të njohur si antifashistë duke filluar që nga filozofi Benedetto Croce, kompozitori i famshëm Pietro Mascagni, Maestro Perosi, vetë Atë Agostino Gemelli e të tjerë me radhë. Kurse nga ana tjetër Ai u pohoi studentëve të Tij e ndërmjet tyre edhe Atë Danjel Gjeçajt që e ka publikuar se “ ... kurkush nuk thotë se aj qi e pranon çmimin Nobel u bâ suedez ... e në luftë s'pëvetë kush se ç'fabrike i ke armët, por se si i ke përdorë ato ... un sot për sot si akademik mund vyej mâ shum për Shqypni ... ” Edhe vetë Ati i Shënjtë Papa Piusi i XII-të, (i cili dihet se nuk qe fashist), gjatë pritjes që i akordoi Patër Gjergjit në vitin 1940, mes të tjerash i tha : “ ... Emnimi yt si akademik i Italisë âsht nji nderë për Fé edhe për Kombin t'ând. ”
Vijmë tashti tek një fakt tjetër tejet kuptimplotë. Nga data 10 dhjetor 1940 Mjeshtri po përjetonte ditët e spasme të jetës Tij. E viziton Arqipeshkvi i Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçi, dhe Fishta i thotë :
“ Nuk po më vjen keq se po des, mbasi të gjithë atje do të shkojmë, por po më vjen e rândë se tânë jetën e kam shkri për të pa nji Shqipni të lirë e në vedi, ndërsa sot po e lâ të shkelun prej ushtrive të hueja. ”
Edhe kur u varros, arkivoli i Patër Gjergjit, simbas dëshirës Tij, u mbulua me flamurin kombëtar autentik të Dedë Gjo' Lulit, flamur pa sopatat e Liktorit të qindisura mbi të, (të cilat u hoqën kur Mustafa Merlika Kruja e vuri këtë si njerin nga kushtet e tija, kur pranoi të formonte qeverinë e tij).
Mendoj se me të gjitha këto argumente, të cilave studjuesi i mirëfilltë dhe pa komplekse politike mundet t'u gjejë edhe dokumentacionin mbështetës arkivor, hidhen poshtë të gjitha akuzat çpifëse edhe dashakeqe ndaj Poetit tonë Kombëtar, Patër Gjergj Fishtës !
Para epilogut të këtij shkrimi, nuk mundem mos të radhis pohimet e disa prej personaliteteve nga më të shquarat të kombit tonë që janë shprehur duke e vlerësuar Atë Gjergjin dhe veprën e Tij.
Profesor Eqrem Çabej , pa asnjë mëdyshje ndër studjuesit më të thellë të gjuhës shqipe, ka pohuar në një kartolinë të cilën ia pat dërguar Lasgush Poradecit : “ Lexova Lahutën e Malcisë dhe u mahnita. Jam gati të bëhem katolik për hir të Fishtës . “
Profesor Kostaq Cipua na e ka pohuar në klasë : “… tek vepra e Fishtës shkriheshin në një atdhedashuria me mjeshtrinë poetike . “ Profesor Cipua gjithashtu është shprehur me shkrim duke e quajtur Atë Gjergj Fishtën, “ Patriarkun e letrave shqiptare .”
Sejfulla Malëshova është shprehur në shtyp: “... mëndjes së fuqishme të Fishtës Shqipëria duhet t'ia dijë poezitë më të mira epike, lirike, dramatike . “
Hafëz Ali Korça , klerik musliman dhe mësues i gjuhës shqipe, shprehej lidhur me Atë Fishtën : “ ... Me këmbënguljen e tij gjuha jonë e lashtë gjeti sintetizim të shkruar … Nuk kam si t'a harroj me sa dashuri më përqafoi dhe më përgëzoi, (kur qemë takuar shumë vite më vonë me Fishtën), që në demonstratën e madhe të Korçës më 1910 kundër shkruarjes së gjuhës shqipe me shkronja arabe, unë bekova shkronjat latine të abecesë shqipe të Kongresit Manastirit dhe thashë edhe një lutje për to …”
Shkrimtari Petro Marko ka thënë : “ Fishta është elefant i mbuluar nga pluhuri gjatë dekadave të regjimit komunist . “
Poeti i i madh Lasgush Poradeci e ka përcaktuar Fishtën “ shkëmb i shpirtit shqiptar – Vigan i Kombit . “
Vijmë tashti edhe tek epilogu i këtyre radhëve.
Analistët e indoktrinuar mund të qëmtojnë kalime nga shkrime ose epistolari i Patër Gjergjit ku Poeti i Madh të jetë shprehur pa respekt kundra toskëve. Nuk e ve fare në dyshim. Po studjuesi në fjalë duhet atëhere të bëjë edhe një analizë “sasiore” ku të verë në ballancë sa herë është shprehur Atë Gjergji kundra gegëve e sa herë kundra toskëve. E vetëm kësisoji analistit do t'i rezultojë se në 90 % të rasteve Patër Gjergji ka kritikuar, sharë e shpotitur gegët dhe mjedisin e tyre e vetëm 10 % toskët. Dhe arësyeja është evidente : sepse Gegërínë edhe gegët Mjeshtri i njihte me rrënj'e me themel ! Prandaj jo pa qëllim, nga moría e personaliteteve shqiptare si edhe të huaja që janë shprehur me vlerësime dhe respekt sipëror ndaj Personit si edhe veprës Patër Gjergjit, radhita vetëm pozicionimin e figurave të shquara nga Toskëria të kombit tonë !
Mbas kësaj analize dhe ballafaqimi faktesh historike, vërtet e ndjej veten dishka të lehtësuar, por prap me kokë ulur dhe i dëshpëruar i mbyll këto radhë dhe shtroj pyetjen : përse duhet kërcënuar se po u mundua njeri të kritikojë shkrimtarë tanë të shquar që shkëlqimin e morën me veprat e tyre gjatë periudhës Realizmit Socialist, me vrap do t'u kundërvihen e t'a kritikojnë viganin Fishtë? Pse, frika e nxjerrjes në dritë të hijeve të kollosit Fishtë duhet t'ua evidentojë dritën, që eventualisht kanë, ata shkrimtarë e t'ua fshehë hijet e tyre? Jo zotërinj. E vërteta historike kërkon që drita dhe hijet e secilit jo vetëm të nxirren në shesh por edhe të krahasohen. Ky i vetmi kriter simbas të cilit do të shquhet kush është titan e kush pigmé.