[rilinda]

Skënderbeu mes strategëve të mëdhenj

Dorëshkrimi i rrallë është shkruar nga një mik i afërt i Mediçëve, i përket vitit 1451 dhe ruhet në Firence. Emri i Gjergj Kastriotit mes atyre të Belisarit, Atilës, Guiskardit e Timur Lengut.

Anisa Papleka GSH

Numri i veprave të botuara në gjuhë të ndryshme që bëjnë fjalë për kryeheroin tonë është shumë i madh, megjithatë, bibliotekat dhe arkivat e ndryshëm të Evropës ruajnë dorëshkrime të pabotuara dhe të panjohura, në të cilat, autorë të njohur e anonimë kanë lënë dëshmi dhe fakte të gjalla me vlerë të jashtëzakonshme që na mundësojmë të ndriçojmë dhe të njohim rrethanat shoqërore-ekonomike, funksionimin e shtetit, organizimin politiko-ushtarak, veprimtarinë e kancelarisë diplomatike, të drejtën zakonore; por edhe të kaluarën dhe biografinë e përgjithshme të Gjergj Kastriotit Skënderbeut.


Në Bibliotekën Kombëtare Qendrore të Firencës, (La Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze), ruhet një vëllim me dorëshkrime, me titull: "Vite d‘uomini illustri antichi e moderni" /Jetë njerëzish të ndritur të lashtë e bashkëkohorë/, në mesin e të cilëve është edhe një dorëshkrim - biografi, për Skënderbeun. (Për këtë dorëshkrim ka shkruar L. Marlekaj, L. Malltezi, M. Ahmeti etj).

Në fund të faqeve, anash, por edhe në mes të rreshtave, ka korrigjime e shënime të ndryshme, (veçanërisht të shumta, në biografinë e Giovani Corvinos), të bëra nga persona të panjohur, shkrimi i të cilëve dallohet nga ai i autorit, ngase është i dobët, e në disa raste edhe i palexueshëm, derisa shkrimi i autorit është i qartë, i bukur dhe lexohet lehtë, gjë që vërehet edhe prej kopjes së origjinalit nga fleta 141r, të cilën po e botojmë ne, si ilustrim.

Dorëshkrimi i biografisë /jetës/ së Gjergj Kastriotit - Skënderbeut është i renditur i shtati. Numri i rreshtave në faqe nuk është i njëjti, ai varion nga 23 në 27, për faqe. Në gjithë dorëshkrim ka shënime anësore (margina), por edhe mes rreshtash, nga një dorë e dytë, e panjohur. Shënimet kryesisht janë përmirësime gabimesh drejtshkrimore, e vetëm në dy raste ndreqje emrash. Në tërësi, dorëshkrimi lexohet lehtë dhe pa vështirësi. Sipas zakonit të kohës, ka iniciale (nistore) dhe shkurtesa të shumta. Në dorëshkrim, nuk ka vizatime e as zbukurime.

Vepra e Anonimit, "Vite d‘uomini illustri antichi e moderni" /"Jetë njerëzish të ndritur të lashtë e bashkëkohorë"/, mund të datohet në bazë të një të dhëne shumë të rëndësishme, e cila ndodhet në faqen e parafundit, në tekstin e dorëshkrimit të biografisë së Skënderbeut, (faqe 149r në dorëshkrimin origjinal), ku autori ynë Anonim shkruan: "As pas lumturisë së pafundme e të papërshkrueshme të shtëpisë së Otomanëve nga viti MÇCLIII /1353/, (sipas të gjitha gjasave, këtu kemi të bëjmë me një lëshim të autorit, ngase mendojmë se, bëhet fjalë për vitin 1453, data e rënies së Konstantinopolit, e jo siç është shënuar në dorëshkrim, viti 1353), e deri më sot, MDXLI /1541/, nuk gjendet dikush, në historinë e vërtetë, që nën emrin e krishterë, me aq pak forca e ndihma, të ketë luftuar Turkun e Madh, sa i ndrituri Skënderbe (...)", pra sipas këtij shënimi, biografia e Skënderbeut është shkruar në vitin 1541! Datë kjo, që sipas mendimit tonë, përbën edhe fundin e shkrimit të të gjitha biografive tjera.

Prej këndej, vërehet qartë se autori ynë, përpara se të shkruante për jetën e udhëheqësit shqiptar, kishte shkruar për jetët e kalorësve të tjerë të nderuar dhe të shkëlqyer të asaj kohe si: Attendolo, Piçinino, Montefeltro, Sforza, Corvino dhe Hunyadi. Për të nxjerrë një përfundim të tillë na ndihmon vetë autori, i cili në dorëshkrimin: "Alberti di famiglie illustrissime", në kapitullin e fundit: "Aragones Hispaniarum Reges", i cili ndodhet i renditur si i fundit në lidhjen e tanishme, shkruan: "Karli i V-të dhe bashkëshortja e tij, e vdekur para pak kohe, dmth. në muajin maj të vitin 1539...". (Ex Carlo quinto Germaniae, ac Hispaniarum rege Siciliaeque, et eius coniuge nuper defunctae Videlicet anno M.D.XXXIX mense maio, quae Portugalliae Regis Filia fuerat, proles gentia vivit).

I gjithë dorëshkrimi përfshin 20 zëra, 17 biografi të personaliteteve luftarake dhe 3 kronika historike, të cilat nuk janë shumë të gjata, por janë shumë të pasura me të dhëna biografike të sakta, si dhe përshkrime interesante luftërash, por edhe momente episodike të ndryshme si p.sh., mbi origjinën, traditën familjare, stemat, flamujt, betejat, kështjellat dhe kalorësit që ishin në shërbim të tyre etj. Stili është tradicional për kohën kur u shkrua dorëshkrimi. Fjalitë janë të gjata, e nganjëherë edhe mjaft të komplikuara. Gjuha është mjaft e rrjedhshme, me disa veçori të caktuara, që na bëjnë të mendojmë se autori ynë Anonim ishte me origjinë nga Sicilia, ose të paktën atje kishte jetuar një kohë të gjatë.

Nga 17 luftëtarët që përshkruan Anonimi ynë, shtatë janë italianë: Giovanni de Medici, /ose Giovanni delle Bande Nere/ (1468-1526), Castruçio Castracani, (1281-1328), Micheletto Attendolo, (1377-1446), Jacopo Piçinino, (1386-1464), Ezzelino III da Romano, (1194-1259), Frederico da Montefeltro, (1422-1482); Muzio Attendolo, /ose: Sforza/ (1386-1423); dy bizantinë: Belisari, (505-565); dhe Narseti (512-568); dy normanë: Boemondo, (1050-1111); dhe Roberto Guiscardo, (1014-1085); dy hungarezë: Giovanni Hunyadi (1387-1456); dhe Mattia Corvino (1440-1490); një longobardas: Alboino, (ka jetuar në shekullin e VI, dihet vetëm viti i vdekjes, 572); një shqiptar: Giorgio Castriota Scanderbeg, (1403-1468); një hun: Attila, (ka jetuar në shekullin e V, dihet vetëm viti i vdekjes, 469); dhe një mongolas Tamerlano /ose: Timur lang/, (1336-1447).

-vazhdon-