[Pause_Print_Scroll]

vazhdimi...


Një Shqipëri e rrënuar

Rrugën e dytë për në Shqipëri e mësyna në vitin 1991, nëntëmbëdhjëtë vjet pas përpjekjes së parë, Edhe udhëtimi i dytë ishte ilegal. Me një grup kolegësh të Ndërmarrjes së Revistave të “Rilindjes’, iu përgjigjëm një ftese të bërë nga një asociacion arsimor, i cili ishte i mbështetur nga ministri i atëhershëm i arsimit, për të marr pjesë në një konferencë që tash nuk e di se për çka mbahej në të vërtetë. Udhëtimin e bëmë nëpër Maqedoni e pastaj kaluam në Greqi, mbërritëm në Follorinë, ku e humbën rrugën e mezi e gjetëm. Pastaj mbërritëm në Kapshticë, ku pritëm dia orë në kufi, e prej andej morëm për në Korçë e drejt Tiranës. Kjo rrugë bëhej për të krijuar idenë se udhëtimi ishte bërë në Greqi e jo në Shqipëri (policia shqiptare e kishte një qëndrim që të mos vendoste vula në pasaportat tona.) Por, Shqipëria e vitit 1991, ishte krejt tjetër nga Shqipëria e emisioneve të Radio Tiranës dhe e ëndërrimeve të mia të rinisë. Ishte një Shqipëri e rrënuar, e frikshme dhe e dhimbshme deri në lot e në kujë. Edhe sot mendoj se ndoshta do të kishte qenë më mirë të mos kisha shkuar në atë kohë fare, e të mos dëmtoja ëndrrat e mia të rinisë. Por, udhëtimi i vështirë e plot rreziqe, ishte bërë nga padurimi që më në fund të arrija në atdheun e ëndrrave të mia.
Një rrugë tjetër të vështirë, që e kam bërë drejt Shqipërisë, në vitin 1994, ishte poashtu ilegale. Pasi mbërita në Dibër, disa miq të mi më shoqëruan deri në kufi, ku ata kishin disa policë që më nxorën pa më vënë vulën në pasaporëtë dhe më premtuan se edhe kur të kthehesha nuk do të ma venin vulën. Fjeta një natë në hotelin e Peshkopisë, pastaj në orën 5 të mëgjesit u nisa me një furgon drejt Tiranës, në një udhëtim të frikshëm sa s’thuhet.
Një udhëtim tjetër të rëndë në vitin 1996, kësaj here të kthimit, e kam bërë në drejtim të Hanit të Hotit, pasi kisha marrë pjesë në sesionin shkencor të Seminarit të Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare, i cili qe transferuar nga Prishtina në Tiranë. Për vete e kisha më lehtë, por nuk e harroj kurrë atë dramë të disa djemve të rinj, të ikur nga ushtria, e që studionin në Tiranë, të cilët po ktheheshin në Kosovë, por që rruga e tyre ishte plot tmerr: ata ndaleshin në një vend, i merrnin disa trafikantë të armatosur të zonës së Shkodrës, i nxirrnin në anën tjetër me lundra nëpër liqen dhe pastaj autobusi i priste në një pikë dhe e vazhdonin rrugën për në Kosovë.
Një udhëtim tjetër që ma ka mbushur helm, e kam bërë duke u kthyer nëpër Kukës, në mars të vitit 1997, një ditë pasi u shpall gjendja e jashtëzakonshme në Shqipëri. Në rrugë kishin dalë civilë të armatosur që na legjitimuan në dy vende, por na lëshuan me mirësjellje, mirëpo, tmerri nga kallashët në duart e civilëve, më mbeti në kujtesë një kohë të gjatë, si imazhi i një ëndrre të keqe.
Por, as ato imazhe dhe as tërë ato vuajtje fizike e shpirtërore, nëpër vite, nuk ma kanë zbehur kurrë prirjen drejt Shqipërisë.


Një Shqipëri pa kufij


Herën e fundit që kam udhëtuar drejt Shqipërisë, ishte në janar të vitit 2006, në ditën e varrimit të kryetarit të ndjerë të Kosovës, Ibrahim Rugovës. Me ftesë të kolegut Blendi Fevziut, për të qenë mysafir në emisionin “Opinion” i cili atë natë i kushtohej figurës së kryetart të ndjerë të Kosovës, udhëtova me aeroplanin në të cilin ishin presidenti i Shqipërisë, Alfred Moisiu, kryeministri Sali Berisha, kryetarja e kuvendit, Jozefina Topalli, lideri i opozitës, Edi Rama dhe një numër i madh ministrash, deputetësh, gazetarësh, që kishin marrë pjesë në ceremoninë e varrimit të kryetarit Rugova.
Kështu një udhëtim i filluar në vitin e largët 1972, më këmbë, nëpër malet e zonës së Gjakovës, gjeti përmbushjen e plotë, të një udhëtimi me komoditet kulminant dhe në shoqëri me kreun e shtetit shqiptar dhe të elitës intelektuale të Shqipërisë.
Në zhurmërimën e kthjellët të këtij udhëtimi, (edhe pse po dilnim nga një vend në zi), po përpiqesha të vija një rend në mendimet e mia për udhëtimet e mia drejt Shqipërisë, duke rikujtuar edhe fragmente bisedash me Ibrahim Rugovën, për Shqipërinë dhe botën shqiptare. (Para se ta kamuflonte nacionalizmin e vet kulturor me një lustër politiko-ideologjike të përkatësisë ‘dardano-kosovare’, në të cilën, duke e njohur gjatë, jam i bindur se kurrë nuk ka besuar as vetë plotësisht.) Dhe po bindesha se tërë jetën në fakt, me mendje e me zemër, po edhe praktikisht, kisha udhëtuar drejt kësaj Shqipërie të këtij janari të vitit 2006, një Shqipërie të hapur, pa kufij të ngurtë, një Shqipërie të njohur, të dashur, mikpritëse, një Shqipërie që ishte e imja po aq sa është edhe e të gjithë atyre shqiptarëve që jetojnë në të.
Ndoshta ky udhëtim i gjatë e i mundimshëm nëpër vite, më ka bërë edhe më të ndjeshëm ndaj ideve që duan ta lëkundin idenë e shqiptarësisë dhe ta ndërrojnë me ide të reja. Kur po bisedoja me njërin nga ithtarët e “identitetit kosovar” u dakorduam në një gjë: unë po i shpjegoja se kriteri ideologjik ateist-totalitar ka prodhuar një pamje të deformuar të Shqipërisë e të shqiptarëve në historiogafi, në letërsi dhe në besimet fetare, ndërsa ai po më bindte se ky kriter ka prodhuar deformime edhe në “gjuhën letrare”. Mbetet që këto pasoja të shmangen me dialog, me debat, me studime e me integrime më intensive. Por, mbetet fakti që Shqipëria nuk është koncept ideologjik, që të fitojë vlera të deformuara në një interpretim dhe të zhvlerësohet krejtësisht në një interpretim tjetër. Shqipëria nuk është as mit, që të jetë e mbuluar me mister e me frikë prej të panjohurës së tij. Shqipëria nuk është as politikë e ditës, që sot mund të jetë kështu e nesër mund të bëhet ndryshe.
Atëherë çka është Shqipëria? Thjesht e qartë: besoj se Shqipëria është atdheu i shqiptarëve, i dhënë dhuratë këtij kombi nga Zoti i Botëve. Me gjithë këto pasuri e bukuri, që mundësojnë jetesën dhe zhvillimin e këtij kombi. Edhe gjuha shqipe, është dhuratë e Zotit, i cili na ka dhuruar një nga gjuhët më të mrekullueshme të botës, (edhe dialektet janë mrekullia e saj), për ta shqiptuar me përmbajtje të thellë e me bukuri tërë kuptimin e ekzistencës sonë njerëzore e shqiptare.


Drejt afrimit dhe riunifikimit


Edhe pse vazhdoj të kem mirëkuptim për të gjithë ata që kanë përvoja të tjera dhe mendime të tjera, mbetem i vendosur që të mbroj Shqipërinë time, atë Shqipëri që më ka formuar e më ka forcuar, më ka mbajtur gjallë e më ka dhënë shpresë për të ardhmen. Kosova në të cilën jetoj, dhe për pavarësinë e të cilës me aq sa mundem kontribuoj që nga ditët e para të lëvizjes indipendentiste të saj, nuk ka asgjë kontradiktore me këtë Shqipëri. Ajo është pjesë e saj e natyrshme, e cila po i kthehet falë Vullnetit Hyjnor, pas një sprove të vështirë, në të cilën ajo e konfirmoi shqiptarësinë e saj. Dhe nuk mund ta kuptoj pse duhet të flasim për diferenca, për kontadikta, për moskuptime, për rivalitete, për dominime, tash kur jemi në situatën më të favorshme në tërë historinë tonë kombëtare, kur mund të komunikojmë lirisht e të bashkëpunojmë lirisht. Meqë dashuria për Shqipërinë i ka mbijetuar gjithë ato sprova, nuk ka si të zbehet tash, në kohën kur ajo mund të materializohet. Prandaj, nuk ka pse të stimulohet ideja e kundërvënies të fragmenteve shqiptare, që po lëvizin drejt afrimit dhe riunifikimit. Natyrisht, ndarja e gjatë ka krijuar edhe disa hutesa e keqinterrpetime, por ato kthjellohen me vullnet të mirë, me komunikim vëllazëror e me bashkëpunim në interes konkret të të gjithëve. Ashtu mund të riformësojmë një Shqipëri të përbashkët, me larminë krahinore, etnografike, dialektore e fetare, por të prirura për mirëkupitm e harmoni ndaj njëra tjetrës. Në të vërtetë, përpjekja që ka bërë shteti ateist e totalitar, për t’i fshehur a rrafshuar ndryshimet, ka krijuar edhe tharmin e keqkuptimeve dhe ka inkurajuar partizanët e separimeve. Por, koncepti për shtetin shqiptar ateist-totalitar dhe kombin shqiptar ateist- totalitar, tashmë i përkasin të kaluarës. Pluraliteti i vlerave që gjejnë harmoni në realitetin jetësor, përbën mrekullinë dhe fuqinë e Shqipërisë dhe të shqiptarëve. Po e respektuam këtë natyrë të atdheut e të kombit tonë, do të jemi në akord me Vullnetin Hyjnor, i cili na ka dhënë mundësinë e vetërealizimit përmes përballimit të sprovës së robërisë së gjatë e ndarjes së gjatë, që rezultoi me fillimin e një procesi të ri të integrimeve kombëtare.
Secili prej nesh e ka historinë e sprovave të veta, edhe të udhëtimeve drejt Shqipërisë së vet, e cila është bërë vlerë personale e secilit prej nesh e në të njëjtën kohë është edhe vlerë e përbashkët e të gjithëve. Përfundimisht, ngjizja e një vlere të përbashëkt nga shumësia e vlerave të veçanta, që mundësojnë njohje të ndërsjellë më të madhe e më të thellë, është pikënisja që e bën një komb të madh.