[Zero Cool]

Kushtuar prof. Hamit Beqja, akademik, Mësues i Popullit, kryetar nderi i Institutit të Sociologjisë


Në pragun e këtij viti të ri shkollor u nda nga ne profesori ynë i madh, Hamit Beqja, Mësuesi i Popullit, akademiku, ati intelektual i një brezi të tërë studiuesish socialë.

Ai ishte lindur më 1 janar 1929 dhe ditëlindja e tij përkon me ditëlindjen e çdo viti. Ndaj në një artikull të botuar në 80- vjetorin e lindjes së tij, unë kam shkruar: “Kjo është thjesht një rastësi. Por, nëse një fuqi e mbinatyrshme do të më delegonte një kompetencë për të vendosur datëlindjet e njerëzve, pasi t’i kem njohur ata, sërish unë do të kisha ‘vendosur’: Hamit Beqja, lindur më 1 janar – në ditën e Vitit të Ri; ose më 14 shkurt - në ditën e të dashuruarve; ose më 14 mars - në Ditën e Verës, ose diçka të ngjashme me to. Gjithsesi në një ditë që të lidhej me festën, mirësinë, dashurinë, të bukurën, optimizmin, humanizmin, njerëzoren, publiken”. Sepse kështu ishte Hamit Beqja në të vërtetë: i mirë, i dashur, me shpirt të bukur, optimist, humanist, njerëzor, publik.





Kush ishte Hamit Beqja?

1. Ai ishte, mbi të gjitha, një njeri me shpirt të madh. Më kujtohet një rrëfim i Adivie Alibalit, “Mamicës” së famshme të filmit “Skënderbeu”, që thotë: “Sapo na njoftuan se do të na internonin familjarisht. Në kulmin e hidhërimit takova Hamitin në rrugë. I thashë që do të na internonin. Qamë të dy si fëmijë, sikur do të internoheshim së bashku”.
2. Hamit Beqja ishte një optimist “i pandreqshëm”. Ishte gjithnjë i prirë për të pohuar se gota është gjysmë plot, jo gjysmë bosh. Më ka kundërshtuar vençe, para pak vitesh, kur në një artikull të përbashkët, referuar tranzicionit paskomunist, kisha shtjelluar konceptin “psikologjia e rrënimit”. “Jo - ngulte këmbë profesori - nuk është kjo tipikja. Tipikja lidhet me afirmimin e së resë, të progresives, me elementët pluralistë në jetën shoqërore, me standardet e lirisë, me...”. Madje edhe për dukuri relativisht të rënda të jetës së sotme ai shtonte: “dukuri kalimtare”. Kaq optimist ishte edhe në jetën vetjake. Njëherë mjeku i tij i tha: “Profesor, unë dorëzohem. Nuk kam ç’të bëj më, një koleksion sëmundjesh....”. Por profesori, me humorin e tij shkodran, ia ktheu: “Avash or burrë, kur nuk dorëzohem unë që jam pacienti, si mund të dorëzohesh ti që je mjeku!”. Me këtë optimizëm ai ka përballuar sfidat e jetës, koleksionin e sëmundjeve vetjake, sikurse edhe koleksionin e sëmundjeve politiko-sociale të Shqipërisë së kohës në të cilën ai jetoi, sëmundje që nuk e kursyen as atë vetë. Derisa erdhi një ditë, siç vjen për të gjithë vdekëtarët...
3. Hamit Beqja ishte një njohës i madh i shpirtit njerëzor. Ai ishte një psikolog i lindur, një zhbirues i aftë i “së brendshmes”, individuale apo sociale, i aftë për ta shndërruar mjeshtërisht faktin e thjeshtë të jetës së përditshme në fakt shkencor, sociologjik apo psikologjik .
4. Ai ishte, njëherësh, një dëgjues i zellshëm dhe një zbutës i shpirtit të trazuar të njeriut, ishte një terapist i lindur. Një shembull: një nënë shkoi te profesori, bashkë me djalin e saj, më pak se dhjetëvjeçar. “Është kokëfortë” - u ankua ajo. “Jo, ia ktheu profesori, nuk është kokëfortë, por ka kokën e vet!”. Ky është, ndoshta, i pari parim metodologjik i shkencës sociale të prof. Hamit Beqes: çdonjëri ka kokën e vet, ka opinionin e vet të veçantë, ka mendimin e tij. Ndaj vlerësoje atë! Ai mund të jetë fëmijë, i ri, grua apo burrë, studiues me përvojë apo një diletant i shkencës. Të gjithë duhen dëgjuar. Tjetër gjë është të rënët dakord.
5. Hamit Beqja ishte një bashkëbisedues dashamirës. Në një fjalor enciklopedik, zëri përkatës i profesorit nis kështu: “Prof. Hamit Beqja - akademik, polemist...”. Pra autorët kishin vlerësuar si tipar të personalitetit së tij polemikën, debatin, replikat e tij – shpesh brilante. Në të vërtetë Hamit Beqja ishte bashkëbiseduesi më babaxhan që kam njohur. Ai ishte dashamirës në shkencë, po aq sa edhe në jetë.
6. Hamit Beqja ishte dhe mbeti i ri në mendime. Unë kam pasur fatin të kem disa bashkautorësi me prof. Hamitin: një studim disavjeçar e një libër të plotë, disa artikuj shkencorë dhe shumë artikuj publicistikë. Për librin “Divorci – vrojtime e refleksione”, për shembull, diskutonim si rregull derisa binim dakord për atë që do të shkruanim. Po kur nuk binim dakord? Nëse kishim të bënim për çështje dytësore, i linim ato mënjanë. Në ndonjë rast kemi shkruar kështu: “....kjo është ndër temat më të debatuara dhe mendimet janë të ndryshme. Për të qenë të sinqertë me lexuesin, po themi se edhe ne, dy bashkautorët e këtij libri, kemi debatuar gjatë për këtë çështje, por pa arritur të njësojmë mendimet. Ndaj po shprehim pozicionin tonë dhe le të diskutojmë së bashku...”. Në vijim të “diskutimit” me lexuesin bëra njëfarë sondazhi. Nga më rezultoi se ndër ata që ishin dakord me vlerësimin e prof. Hamitit, shumica dërmuese ishin të rinj, ndërsa më të moshuarit anonin më tepër nga vlerësimi im. Pra, lum miku (këtë shprehje e përdorte shpesh) Hamit Beqja ishte edhe pas të tetëdhjetave një i ri në mendime, shpesh më i ri se unë dhe shumë nga kolegët e mi që i takojmë një brezi pas tij.
7. Profesori ishte, në vetvete, një shkollë debati. “Polemisti” Hamit Beqja nuk u “kacafyt” kurrë “për mustaqet e Çelos”, siç ndodh sot. Ai gjithnjë ka ditur të ruajë sensin e masës dhe normat e etikës së debatit. Ai e respekton debatin si një institucion të domosdoshëm për progresin intelektual. Por ai ishte kundër debatit për debat.
8. Hamit Beqja nuk ishte kategorik në pohimet e tij. Ai kurrë nuk thoshte “kështu dhe pikë!”. Gjithë vepra e tij është mbushur me fjalë që kufizojnë peshën e pohimeve kategorike, të tilla si: ndoshta, duket se, mund të thuhet se, në përgjithësi, sipas mendimit tim etj. Kjo është një tjetër mënyrë procedimi që përkon me parimet metodologjike të studiuesve seriozë të shkencave sociale.
9. Prof. Hamit Beqja ishte ndër njerëzit më të përmbajtur që kam njohur, i përmbajtur në shkencë, i përmbajtur në jetë. Sot, në shumicën e herëve, dy debatues qoftë edhe në një debat të rëndomtë, zënë e shajnë njëri-tjetrin me themel e me çati. Me Hamit Beqen kjo nuk ndodhi kurrë. Ai u nda nga jeta pa pasur asnjë ‘armik personal’. Për aq sa mbaj mend unë, vetëm një herë ai e “lëshoj gojën”. Kjo kur shkroi një artikull me titullin “Na mbytën horrat!”. Megjithatë, kur konstatojmë se “institucioni i horrit” ka pasur në këto vite, ndoshta, më shumë peshë se shumë nga institucionet e rëndësishme të shoqërisë, atëherë duhet të pranojmë se profesori ka pasur të drejtë.
10. Hamit Beqja ishte, njëherësh, njëjës dhe shumës. Është vështirë të veçojmë, në personalitetin e prof. Hamit Beqja, anën më të spikatur të tij. Duket sikur në një njeri të vetëm janë shkrirë shumë njerëz. Por ama njerëz me një fytyrë të vetme. Hamit Beqja nuk e njeh dyfytyrësinë. Ai ishte dhe mbeti deri në fund vetvetja.
Për prof. Hamit Beqja mund të flasë shumëkush. Flet e para vepra e tij e shumanshme, e shtrirë në kohë (në më shumë se një gjysmë shekulli), e shtrirë në hapësirë (një problematikë mjaft të gjerë nga disa fusha të shkencave sociale). Ai është autor i mbi 40 librave, ndër të cilët gati gjysma janë të epokës paskomuniste. Ai mbeti një profesor me prirje demokratike e liberale, eci më shpejt se koha – madje edhe kur e dinte se po ecte “mbi mina”, bëri gjithnjë më shumë nga sa e lejonte ajo zyrtarisht.
Për prof. Hamit Beqja mund të flasin akademikët për akademikun model, profesorët për profesorin unikal, psikologët për një ndër etërit e psikologjisë shqiptare, mësuesit për Mësuesin e Popullit (ai është i tillë edhe zyrtarisht). Publicistët mund të analizojnë dellin e tij të veçantë publicistik, edukatorët mund të flasin e shkruajnë për atë që e shkencërizoi edukatën, pedagogët për “babain” e pedagogjisë, studentët për pedagogun e tyre idhull, lexuesit për bashkëbiseduesin e tyre etj., etj.
Prof. Hamit Beqja ishte, gjithashtu, një ndër themeluesit e sociologjisë së re shqiptare. Ai pati guximin të printe edhe në (ri)kthimin e vonuar te sociologjia. Madje ai shkroi të parin libër nën emrin sociologji (vepra “Rrjedhave të sociologjisë së edukatës dhe të kulturës”, viti 1988-‘89). Për këtë arsye Asambleja e parë e Institutit të Sociologjisë e kishte zgjedhur atë unanimisht Kryetar Nderi.
Secili nga nxënësit e studentët, bashkëpunëtorët apo kolegët, mund të gjejë një arsye për të legjitimuar një vlerësim për njeriun fisnik dhe shkencëtarin social Hamit Beqja. Unë kam më shumë se një arsye për ta bërë këtë. Ndaj, vite më parë, i kam kushtuar atij librin “Demokracia dhe problemet sociale”, i cili ka këtë dedikim: “Këtë libër ia kushtoj Gidens-it shqiptar, akademikut, profesorit e shkencëtarit të madh të psikologjisë e sociologjisë, mikut, mësuesit, bashkëpunëtorit e kolegut tim, njeriut të mirë Hamit Beqja”.
Hamit Beqja shkoi si njeri i zakonshëm, ndonëse ishte i jashtëzakonshëm. Ai ishte, është dhe do të mbetet profesori ynë, “profesori i profesorëve” të shkencave sociale.