[Odise]

Editoriale E Update'ueme: Jun 20th, 2005 - 23:07:55

--------------------------------------------------------------------------------

Letër e hapur opinionit kulturor tiranas
Nga Migjen Kelmendi
Jun 20, 2005, 20:45

Email'o
Print'o

Por, duke pasur një respekt të madh për opinionin
Migjen Kelmendi
kulturor të Tiranës, ndoshta më mirë të them për mileun kulturor të Tiranës, vendosa që këtë letër të hapur ta shkruaj në gjuhën standarde, duke shprehur admirimin tim më tepër për toskërishten se sa për një grusht rregullash ortografie të caktuara më 1972. Sepse, unë nuk mund ta përjetoj e konceptoj ndaras toskërishten nga gjuha dhe kultura shqipe, ashtu si ndodhi me idiomën tjetër, gegërishten, gjatë gjithë kësaj kohe. Unë nuk mund ta kuptoj kulturën shqiptare pa njërin nga këto dialekte. Pa cilindo nga to, gjuha dhe kultura shqiptare për mua është më e pakuar, më e varfun, dhe më e vogël. …
Jam thellësisht i bindur se njeriun e respekton po e respektove mënyrën e të folmes së tij. Gjuhën e tij. Dhe, vice versa. Këtu edhe konsiston një angazhim imi publik prej vitesh në Kosovë: e drejta për të qenë i tjetërt, i ndryshëm. Pa u shpall tradhtar, përçarës, pa paragjykuar. Mendoj se sot shkrimi dhe botimi i gegërishtes nuk mund të shpjegohet më përmes kontekstit ideologjik. Me këtë nuk them se kontesti politik i gjuhës standarde ka humbur, sepse nuk mund e shohim gjuhën jashtë shoqërisë, jashtë njeriut. Por, gegërishtja në kontekstin kuluror e gjuhësor të sotëm ka kuptimin e nji sfide ndaj tolerancës brendashqiptare. Gegërishtja si provokim i tolerancës që e ka ose s'e ka kultura shqiptare. Si mund të pretendojmë tolerancë ndaj kulturave tjera, sidomos në Kosovë, kur ne mund të jemi aq jotolerantë ndaj asaj pjese të kulturës sonë- gjuhës shqipe- pjesë e pandashme e monument auditiv i së cilës është dialekti gegë.
…Po, cila është kjo e vërtetë e cila ma jep guximin dhe kurajon që të këmbëngul në angazhimin tim publik për nevojën emergjente që të rishikohet e të rivlerësohet norma dhe standardi gjuhësor shqip?
Është realiteti lingual kosovar. Është ajo që kishit hetuar dhe diktuar ju menjëherë, sapo u bë e mundur për kosovarët që ta vizitojnë Shqipërinë: Joautenticiteti i kosovarit brenda standardit shqip. Kosovari me tërë peshën e epigonizmit të tij. Kosovari me tërë infantilitetin e një nacionalizmi romantik të vonuar. Kosovari me atë standard qesharak të tij që ju bëri me gaz. Është Kosovari në rolin e një Kloni të Deformuar, një diçka si karikaturë e pasuksesshme e mileut kulturor tiranas, i cili kur e kuptoi se qesheni me të, u rebelua….
Me përgjegjësinë më të madhe prej njeriu publik e them hapur se aplikimi i standardit letrar ne Kosove ka dështuar. Ju ftoj ju, mileun kulturor tiranas, të mos i besoni këtij konstatimi tim, por të vini në Kosovë, ta bëni ju atë që nuk po e bëjnë Institutet e Akademitë e Kosovës, shkencëtarët e linguistët e Kosovës, që nuk po e bëjnë këto Konferenca Ndërkombëtare, e këto "Seminare Ndërkombëtare". Ta bëni ju këtë demoskopi linguale, këtë hulumtim jo vetëm shkencor, por edhe njerëzor në Kosovë. Përse ky shqetësim imi që dua ta ndajë me ju? Arsyeja dominante është rinia kosovare. Kosova është shumë e re. Mos paçin përgjegjësi këta njerëz ndaj fëmijëve tanë, duhet ne ta marrim përgjegjësinë për ta. Shtatëdhjetë për qind e Kosovës sot është nën tridhjetë vjeç. Jo se ky shtatëdhjetë përqindsh nuk e sundon standardin e vitit 72, po standardin nuk e sundojnë as mësuesit e tyre të shqipes, as profesorët e tyre, as prindët e tyre ekonomistë, mjekë, juristë, gazetarë. Në Kosovë ende shtatë ditë të javës nuk di kush t'i shkruajë pa bërë të paktën një gabim. Sot, tridhjetë vjet më vonë aplikimi të tij. E di, tingëllojnë të rënda e kuturu këto fjalë e konstatime, por ju lus të mos më besoni. Ejani në Kosovë, në Prishtinë, cognito ose incognito, vërtetohuni. Unë do ju kërkoj falje publikisht nëse këto konstatime nuk vërtetohen…
Tridhjetë vjet më vonë, në ditën e shenimit të 30 vjetorit të Kongresi të Drejtshkrimit – ndërhymje jona), konstatoj se protagonistët janë po ata (Ajeti, Lafe, Demiraj, Qosja...), se argumentimi është po ai (nacionalromantik, skajshmërisht i politizuar, ku anatemohen e ndiqen ata që mendojnë ndryshe), referencat janë po ato (Kostallari, Konica, Naimi, Materializmi dialektik...), se përfundimet janë të njëjtat. Mungonte vetëm fizikisht Enver Hoxha dhe linguisti shtetnor Androkli Kostallari. Po them, fizikisht, sepse shpirtërisht ata ishin aty. Triumfantë, si gjithmonë.

12. 11. 2002, Prishtinë
(Botuar në të përditshmen e Tiranës “Korrieri”)


by Gazetajava.com