[Dilaver]

Odiseja vazhdon
Zanoviçi rifillon një odisejadë nëpër Evropë. Përsëri paraqitet në Holandë, ku burgoset për borxhe të pashlyera, por jo për çështjen Chomel e Jordan . Nga burgu lirohet pas intervenimit të njerëzve me ndikim. Thellon miqësinë me personalitetet e Polonisë dhe udhëton si shoqërues i kontit Oginski.

Por, me kohë aktivitetet e tij mashtruese po zbeheshin dhe nuk tregonin rezultate në oborret mbretërore. Tash me ai jetonte në shtëpi borgjeze dhe implikonte në aktivitetet e tij mashtruese miq të rinj, të cilët edhe disa vjet pas vdekjes së Stepanit vazhduan me pamfletet dhe gjyqet kundër njëri-tjetrit.

Në përpjekjet e fundit përpiqet të shfrytëzojë koniunkturat politike. Në fund të vitit 1784 qeveria e Vendeve të Ulëta i kishte ofruar një shpërblim, nëse ishte në gjendje të ndalonte hyrjen e forcave malazeze në ushtrinë austriake në konfliktin me Holandë, por në nëntor të vitit 1785 konflikti u mbyll.

Megjithatë, Zanoviçi merr edhe një herë rrugën drejt Amsterdamit, ku takon baronin prusian Zhan Baptist Kloots (Cloots), simpatizues i flaktë i iluminizmit dhe më pas i revolucionit francez, ku do të marrë pjesë si zëdhënës i rrymës me radikale.

Karizma e Zanoviçit josh e verbëron një njeri tjetër; Klootsi magjepset nga personaliteti misterioz . Vetëm ca muaj më pas, Klootsi boton një polemikë të rreptë kundër Zanoviçit.


Fundi i padenjë i „princit”

Zanoviçi kërkon dëmshpërblim nga ana e qeverisë holandeze për gjoja shpenzimet e larta te ndërhyrjes që malazezët nuk morën anën austriake kundër holandezëve, duke pretenduar se kjo ishte meritë e tij. Autoritetet e Amsterdamit shqyrtojnë këtë kërkesë, por e refuzojnë. Zanoviçi zhytet në borxhe të mëdha dhe për shpenzimet e jetës nuk paguan asnjë flori. Një kreditor e denoncon dhe princi i rremë arrestohet më 4 prill 1786, paguan këtë borxh të vogël, por denoncimi i parë lëshon një ortek kërkesash të tjera. Edhe më keq: ringjallet kujtimi për çështjen Chomel-Jordan. Policia dyshon mos është ky princ ai Zanoviç, i cili kishte thithur arkat e bankës në Amsterdam, duke shkaktuar konfliktin shumëvjeçar midis Vendeve të Ulëta e Venedikut. Transferohet nga burgu i debitorëve në atë të kriminelëve. Në procesverbalet e hetimit del se provon të fshehë identitetin e vet, por pa sukses.

Në fund të jetës së tij, nuk i kishte mbetur asnjë ndihmë, asnjë mik, asnjë shpresë. Me paratë e fundit ble një shishe vere dhe me shishen e thyer pret enët e gjakut. Më 26 maj 1786 roja gjen kufomën e tij, si vetëvrasës. Pa familjar, i refuzohet varrimi i ndershëm dhe kufoma e tij hidhet në një gropë.

Bilanci

Çfarë mbetet?
Një jetë e shkurtër e një aventurieri, një varg librash e broshurash, sot shumë të rralla për shkak të pseudonimeve të autorit vështirë të identifikueshme, hija e një figure të dyshimtë në librat e kujtimet e bashkëkohësve më të njohur se ai, nga Kazanova deri Klootsin.
Por, mbetet edhe më shumë: Kemi përmendur në fillim jehonën e Zanoviçëve në operën „Cosi fan tutte” të Moxartit.

Autori gjerman Alfred Doeblin botoi romanin ndoshta me te rëndësishëm gjerman të këtyre viteve, „Berlin, sheshi Aleksandri”, në vitin 1929. Krejt në fillim heroi i romanit, Franc Biberkopfi, përballohet me jetën e Zanoviçit si parabolë për mundësitë pozitive, si dhe negative, të cilat jeta i ofron njeriut.


Milo Dori, shkrimtar jugosllav në mërgim në Austri, i dedikoi Stepan Zanoviçit një roman të plotë, „Të gjithë vëllezërit e mi” në formën e kujtimeve fiktive të vëllait të vogël të Stepanit, Miroslav.

Dhe, përfundimisht, edhe pse ishte manipulues karizmatik dhe mashtrues i shkallës së parë dhe faktikisht nuk kishte lidhje me Shqipërinë, Stepan Zanoviç, princi i rremë dhe i pafat i Shqipërisë, mbetet një hallkë e rëndësishme në zinxhirin e traditës mbarëevropiane për Skënderbeun dhe Shqipërinë në një kohë kur në Evropë nuk kishte më ide të qarta për kuptimin e nocionit „Shqipëri”.

Nëse ka ekzistuar një „princ i Shqipërisë”, publiku evropian mund ta sillte konkluzionin se ai ekzistoi në një vend konkret me emrin SHQIPERIA, që një ditë të bukur do të çlirohej nga sundimi osman?

Falemnderit për rekomandimin e nderuara ...