Titulli: Hundėza
Rėndėsia e studimit tė hundėzakėve
Veēan, studimi i Hundėzės dhe hundėzakėve ka rėndėsi tė madhe pėr kulturėn shqiptare, sepse, ngaqė ka qenė njė vend i izoluar pėr mijėra vjet, atje janė ruajtur tė gjalla tiparet popullore, gjuhėsore e zakonore pellazge-ilire-arbėreshe-shqiptare.
Venbanimi i pasardhėsve tė ilirėve nė Pakistan
Lugina ku jetojnė sot quhet Hundėza (Hundė e vogėl)
Kjo fushė mbyllet me njė hundėz
Rrethohet nga dy male 6000-7500 metra mbi nivelin e detit
Njė vend moēalor quhet Balta
Pllaja e Hundėzės ėshtė 2300-2700 metra mbi nivelin e detit
Vendi ku banonin mė pas u quajt Kafiristan (tė pafetė)
Sot e quajnė Nuristan
Vendbanimi i tyre ėshtė aty ku takohen Afganistani, Pakistani, Kina, Taxhikistani, nė pjesėn e Pakistanit
Dialekti i tyre quhet Burrusheski (gjuhė e burrave), dhe e pashkruar
Reaguan ndaj futjes sė fesė myslimane
Pijnė verė tė pėrzierė me ujė, si paraardhėsit e tyre
Karakteristika tė tjera gjasore
Lart nė male njė fis i madh, qė quhet KALASH
Perėnditė e Kalashėve kryesohen nga perėndia Di-Zau (Diell-Zeus) Kalashėt skalisin nė portat e tyre, qė shpreh origjinėn e tyre tė lashtė ilire, dy brirė dhije
Edhe Skėnderbeu dy brirė dhije kishte nė pėrkrenare
Njė lule tė egėr me ngjyrė tė verdhė e quajnė BISHA
Karakteristika tė hundėzakėve
Gjithsej 50 mijė ėshtė numri i tyre
Janė tė gjatė
Tė bardhė
Me mollėza tė kuqe
Shumica e tyre kanė sy blu, tė gjelbėr ose bojė hiri
Me flokė gėshtenjė, qė kalojn nga e verdha e misrit tek e zeza e korbit
Jetojnė shumė vjet
Studimi historik
Aristidh Kola nė librin e tij Arvanitasit
Fisi heleno-pellazg u shpėtua midis shekujsh dhe mijėvjeēarėsh, falė mundėsisė sė pafundme tė rezervave qė pozicioni gjeografik dhe morfologjia e terrenit i siguroi. Domethėnė, burimi i madh i popullit tonė ndodhej nė malet shkėmbore tė Epirit dhe tė Shqipėrisė sė sotme dhe prej andej, si lumenj grupesh popullore, kohė pas kohe zbriste pėr nė Greqi, Itali dhe Azi tė Vogėl. Nė kėto vende si rezultat i kishteve pakrahasimisht mė tė mira, zhvillohej qytetėrimi i saj dhe u ndryshua nga njėri vend nė tjetrin sipas kushteve ekzistuese. Nė ēdo rast qė popullsia nė vendet e reja dobėsohej pėr ēdolloj arsye, kishim zbritje dinamike grupore nga origjina. Zbritja e fundit ėshtė ajo e arbėreshėve tė shekullit tė XIV. Tjetėr nuk do tė ketė. Fatkeqėsisht historia na pėrgėnjeshtroi dhe dėshmoi pėr vėrtetėsinė e teorisė sime pellazge
.
Aleksandėri i Madh, ilir nga nėna e tij, i kishte fuqizuar legjionėt e tij me ushtarė tė zgjedhur ilirė. Po nga kjo periudhė veēojmė se, pas vrasjes sė Klitit nga Aleksandri i Madh, rreth 6 mijė ushtarė ilirė e veēuan pozicionin e tij nga ky i fundit dhe u endėn nėpėr Braktane, derisa u pėrqėndruan nė Kafiristanin e sotėm, midis Pakistanit dhe Afganistanit
. Aleksandri i Madh kishte gjak ilir nė venat e tij, ashpėrsia e tij ilirike nuk mund tė krahasohet me atė tė Periandrit, dhe as me tė gjithė mitet tė varianteve tė Ali Pashė Tepelenės. Ilirėt nuk e gjetėn asnjėherė rrugėn qė tė ēon nė bashkim, megjithėse pėrpjekjet pėr tė krijuar njė konfederatė ishin tė shumta. Por, pas luftės sė Peloponezit dhe hipjes sė maqedonėve, ata luajtėn njė rol tė rėndėsishėm, megjithėse nė Greqinė Jugore ashtu dhe atje nuk ishte e lehtė njohja e Aleksandrit tė Madh, tė cilit iu desh tė jepte beteja tė ashpra pėr tė treguar vlerat e tij. Njė nga armėt mė tė forta tė Filipit, aq dhe tė Aleksandrit, nuk ishte dhe aq formacioni, rreshtimi i ushtrisė maqedonase sesa ari i Pangjeut. Pas Aleksandrit dhe pasardhėsve kemi Pirron, i cili tregohet njė nga prijėsit mė tė aftė dhe mė aktivė, qė pėrpiqet qė, me hir apo me pahir, tė bashkojė ilirėt.
__________________
Njerzitė fisnikė , me ligjeraten e tyre , fitojnė mė shumė armiq, sesa njerzit e ligj me veprimet e tyre tė liga.
Zhan Pol
|