[Psikologu]

Beteja e Kacanikut
Me 30 prill 1910 ushtria osmane, e komanduar nga Shefqet Turgut pasha dhe e perbere ne fillim nga 9 000-10 000 veta, e perforcuar me reparte kaloresie dhe e mbeshtetur nga zjarri i artilerise, filloi mesymjen kunder 3 000-4 000 kryengritesve shqiptare te perqendruar ne Shkallen e Kacanikut te udhehequr nga Idriz Seferi. Para sulmit te pergjithshem ushtria osmane goditi me artileri fshatrat perreth. Masakrimi i grave, i femijeve dhe i pleqve qe kishin mbetur atje, nuk solli, ashtu sic e kishte parashikuar Shefqet Turgut pasha, shkurajimin e mbrojtesve shqiptare te Grykes se Kacanikut. Perkundrazi, me gjithe epersine e madhe numerike te forcave armike, kryengritesit i thyen sulmet e tyre. Per dy dite rresht (me 30 prill-1 maj) divizioni osman nuk mundi te mposhtte qendresen e kryengritesve shqiptare, te cilet treguan aftesi te vecanta luftarake.
Forcat osmane te perfshira drejtpersedrejti ne luftime kunder kryengritesve ne Kosove arriten ne afro 30 000 veta. Nje pjese e madhe e tyre u angazhuan ne betejen e Kacanikut. Megjithese ushtria turke kishte epersi te ndjeshme mbi forcat kryengritese, keto i perballuan sulmet e tyre per shtate ore rresht, duke kaluar edhe ne luftime trup me trup. Udheheqesit e kryengritjes treguan aftesi drejtuese si ne sulm, ashtu edhe ne mbrojtje e ne terheqje. Ata munden te dilnin nga rrethimi ne menyre te organizuar dhe, duke u terhequr ne drejtim te Gjilanit, vijuan ta godisnin armikun.
Ne betejen e Kacanikut ushtria osmane pesoi humbje te medha. Sipas te dhenave te ndryshme u vrane disa mijera ushtare dhe 90 oficere osmane. Shefqet Turgut pasha humbi ne Kacanik me shume se nje te katerten e forcave, qe kishte nen komanden e tij; u shpartalluan rreth 20 batalione. Pas kesaj ushtria filloi te hakmerrej mbi popullsine e pambrojtur. Njesi te posacme te ushtrise turke dogjen fshatrat qe nuk kishte arritur t'i rrafshonte artileria. Gjyqi i jashtezakonshem ushtarak denoi kryengritesit e zene rober dhe perkrahesit e tyre. Ekzekutimi i te denuarve me vdekje behej para popullsise vendase te grumbulluar me force dhe nen gjemimet e daulleve e te marsheve te bandes ushtarake.
Luftimet qe kryengritesit shqiptare zhvilluan ne Kacanik, paten jehone brenda dhe jashte vendit. Ato u perjetesuan ne epiken popullore.
Pasi mori Gryken e Kacanikut, Shefqet Turgut pasha, ne ditet e para te majit, i perforcuar edhe me trupa te tjera qe i erdhen nga Selaniku, filloi mesymjen ne drejtimin Ferizaj-Carraleve. Nje kolone e forcave osmane, e nisur nga Shkupi, gjate marshimit te saj neper Kumanove, pergjate hekurudhes, ndeshi ne te hyre te Grykes se Koncullit, ne mes te Bujanovcit dhe Gjilanit, ne qendresen e forcave kryengritese te komanduara nga Idriz Seferi. Luftetaret shqiptare te kesaj ane u rezistuan per disa dite forcave osmane, derisa atyre u erdhi ne ndihme nje kolone tjeter. Megjithate, qendresa e kryengritesve vijoi edhe me pas, por ne grupe me te vogla, te perbera nga 150-200 veta. Edhe ne keto vise ushtria, ne shenje hakmarrjeje, u vuri zjarrin fshatrave te tera.
Ne fillim te muajit maj forcat osmane kaluan ne mesymje ne drejtimin Ferizaj-Carraleve. Ketu u ndeshen me forcat kryengritese qe vepronin ne zonen Shtimje-Carraleve, te komanduara nga Isa Boletini?, numri i te cilave nuk i kalonte 4 000 vetat. Per dy dite dhe dy nete rresht u zhvilluan atje luftime te ashpra. Megjithese nisi nga Ferizaj reparte te garnizoneve te Prizrenit dhe te Mitrovices, qe vepronin anes Grykes se Carraleves, komanda osmane nuk arriti t'i rrethonte kryengritesit. Forcat ushtarake te Ferizajt u bllokuan midis Shtimjes e Carraleves dhe u detyruan te kthehen mbrapsht. Pjesa tjeter nuk ia arriti te depertonte ne drejtimin Jezerce-Budakove per t'u rene prapa kraheve kryengritesve.
Taktika qe perdoren udheheqesit e kryengritesve, sidomos shfrytezimi i terrenit, ndihmoi per nje kohe per te perballuar epersine e armikut ne njerez dhe ne armatime. Gjendja e krijuar ne Kosove e detyroi ministrin e Luftes, Mahmut Shefqet pashen, qe te vihej vete ne krye te fushates ushtarake ne Shqiperi.