[Zero Cool]

Abdyl Frashëri
Lidhja Shqiptare e Prizrenit, në një situate tepër të rëndë, zgjodhi më
pjekuri nyjen strategjike për levizjen kombëtare shqiptare, domosdoshmerinë e
kryengritjes së armatosur kundër Portës së Lartë për çlirim kombëtar dhe
formimin e shtetit shqiptar, për përballimin e sfides së rrezikshme që pasonte
më
nderhyrjen ushtarake të monarkive fqinje për t`i copetuar trojet
shqiptare ndërmjet tyre. Lidhja Shqiptare e Prizrenit i dha rëndësi parësore
luftës për shpetimin e terësisë territoriale të vendit nga copëtimi, për të
përvijuar dora-dorës bashkimin e shqiptarëve në një vilajet të vetëm dhe më pas
krijimin e një shteti të pavarur shqiptar.
"…Qellimi i Kuvendit është
që t`ua presim hovin armiqve
të pa shpirt,
duke lidhur besën
shqiptare dhe duke u betuar që
t`i mbrojmë më gjak
trojet që
na i kane lenë gjyshrit dhe
stergjyshrit tanë…"*
Abdyl Frashëri
Ndonëse përfaqësuese e një vendi të vogël, të robëruar nga një zgjedhë
shekullore, Lidhja Shqiptare e Prizrenit i detyroi Fuqitë e Mëdha të rishikonin
tri
herë vendimet e tyre te prera, të cilat u sfiduan nga rezistenca e saj.
Idealet e Lidhjës së Prizrenit nuk u shuan kurrë. Përpjekjet për realizimin e
detyrave të parashtrura vazhduan në kontinutet.
___________________________
*Nga fjalimi i çelëjes se Kuvendit të
Prizrenit më 10 qershor l878.-
Duke qenë së rreziku i copëtimit të tokave shqiptare po rritej dhe
kërkesat për autonomi nuk po merreshin parasysh, rrethet shqiptare shtruan si
detyrë krijimin
e një organizate të re, si ajo e Lidhjes së Prizrenit, që të
përfshinte të gjithë vendin dhe të vihej në krye të Levizjes Kombëtare.
Përpjekjët e para filluan që në vjeshtën e vitit 1896. Në krye të kësaj nisme u
vu Haxhi Zeka, një nga udhëheqësit më të shquar të Levizjes Kombëtare në
vilajetin e Kosovës dhe në mbarë Shqipërinë.
Atdhetarët shqiptarë, të udhëhequr nga Haxhi Zeka, arriten të hidhnin
thëmelet e një lidhjeje të re. Në Pejë u mblodh një kuvend i madh, ku morën
pjesë rreth 500 veta të ardhur kryesisht nga vilajeti i Kosovës, si dhe disa
përfaqësues të vilajeteve të Manastirit e të Janines. Në këtë kuvend u formua
lidhja e re shqiptare që u quajt Lidhja e Pejës
ose Besa-Besë*. Kuvendi
shpalli gjithashtu Besën për një vit, më qellim që të ndërpriteshin hakmarrjet,
grindjet etj.
____________________
*Kuvendi i Lidhjes së Pejës u mbajt më 23 janar
l899
Pas formimit të Lidhjes, Haxhi Zeka dhe patriotët e tjerë, brenda dhe jashtë
atdheut, bënë përpjekje për të shtrire atë edhe në krahinat e tjera.
Njëkohësisht u bënë përpjekje për të organizuar një kuvend të përgjithshëm
shqiptar, ku do të miratohej programi kombëtar i Lidhjës. Më anë të shtypit
shqiptar dhe te thirrjeve drejtuar popullit kërkohej bashkimi rreth Lidhjës së
Pejës dhe programit për autonomi.
"… Dil e piqu n`Haxhi Zekën,
Grish Kosovën bashko Rekën
Lesho kushtrim
n`Toskë e n`Gegë
Mblidhnu tok si kokrrat n`shegë…"
At. Gjergj Fishta

Pikërisht në këtë kohë Sami Frasheri botoi veprën
,,Shqipëria ç'ka qenë, c'është e çdo të bëhetë ?'' Në të Samiu jo vetëm që
përshkruante gjendjën e vështirë të Shqipërisë dhe rreziqët që i kanoseshin nga
armiqtë e jashtëm, por tregonte edhe rrugën që duhej të ndiqte populli shqiptar
dhe levizja e tij kombëtare.
Samiu shtronte nevojën e sigurimit, në fillim të
autonomisë, e pastaj të pavaresisë së plotë.
..." Qysh të mos ketë shqiptari të drejtë
të shkruajë e të këndojë gjuhën
e tij në vendin e
tij, kur gjithë kombet e kanë këtë te drejtë dhe
njeri
s´i ndalon? Pse shqiptarët të jenë të mërguar
nga një e drejtë që e kanë
gjithë kombet e dheut?
Të mos mundin të shkruajnë e të mësojnë gjuhën e
tyre, po të tjera kombe të huaj të vijnë e t´u hapin
shkollat në gjuhërat e
tyre e t´u kthejnë kombërinë e gjuhën e tyre? Janë kaq të dobët
shqiptarët?
Ja! një mijë herë jo"...!