[arton bala]

I.Përshkrimi i Situatës

1. Disa Fakte

Kosova shtrihet mes Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë dhe ka, pa numëruar refugjatët dhe emigrantët e hershëm, 2.2 milionë banorë. Prej tyre 92% janë shqiptarë. Aty jetojnë edhe serbë (i), romë, turq, boshnjakë dhe kroatë. Më shumë se gjysma e popullsisë është më e re se 19 vjeç. Kosova është zona me dendësinë më të madhe të popullsisë në Gadishullin Ballkanik.
Kjo zonë i takonte fillimisht vilajeteve shqiptare të Perandorisë Osmane (ii). Në vitin 1908 në Perandorinë Osmane erdhën në fuqi "Turqit e Rinj", të cilët u përpoqën ta shpëtojnë këtë Perandori nëpërmjet një politike nacionaliste-turke. Ata ndaluan në Shqipëri shkollat ku mësimi bëhej në shqip. Parlamentari i Prishtinës Hasan Prishtina organizoi protesta kundër këtij ndalimi deri tek Sulltani. Meqë këto protesta mbetën të pasuksesshme, ai organizoi një kryengritje që përfshiu të gjithë Shqipërinë. Kryengritësit shtruan 14 kërkesa që lidheshin kryesisht me çështjen e shkollës por edhe me autonominë lokale. Kryengritja pati sukses. Osmanët pranuan autonominë e Shqipërisë. Por fqinjët, Mali i Zi, Serbia, Bullgaria dhe Greqia, nuk u pajtuan me këtë . Ata donin ta ndanin Shqipërinë mes tyre. Për këtë ata i deklaruan luftë Turqisë. Kjo ishte Lufta e Parë Ballkanike.
Kjo luftë u zhvillua formalisht kundra Perandorisë Osmane. Udhëheqës të kryengritësve fitimtarë dhe fisnikë të tjerë shqiptarë formuan një qeveri nën udhëheqjen e Ismail Qemalit, i cili kishte reputacion edhe jashtë Shqipërisë. Kjo qeveri e shpalli Shqipërinë plotësisht të pavarur dhe u ofroi shteteve kufitare një fqinjësi paqësore. Por fqinjët nuk e pranuan këtë ofertë. Në fakt kundërshtarët e tyre ishin më shumë shqiptarët sesa trupat osmane akoma të mbetura në vend. Mbreti i Serbisë deklaronte se ai po bënte luftë për të çliruar popujt e Ballkanit, ndërmjet të cilëve edhe shqiptarët, nga Turqia. Por, me dijen dhe pjesërisht me urdhërat e tij eksplicite, trupat e tij u përpoqën ta "paqësojnë" vendin me një mizori (iii) të paparë në Europë që prej shumë shekujsh. Në zonën që i korrespondon Kosovës së sotme u vra nga forcat serbo-malazeze rreth 1/10 e popullsisë. Këto mizori shqetësuan opinionin publik europian (iv). Presioni i opinionit publik shkaktoi presionin e Fuqive të Mëdha ndaj katër shteteve ballkanike, të cilat u treguan të gatshme të nënshkruajnë një marrëveshje paqeje me Turqinë, marrëveshjen e Londrës me 30.05.1913. Në bazë të kësaj marrëveshjeje, Turqia i dorëzoi shteteve të tjera nënshkruese të marrëveshjes zonat në perëndim të një linje të caktuar (afërsisht kufiri i sotëm europian të Turqisë) me përjashtim të Shqipërisë (Art.2). Rregullimi i të gjitha çështjeve që lidheshin me Shqipërinë, përfshirë përcaktimin e kufinjve të saj, iu la nga marrëveshja 6 Fuqive të Mëdha europiane (Gjermani, Austro-Hungari, Francë, Britani e Madhe, Itali, Rusi). Në Konferencën e Ambasadorëve të Londrës me 29.07.1913 këto fuqi vendosën një "Organstatut" për Shqipërinë. Sipas tij, një i huaj do caktohej si princ i Shqipërisë, i cili do qeveriste Shqipërinë nën mbikqyrjen ndërkombëtare, i mbështetur nga një polici ndërkombëtare. U ra dakord edhe për personin konkret që do ishte princi. Mosmarrëveshje lindën megjithatë përsa i përket kufinjve të vendit. Austro-Hungaria dhe Italia donin t'i përfshinin të gjitha zonat e banuara nga shqiptarë në shtetin e ri. Nga ana tjetër, Rusia donte vetëm një shtet të vogël shqiptar, kurse pjesa tjetër do t'i jepej Serbisë dhe Malit të Zi. Më në fund u arrit një marrëveshje (në protokollin e Firenze-s, të datës 17.12.1913) në një vijë të mesme, që i përgjigjet afërsisht kufinjve të sotëm të Shqipërisë. Rrjedhimisht, pothuaj gjysma e zonave të banuara nga shqiptarë mbeti jashtë kufinjve të shtetit të ri, kryesisht në Serbi dhe Mal të Zi. Në këtë vendim e mbështet Jugosllavia sot të drejtën e saj mbi Kosovën.
Qeveria shqiptare i pranoi vendimet e konferencës dhe ia kaloi autoritetin e vet princit. Kosovarët nuk u pyetën megjithëse ata protestuan pranë Fuqive të Mëdha. Ata i ofruan rezistencë të armatosur pushtuesve serbë.
Me fillimin e Luftës së Dytë Ballkanike, Princi e la Shqipërinë dhe administrata ndërkombëtare u shkatërrua. Asnjë pushtet shtetëror nuk ekzistonte më. I gjithë rajoni u pushtua nga trupat e palëve ndërluftuese. Shqipëria e veriut u pushtua fillimisht nga serbët dhe malazezët. Ata u dëbuan me 1916 nga Austro-Hungaria, e cila, së bashku me Bullgarinë, pushtoi edhe Kosovën. Austro-Hungaria ia la administrimin civil popullsisë vendase. Shkollat shqipe të mbyllura nga serbët u rihapën. Me 26.04.1915, Rusia, Britania e Madhe dhe Franca lidhën një pakt të fshehtë mbi hyrjen e Italisë në luftë përkrah forcave aleate. Ky pakt parashikonte ndarjen e plotë të Shqipërisë mes Serbisë, Italisë dhe Greqisë. Vetëm në Shqipërinë qendrore do mbetej një shtet autonom musliman që do përfaqësohej në botën e jashtme nga Italia.