[ARVANITI]

B. Gjuhësia e përgjithshme dhe zbatuese


Fusha shumë e gjerë e gjuhësisë së përgjithshme dhe zbatuese, që ka njohur veçanërisht një zhvillim të rëndësishëm në dekadat e fundit, në Institutin e Gjuhësisë të Insbrukut është përfaqësuar përmes drejtimeve të ndryshme kërkimore dhe realizimit të projekteve të veçanta. Edhe me këtë fushë është e lidhur tradita e zhvillimit të gjuhësisë në Insbruk, sepse Hermann Ammann-i, themeluesi i Institutit, ka qenë Profesori dhe titullari i parë i kësaj dege mësimore, që i ka krijuar Institutit njohje përmes shkrimeve të tij nga teoria dhe filozofia e gjuhës. Tradita kaloi më pas te Johann Knobloch, i cili, midis të tjerash, është botuesi i një Fjalori të Gjuhësisë dhe, për më tepër, është interesuar në Insbruk dhe më pas në Bonn për çështjet e normimit gjuhësor dhe të reformës së drejtshkrimit të gjermanishtes. (Kjo reformë, siç është bërë tani e njohur, që më 1 korrik 1996 është ligjëruar, pas nënshkrimit të bërë në Vjenë nga përfaqësues politikë të shteteve gjermanishtfolëse dhe vendeve të tjera të interesuara në lidhje me një sqarim të përbashkët për rregullimin e ri të drejtshkrimit të gjermanishtes)*.


Këtu duhet të përmendet veçanërisht një fushë e gjuhësisë së përgjithshme dhe zbatuese, e quajtur "Plansprachen" (Gjuhët e planifikuara), domethënë, normimi i gjuhëve për qëllime të marrëveshjeve ndërkombëtare. Në lidhje me këtë, në Insbruk u krijua një lektorat pas Luftës II Botërore. Në fillim atë e drejtonte Dr. Leo Blaas dhe pas vdekjes së tij në vitin 1952, i kaloi Hermann Ölberg-ut. Që prej atëhere janë trajtuar çështjet e gjuhëve të planifikuara, historia dhe ndërtimi i tyre, dhe, sipas kërkesave të paraqitura, janë mbajtur gjithashtu kurse praktike për to (Esperanto, Interlingua). Trajtimi shkencor i këtij rrethi temash përkujdeset vetëm në pak universitete, në mënyrë të vazhdueshme që prej Luftës II Botërore në Insbruk, që prej viteve '80-të edhe në Vjenë.


Në kuadrin e projekteve kërkimore është realizuar edhe ai i llojit sociolinguistik, kushtuar problemit të kontaktit gjuhësor, domethënë, llojit dhe mënyrës se si janë realizuar kontaktet intensive të dy apo më shumë gjuhëve në zonat kufitare gjuhësore apo në zona të përziera, sikurse është rasti në Tirolin e Jugut, ku kontaktojnë gjermanishtja me italishten.


Një fushë tjetër e gjuhësisë, për të cilën është përkujdesur W. Meid ka qenë "Gjuhësia e tekstit" dhe "Pragmatika", ku për këtë të fundit në vitet '80 Manfred Kienpointner ka përgatitur një punim disertacioni mbi figurat e argumentimit. Siç e përmendëm edhe më parë, Kienpointner sot është drejtues i Institutit dhe titullar i fushës së gjuhësisë së përgjithshme dhe zbatuese. Nga kjo fushë kërkimore, mund të përmendim një prej punimeve të tij, që ka lidhje edhe me çështjet metodike të shkencave humane dhe që titullohet "Zur Rhetorik in den Fachsprachen" (1992) (Për retorikën në gjuhët e specialiteteve (profesioneve)). Në kuadrin e këtyre çështjeve metodike është shkruar punimi me shumë interes i Peter Anreiterit "Konstruktion und Rekonstruktion. Zu einigen methodischen Problemen der historisch-vergleichenden Sprachwissenschaft" (1992) (Ndërtimi dhe rindërtimi. Mbi disa probleme metodike të gjuhësisë historiko-krahasuese).


Në fushën e gjuhësisë së përgjithshme kontribuon edhe Barbara Stefan, e cila përkujdeset në mënyrë të veçantë për lëndën mësimore "Hyrje në gjuhësi". Gjithashtu në kuadrin e Institutit japin ndihmesën e tyre në veprimtaritë e ndryshme mësimore dhe veçanërisht nëpërmjet përfshirjes në projektet kërkimore-shkencore edhe studiuesit e rinj të Institutit, si: Marialuise Haslinger, Peter Gusenbauer, etj.


Në fushën e gjuhësisë zbatuese ekziston një lidhje e ngushtë që prej vitesh me klinikën për çrregullimet e të folurit dhe të dëgjuarit. Në këtë klinikë ka një aparat për analizën gjuhësore të tingujve, me ndihmën e të cilit realizohen hulumtimet fonetike. Kjo është një pjesë e rëndësishme e formimit të studentëve të të gjitha filologjive, si edhe e përkthyesve. Në këtë fushë ka kontribuar mjaft H. Ölberg-u. Në vitin 1976, si rezultat i bashkëpunimit, u botua nga Kunigunde Müller dhe Hermann Ölberg libri mësimor "Hyrje në analizën e tingujve të gjuhës".