[Zero Cool]

-Antieuropianizimi sipas Kadaresë
Ashtu siç kërkohet të argumentohet europianizimi i vendit të shqiponjave, Kadareja argumenton sërish me emra, ngjarje, konkrete dhe antieuropianizmin duke përmendur pushtimin 5-shekullor osman dhe komenti i pushtimit apo më saktë pasojat me fakte që jep autori në faqet e librit, me trysninë e fesë myslimane, Letërsia bejte, stile, vese, veshje te botës arabe, deri tek tentativa për shkatërrimin e gjuhës shqipe, që nuk u arrit dot përgjatë 5 shekujsh, nga pernadoria osmane, (si faktor dominant në lëkundjen e identitetit europian të shqiptarëve).
Kundër otomanizmit, thekson Kadareja u vu Rilindja Kombëtare, duke e luftuar fenomenet anadollake, obskurantiste duke mbrojtur Shqipërinë, gjuhën shqipe, kulturën shqiptare orgjiniale dhe etnike.
Ndërsa pas ikjes së turqve përmendet dhe miti i Haxhiqamilit dhe rebelimi tij, sërish fenomene reale, ngjarje reale, si fenomene që mbollën veçse robëri në Shqipërinë e asaj kohe, thuhet në sprovë.
Dukej se e gjithë frika e shkrimtarit është tek keqpërdorja e fesë myslimane së saj duke përmendur këtu mendjen e ndritur Konicën, i cili ndikoi me thirrjet, që u bëri popullit të vet dhe kryesisht muhamedanëve. Prandaj dhe që të bëhej dhe të bëhet Shqipëria europiane ka nevojë për të krishterë dhe myslimanë ashtu siç është ajo sëbashku me tri fetë e saj, thotë autori më poshtë. “Do të kishte tre përbërës të një identiteti dhe jo një identitet i ndarë në tresh”, gjë që arriti ta bënte Ahmet Zogu me dekretet e tij të famshme :heqja e perçes, falja në këmbë etj).
Ka një periudhë ndërpreje të europianizmit të Shqipërisë dhe kjo ishte periudha komuniste prej 50 vjetësh afërisht duke mbjellur dhe edukuar urrejtje thotë autori, ndaj Europës. “Europa e harroi Shqipërinë, me duar të lira, tashmë jugosllavët iu turrën identiteti shqiptar”.
Në pjesën 7 të sprovës, autori sërish thekson dhe përsëritet 2006-ta si fillim i hyrjes së Shqipërisë në Europë, ku përmenden fjalimet amerikane në parlamentin shqiptar më 1997, por dhe qëndrimet e politikanëve shqiptarë , për të cilët thuhet:”…kujtojnë se me dredhitë e pazareve të pluhurosura të dikurshëm, mund të hyjnë në institucionet e demokracisë kontinentale”.
Sërish vijnë data reale, si 1997 dhe 1999 kur Europa mesazhon për Shqipërinë , me atë identitet që kishte, por me demokraci dhe emancipim, thuhet më poshtë.
Por duket se Haxhi Qamili, qëndron si për dreq aty në mes të Tiranës dhe madje këtë autori e sheh si ogur jo të mirë për europianizmin e shqiptarëve dhe identitetin e tyre. Në kontrast me vendosjen e shtatores së Nënë Terezës në Shkodër, ku si qytet do mbetet gjithnjë qendër e madhe e qytetërimit europian.
Futen në një emërues të përbashkët politikanët shqiptarë që duan Europën, por “mendjen e kanë nga lindja’’, kjo duket se dhe kur duan të bëjnë ndërmjetësin, në mosmarëveshjen ShBA Iran për energjinë bërthamore , të cilën autori e quan ëndërr në diell, dhe në rastin më të keq korrupsion.
Shkrimtari publicist në këtë rast, ka anën e vet të fortë dhe të padiskutueshme anën letrare, por duhet të sprovojë në atë publicistike dhe duket se ia ka arritur ta bëjë atë duke shperhur mendimet e veta në lidhje me këtë fenomen.
Kjo sprovë është një qëndrim politik, dhe kryesisht politikë e jashmte(këtu përfshihet dhe lexuesi i huaj, jo shqiptar dhe kjo e bën sprovën europiane, universale, pasi kumti i saj i bie gongut për Shqipërinë në radhë të parë dhe Europën, për fqinjët, Ballkanin, Greqinë. Politika, ka qenë një nga temat e prefereruara të Kadaresë(për sa ajo vendos për fatet e shoqërisë dhe popullit shqiptar), kujtojmë këtu “Pallatin e ëndrrave”, “Dimrin e madh”, si vepra që kanë element politike brenda duke përshkruar ngjarje në Institucionet e e politikës si Ministri etj. Siç e thamë dhe më sipër shkrimtari vizionar ia var në qafë peshën e përgjegjësisë politikës shqiptare në sfond historik, e cila mban një rol kryesor në koegzistencën e identitetit europian të shqiptarëve. Synimi i këtij studimi është vënia në pah e elementëve publicistikë të sprovës dhe nga ana tjetër elementët letrarë të saj që bashkohen dikotomisht si në një trup të vetëm.

2.Ana letrare, “arma” e padiskutueshme e autorit (për të mos ju lodhur po ju japim emra faqesh figurat letrare të përdorura gjatë sprovës):
Europa, xanxa kryeësore për shqiptarët, fq8.
Fill pas dehjes së parë për Europën…fq.11
Krejt si një shpend i verbër , një dërgatë shqiptare fluturoi me avion për në Xhedal….fq.11
….në vend të kthjellimit të strategjisë politike shqiptare, ca re të zeza e mbuluan horizontin.fq 12
…aq më këmbëngulëse bëhej kokrrama se shqiptarët ishin mish i huaj, pra i padashur për Europën. Fq 14
Kombi shqiptar, përpara se ta lexojë në libra e ka ndier në mish këtë lemeri.fq17
Gjeografia, gjëja më kokëfortë në botë, dëshmon e para evropianitetin shqiptar. Fq 20.
Më 28 nëntor u shpall pavarësia dhe nga zgafellat e kombit u nxorr famuri i moçëm mbretëror me shkabë dykrenore…fq 24
Pa shkrimin asnjë ngrehinë gjuhësore s’ mund të mbetej gjatë në këmbë. ….po gjuha osmane veçse sa i gërvishte gjuhët kryeneçe të vendasve.fq 26
Letërsia e betjexhinjëve….një sajesë prej qerpiçi prej murit hijerëndë e monumental, ndonëse të ftohtë të traditës së letërsisë dygjuhëshe shqiptaro-latine.fq27
Kundër kësaj zgjyre që s’ dije ç‘emër t‘i vije, u ngrit Rilindja Kombëtare shqiptare.fq.30
…lufta midis identitetit të lodhur shqiptar dhe përçudnimit të tij langaraq, u duk se do të përfundonte shpejt. Fq 31.
Greqia gjatë një shekulli lirie kishte arritur t’i pastronte njëfarësoj “hithrat dhe ferrat “ e pushtuesit. Fq 32.
Jugosllavia, kjo primadonë e “botës së tretë”,…..fq.42
Në çaste të vështira popujve u ndriçohet mendja në mënyrë të ethshme. fq.44
….Rilindja e flakëroi mendimin shqiptar…fq 44.
Ata kujtojnë se me dredhitë e pazareve të pluhurosur të dikurshëm, mund të hyjnë në institucionet e demokracisë kontinentale. fq 48