[Psikologu]

Ju tregoj Familjen e Vlorajve
…Të pasur ata nuk kanë qenë kurrë, por bujarë dhe shpirtmëdhenj gjithmonë. Pronat e mëdha në Myzeqe, që ata, midis viteve 1700 dhe 1830, i quanin të tyret (60.000 ha, sëfundi 26.000 ha) nuk qenë kurrë të mjaftueshme për të mbuluar shpenzimet e mëdha, jo “sipas jorganit”. Asnjë familje në Shqipëri nuk e ka përkrahur aq bujarisht artin dhe dijen, nuk e ka pasur atë shije të hollë për kulturë dhe luks. Kur në vitin 1612, me urdhër të Sulltanit, sanxhakbeu i Vlorës dhe bejlerbeu i atëhershëm i Sirisë, Deli Jusuf Pasha, mbytet në pallatin mberëtror në Stamboll, kronikanët e kohës flasin për thesarët e mëdhenj, që u konfiskuan në kështjellën e Kaninës dhe në pallatin mbretëror të Mekatit. Ndërsa, më 1678, ne gjejmë përsëri mjoftime për bibliotekën me më shumë se 3000 vëllime të stërnipit të tij Jusuf Pasha, në Pallatin Veror të Mekatit. Në vitin 1764, kur në bazë të fermanit perandorak, Ismail pasha vritet në Vlorë dhe pallati i tij në Velabisht grabitet, flitet për rreth 8000 dorëshkrime që gjendeshin atje. (Unë zotëroj një tregues të letërkëmbimit, që ai mbante me dinjitarët më të lartë të kohës, si edhe kopje të shumtë prej këtyre letrave, të cilat dëshmojnë kulturën e lartë dhe dijet e thella të këtij burri të rrallë). Në vitin 1810, Ali Pashë Tepelena, konfiskoi banesat e beut të Vlorës dhe sendet e çmueshme që gjeti i dërgoi në Janinë. Atje ai ngarkoi vëllanë e konsullit francez, Z.Pukëvil, me vlerësimin e tyre, që shënoi 1.800.000 dukate ari. Në vitin 1829, Ismail Beu, vritet tradhëtisht në Janinë nga serasqeri Reshit Pasha; i vëllai i tij Beqir Beu, arratiset me sendet e çmuara të familjes për në Korfuz, ku i lë peng ato për 100.000 franga ari pranë bankierit Kojovina. Njëzet vjet më vonë, po ky bankier, pranon me kënaqësi t’u paguajë pasardhësve të bejlerëve të mësipërm 300.000 franga, si dëmshpërblim për sendet e çmuara të shitura prej kohësh. Që Kojovina nuk u nda keq, e vërteton fakti që, pas këtij bisnesi, ai filloi të njihej gjithandej si njeriu me 100 çelësa (domethënë me 100 prona). Dhe kur, më së fundi, në dhjetor të vitit 1944, komunistët në Vlorë, plaçkitën shtëpinë e Vlorajve, ata përvetësuan koleksione, mobilje, qilima, argjendurina, libra dhe dorëshkrime që kushtonin miliona! Kaq për fytyrën e një shtëpie, e cila ishte e ndjeshme jo vetëm për vlera materiale, por edhe që gjithmonë kishte kërkuar legjitimimin e vet edhe në veprimtarinë kulturore.