[Zero Cool]

vijimi


Me vendimet e Kongresit të Drejtshkrimit në Tiranë, më 1972 a ka ndodhur një shkrirje mekanike e dy dialekteve, apo është një sintezë organike që ka shkuar në linjën e konvergjencës?
Akademik I. Ajeti: Është vazhdimi i konvergjencës. Natyrisht, për gjuhën letrare gjithmonë dhe gjithkund merret bazë një dialekt, ai duhet shquar me forma të drejta, më të pranuara, të jetë më i përgjithshëm, por jo çdo dialekt.
Dialekti ynë është shumë larg nga gjuha që është marrë për bazë të gjuhës letrare. Pse toskërisht? Edhe ne e kemi propozuar, pranuar dhe përqafuar toskërishten. Pse? Ky dialekt ishte shumë më i stabilizuar fonetikisht, morfologjikisht, e në aspektin sintaksor dhe logjikën sintaksore e ka shumë më të stabilizuar. Toskërishtja e shkruar para standardizimit ka qenë një dialekt i shkruar i përgjithshëm për të gjithë toskët. Një gjuhë letrare përdornin ata e jo si gegët, që në bazë të saj përdornin disa dialekte shkrimore: elbasanishtja, shkodranishtja etj.





Pse edhe sot kontestohen vendimet e Kongresit të Drejtshkrimit?
Akademik I. Ajeti: Kontestimi vjen nga rrafshet e tjera, nga fusha të tjera, për motive të tera. Kurrkush nuk ka kritikë ndaj gjuhës letrare se nuk është në rregull gjuhësisht, sepse ajo është krejt në rregull. Kritikat vijnë nga fushat e tjera: politika, klanet, rrethet kulturore, ideologjike, prej andej vijnë dhe pastaj shartohen edhe në gjuhë. Arsye gjuhësore shkencore nuk ka. Thonë pse përzihet pushteti?! Ai pushtet do ta përdorë atë gjuhë. Krijimi i gjuhës letrare thotë Katiçiq është akt politik dhe se duhet të trajtohet jo vetëm si punë shkencore. Është akt politik, në fund të fundit.

Zotëri Ajeti, thuhet se në shkencë ka vend për të gjithë. A është kjo e vërtetë?
Akademik I. Ajeti: Edhe po, edhe jo! Në qoftë se mendoni për mundësinë apo pamundësinë e shkollimit të rish e të rejash të popullsisë sonë, unë mendoj se, me përjashtim fare të vogël që nuk çon aspak në kanar mundësitë, edhe te ne në Kosovë, janë krijuar, si për shkollimin fillor edhe të mesëm. Për atë lagje të varfërish, në përgjithësi sigurohen edhe tekstet shkollore.
Për vazhdimin e shkollimit të të rinjve në fakultete puna qëndron ndryshe; për degën që studenti e ka regjistruar pa një dashuri ndaj profesionit e me pak rezultate, s’ka kuptim të humbet kohë kot.

Rruga e shkencës nuk është e shtruar me lule, është sikur pema, rrënjët i ka të hidhura, por frutin e ka të ëmbël. A pajtoheni me këtë konstatim?
Akademik I. Ajeti: Po, pajtohem, veçse rrugën e marrë çdokush e secili e shtron vetë, duke krijuar formulën e suksesit me dashuri, e përkushtim ndaj punës, me dhuratën e talentit të tij. “Portreti më i mirë që i bën njeriu vetes është përkushtimi i tij ndaj së vërtetës shkencore” (S. Bytyçi). Në fund vjen gëzimi për frutin e ëmbël.

Shkenca, juve Ju ka sjell më shumë kënaqësi, apo mundim?
Akademik I. Ajeti: Pyetjen Tuaj unë po e nis e përfundoj me një mendim të Einstein-it (Ajnshtainit). “Mos u përpiq të bëhesh njeri që ka sukses, por përpiqu të bëhesh një njeri që ka vlera”.

Shkenca, në njëfarë mënyre e disiplinon njeriun, apo jo?
Akademik I. Ajeti: Pa dyshim se po, veçse e kam fjalën për shkencën e vërtetë.

Po ta rikthenit jetën, a do të përcaktoheshit sërish për shkencën e Albanologjisë?
Akademik I. Ajeti: Po, pa dyshim, veçse studimet albanistike do të përfshinin edhe hetimet e gjurmimet e gjithë rajonit ballkanik.

Si duket një ditë e Juaja në moshën e bardhë?
Akademik I. Ajeti: Si anëtar i rregullt i Akademisë saherë që Seksioni i Gjuhësisë dhe i Letërsisë mban mbledhje, si anëtar i tij marr pjesë rregullisht. Në pjesën e dytë të librit tim me titull Studije iz istorije albanskog jezika – Prishtinë 1982, botim i Akademisë së shkencave dhe të Arteve të Kosovës, kam shtuar edhe punimin shkencor që mban titullin Albansko-srpskohrvatske jezičke studije – Etimološki prilozi. Në Bibliotekën e Akademisë konsultoj veprën e madhe Rečnik srpskog narodnog i književnog jezika që përmban edhe fjalë e shprehje shqipe, të përdorura në dialektet e atij populli.

A keni ndonjë dëshirë të parealizuar?
Akademik I. Ajeti: Janë të gjitha gjasat se fjalori i sipërm do të mbetet i papërfunduar.