[Psikologu]

Kur Ismail Qemali deshi ta ndante Shqipërinë në kantone

nga Mark Bregu

Po afrohet 28 Nëntori, dita e Shpalljes së Pavarësisë, dita që shënon shkëputjen përfundimtare nga pushtimi pesëshekullor osman. Demokratët, këtë datë historike (duke e bashkuar dhe me 28 nëntorin e kthimit të Gjergj Kastriotit në Krujë dhe çlirimin e saj), menduan ta quajnë si një datë unikale dhe përgjithësuese, bashkë me çlirimin nga thundra nazi-fashiste (dhe këtu nuk shoh asgjë negative). Faktikisht, më 28-29 Nëntor 1944 (ndonëse kam qenë afro 9 vjeç) nuk kam qenë në Shkodër, por sipas mendjes time asnjë të keqe nuk shoh në këtë mes për çështjen e datës 28 nëntor, nëse këtë do ta quajmë ditën e lirisë. Ky konfondim datash më duket tepër abstrakt dhe më shumë se një kapriçio. Jam i mendimit se një shtet, kur çlirohet kryeqyteti duhet konsideruar i çliruar. Tirana u çlirua më 17 nëntor. Mbas kësaj date kemi vetëm 12 ditë luftë, d.m.th. pushtuesi ishte në ikje. Atëherë, për të shuar grindjet me dy forcave më të mëdha politike ofroj mendimin që data 17 nëntor 1944 të quhet dita e
lirisë (ose dita e çlirimit nga okupatorët nazi-fashistë). Kjo ishte në formën e një paranteze, ndërsa titullin e shkrimit do të mundohem ta trajtoj me besnikëri sipas referencave historike.

Më parë se të flasim për ditën e shenjtë të Pavarësisë na duhet të kalojmë në ekranin e kujtesës ato figura titanësh që përgatitën premisat, sepse Pavarësia nuk erdhi në mënyrë spontane, por si një anije triumfatorësh që lundroi përmes lumenjve të gjakut, për të arritur në bregdetin e Vlorës.

Rezistenca antiosmane e ka zanafillën në vitin 1389 (në betejën e Fushë-Kosovës), kur Drenica trime nxjerr nga gjoksi i saj Obeliqin që ther njërin nga sulltanët më të përbindshëm të Perandorisë Osmane, Sulltan Muratin. Pastaj kemi Kastriotët, Gjon dhe Gjergj Kastriotin dhe të gjithë prijësit e tjerë të Arbërisë. Mbi 100 kryengritje antiosmane kemi mbas vdekjes së Gjergj Kastriotit. Rrethimi i fundit i Shkodrës shënon “preludin” e lavdisë së rezistencës supernjerëzore, ku për afro njëvit rrethim (1478-1479) shkodranët, të udhëhequr nga Anton Loredani, komandanti legjendar venedikas, shkruajnë një ndër faqet më të ndritura të historisë. Cilit më parë se këtij trimi duhej t’i ishte ngritur monumenti në Kështjellën e Rozafës?! Qëndresa e klerikut dhe filozofit Pjetër Bogdani ësht një “zjarr” tjetër i pashuar që mban të ndezur kujtesën e çdo atdhetari të ndershëm. Lidhja e Prizrenit është “sirena” më e fuqishme e zgjimit të ndërgjegjes nacionale. Fatosat e kësaj lidhjeje i japin
“mesazhin” më të fuqishëm Perandorisë Osmane dhe “lajmërojnë” Europën se ne jemi pasardhës të ilirëve dhe jo të turko-tartarëve. Iljaz Pashë Dibra, Ymer Prizreni, Sulejman Vokshi, janë martirët e pavdekshëm të këtij evenimenti madhor. Lidhja e dytë, na sjell në skenë Haxhi Zekën (1880), shkodranin e madh Hodo Sokolin, që shkul me përbuzje gradat e Stambollës për t’i kthyer krenarinë Shkodrës. Internohet në shkretëtirat dhe burgjet e Anadollit. Kush duhet të kishte përmendore në Shkodër para këtij martiri?! Preng Bibë Doda kalon 29 vjet i internuar në shkretëtirat e Anadollit (1880-1909). Idriz Seferit i vendoset litari në majën e lisit, por sfidon vdekjen duke u përjetësuar në histori si martir. Kosova nuk hesht. Si një feniks ngrihet Isa Boletini, që dridh portat e Stambollit. Dasho Shkreli me kohë ia ka “zbardhur” faqen Shkodrës duke e mbushur tokën me koka asqerësh turq.