Dardania.de - Shiko Postimin Tek

Dilaver · 01-11-05, 17:53

3. Arti i interpretimit

Në artikullin Nga ontologjia e veprës artistike letrare autori jepet të shpjegojë mënyrën e objektivimit të veprës artistike, do thënë ndryshe fenomenologjinë e krijimit të saj në një qenie të mëvetësishme, për veten më parë, që ka një sistem të vetin të të qenit dhe të qeniesimit. Argumentimi nis këtu që nga teoria e Marksit: “Në prodhim objektivohet personaliteti e në personalitetin objektivohet sendi”. Pra, rruga e transformimit krijues të një "prodhimi" shpirtëror siç është vepra letrare; për t'u mbështetur më vonë në argumentimet e dijes fenomenologjike të Huserlit, Hartmanit, Ingardenit, dhe së fundi të Martin Hajdegerit, i cili thotë: E vërteta e botës është një vetë-vendosje-e-të-vërtetës-në-vepër. Shkallët e objektivimit të veprës letrare derisa ajo bëhet qenie për veten në të parë e mandej edhe qenie në botë, janë përcjellë edhe në mendimet e Mihail Bahtinit. Në këtë rrugë të argumentimit fenomenologjik dhe ontologjik janë hetuar e pranuar si të vlefshme tri planet qendrore të veprës artistike: material-fizikal, paraqitës-objektor dhe shpirtëror-metafizik. Plani i tretë është më i rëndësishmi, pra është vepra vetë, dhe interpretimi i letërsisë duhet të lidhet më shumë për këtë plan.
Autori, posa përfundon diskutimin e mënyrës së objektivimit ose të krijimit të veprës, i jepet problemit të trajtimit të saj, pra interpretimit. Prandaj, shtron çështje metodologjike të kritikës e nëpërmjet diskutimeve, shpesh shteruese, e ç'është me rëndësi bindëse, vjen në përfundim se kritika qëndron në mes theorisisit dhe praksisit. Barti do të thotë: shkenca i hulumton kuptimet e kritika i prodhon ato. Pra, kritika nuk e "përkthen" veprën, por krijon sistematikisht një kuptim të saj. Përfundimi: kritika letrare si disiplinë e letërsisë gjendet midis teorisë dhe artit letrar... midis shkencës dhe artit. Kjo do të thotë se interpretimi duhet të niset nga vetë teksti, nga ajo që është e dhënë në atë formë, për t'i nxjerrë më tej edhe relacionet e tjera edhe të jashtë tekstit. E teoria që është sistem i përvojës dhe i dijes është bazë për interpretimet konkrete. Kështu interpretimi, duke u ngritur nga teksti, për të prodhuar kuptime të reja të tij, të tekstit; është pra një art, art i interpretimit.

01-11-05, 17:53	#5
Dilaver Anëtarësuar: 29-09-03 Postime: 2,277	3. Arti i interpretimit Në artikullin Nga ontologjia e veprës artistike letrare autori jepet të shpjegojë mënyrën e objektivimit të veprës artistike, do thënë ndryshe fenomenologjinë e krijimit të saj në një qenie të mëvetësishme, për veten më parë, që ka një sistem të vetin të të qenit dhe të qeniesimit. Argumentimi nis këtu që nga teoria e Marksit: “Në prodhim objektivohet personaliteti e në personalitetin objektivohet sendi”. Pra, rruga e transformimit krijues të një "prodhimi" shpirtëror siç është vepra letrare; për t'u mbështetur më vonë në argumentimet e dijes fenomenologjike të Huserlit, Hartmanit, Ingardenit, dhe së fundi të Martin Hajdegerit, i cili thotë: E vërteta e botës është një vetë-vendosje-e-të-vërtetës-në-vepër. Shkallët e objektivimit të veprës letrare derisa ajo bëhet qenie për veten në të parë e mandej edhe qenie në botë, janë përcjellë edhe në mendimet e Mihail Bahtinit. Në këtë rrugë të argumentimit fenomenologjik dhe ontologjik janë hetuar e pranuar si të vlefshme tri planet qendrore të veprës artistike: material-fizikal, paraqitës-objektor dhe shpirtëror-metafizik. Plani i tretë është më i rëndësishmi, pra është vepra vetë, dhe interpretimi i letërsisë duhet të lidhet më shumë për këtë plan. Autori, posa përfundon diskutimin e mënyrës së objektivimit ose të krijimit të veprës, i jepet problemit të trajtimit të saj, pra interpretimit. Prandaj, shtron çështje metodologjike të kritikës e nëpërmjet diskutimeve, shpesh shteruese, e ç'është me rëndësi bindëse, vjen në përfundim se kritika qëndron në mes theorisisit dhe praksisit. Barti do të thotë: shkenca i hulumton kuptimet e kritika i prodhon ato. Pra, kritika nuk e "përkthen" veprën, por krijon sistematikisht një kuptim të saj. Përfundimi: kritika letrare si disiplinë e letërsisë gjendet midis teorisë dhe artit letrar... midis shkencës dhe artit. Kjo do të thotë se interpretimi duhet të niset nga vetë teksti, nga ajo që është e dhënë në atë formë, për t'i nxjerrë më tej edhe relacionet e tjera edhe të jashtë tekstit. E teoria që është sistem i përvojës dhe i dijes është bazë për interpretimet konkrete. Kështu interpretimi, duke u ngritur nga teksti, për të prodhuar kuptime të reja të tij, të tekstit; është pra një art, art i interpretimit. __________________ Aj, që shkon tuj mjellë e tuj hapë fjalë të kqija e gergasa herë per njanin herë per tjetrin, me gojë të kanunit thirret »Argat i keq«.