[Albanian eX|PerT]

{{{...VAZHDIMI...}}}

Çështja Shqiptare e pazgjidhur hyri në shekullin njëzetenjë

Lëvizja Kombëtare e Shqiptarëve ka synuar dhe tash synon zgjidhjen e çështjes shqiptare. Por, kjo lëvizje këtë nuk ka arritur ta zgjidhë. Rrethanat politike të brendshme, në radhë të parë, por edhe ato ndërkombëtare, sidomos raporti kurrë i balancuar ndërmjet tyre për zgjidhjen e çështjes shqiptare ka shkaktuar zvarritje të gjatë të kësaj çështjeje duke e vënë këtë në shekullin njëzetenjë pa projekt të zgjidhjes së saj. E hapur që nga viti 1913, por me rrënjë të mëhershme, çështja shqiptare u përmend rrëshqitazi dhe pasukses në mbarim të Luftës I Botërore, e njëjta nuk arriti të hyjë në dosje të problemeve të pazgjidhura nga Lufta II Botërore, u përmend rrallë prej vitit 1945 deri rreth viteve 80 – ta të shekullit të kaluar. Përfaqsuesit e shqiptarëve nuk arritën t`i përcjellnin në Paris jo vetëm marrëveshjen e thyer të Konferencës së Mukjes, por as vullnetin e popullit të Kosovës, të shprehur në Rezolutën e Bujanit, sipas së cilës populli i Kosovës dëshiron bashkimin me Shqipërinë. M[e rendin e krijuar të shteve pas përfundimit të Luftës II Botërore këtë çështje, përkatësisht çështjen shqiptare e “la të heshtur kapaku i hekurt i ideologjisë komuniste”. Po ky kapak i hekurt nuk e la të përmendet edhe Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. E pabesueshme, por i vërtetë është fakti se shqiptarët e viseve jashtë shtetit shqiptar janë dënuar rreptësishtë kur kanë përmendur Lidhjen e Prizrenit, por edhe më e çuditshme është e dhëna se “Zëri i Populli” i Tiranës e ka përmendur Lidhjen e Prizrenit me rastin e shënimit të dyzetepesë vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë! Problemi Kombëtar u përmend nga Enver Hoxha në sesionin e 3 të Kuvendit Popullor të Shqipërisë vetëm në fillim të marsit të vitit 1959. Por, edhe më vonë Lidha e Prizrenit dhe çështja kombëtare janë dy nocionet themelore të historisë kombëtare që më së paku janë përpunuar shkencërisht dhe më së paku janë përmendur edhe në shtypin e ditës. U shënua përvjetori i tetëdhjetë i Lidhjes së Prizrenit në Shqipëri dhe shtypi i atëhershëm i dha publicitet të kufizuar kësaj ngjarjeje të rëndësishme; shënimi i nëntëdhjetë vjetorit të saj ishte më i fuqishëm dhe ushtroi ndikim edhe në rininë shqiptare të Kosovës, e cila u ngritë në demonstratë duke kërkuar status politik të përshtatshëm të Kosovës, përkatësisht duke kërkuar të drejtën e vetëvendosjes dhe status të republikës për Kosovën. Kjo ngjau pikërisht atëherë, kur Shqipëria braktisi Paktin e Varshavës. Në këto demonstrata nuk kanë munguar as thirrje për bashkim të Kosovës me Shqipërinë, që ishte hap i rëndësishëm për zgjidhjen e çështjes shqiptare. Në atë vit përfunduan edhe amendamentet kushtetuese , zbatimi i të cilave nxitit disa ndryshime kushtetuese në vitin 1971, kurse më 1974 këto ndryshime kulmuan me Kushtetutën e parë të Kosovës. Ngel të studiohen më thellësisht faktorët politiko-social dhe ekonomiko-ushtarak të shqiptarëve, Shqipërisë dhe të fqinjëve, sikurse edhe raportet ndërmjet shteteve juglindore të asaj kohe. Njëqindvjetori i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit u shënua me madhështinë që e meritonte si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri, por edhe në diasporën shqiptare duke hapur perden e mbuluar të çështjes shqiptare. Jehona e shënimit të përvjetorit të njëqind të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe botimi i punimeve të Konferencës shkencore të mbajtur në Tiranë dhe në Prishtinë, sikurse edhe botimi i librave dokumentues të përpjekjeve dhe luftërave të Shqiptarëve për zgjidhje të çështjes kombëtare ushtroi ndikim të fuqishëm në rininë shqiptare të asaj kohe, sidomos në rininë e Kosovës, e cila pas tri vitesh u ngrit në demonstrata të fuqishme për Kosovën Republikë.

Shteti – parti i Shqipërisë moniste në kërkim të qëndrimit ndaj Kosovës

Për zgjidhjen e çështjes kombëtare Lëvizja Antifashiste Nacional Clirimtare e Kosovës u përcaktua për kushtet dhe mundësitë e zgjidhjes së saj në Konferencën e Parë Themeluese të Këshillit Nacional Clirimtar për Kosovë dhe Rrafshë të Dugagjinit, ku u mor vendimi rezolutiv, sipas të cilit Kosova, si rezultat i kësaj lufte, do t`i bashkohej Shqipërisë. Mirëpo, kjo nuk ndodhi pas përfundimit të Luftës, ku morën pjesë mbi 50 000 luftëtar nga Kosova. Në korrikun e vitit 1945 në Prizrenin e Lidhjes Shqiptare gjoja se u shpreh vullneti i popullit të Kosovës për bashkim me Serbinë Federale. Me këtë qëndrim fryma e programit të Lidhjes së Prizrenit u thye rëndë, pikërisht siç ndodhi në kohën e Jasterbovit në Prizren para më shumë se një gjysmë shekulli. Udhëheqsia e Shqipërisë u vu në pozicion të përcaktimit të qëndrimit politik të saj për Kosovën. Por, për interesimin e saj mori përgjigje: “Le t`i përvjel populli i Shqipërisë duart për zhvillim të socializmit dhe të mos qaj kokën për Kosovën...”. Në Konferencën e paqes në Paris delegacioni i Shqipërisë i hodhi poshtë synimet greke, por nuk arriti ta hapte çështjen shqiptare, ku Kosova kishte qëndrimet e veta.

Zhvillimet në Kosovë u përcollën nga ana e palës së Shqipërisë, por reagime të mirëfillta në institucionet ndërkombëtare për vullnetin e shprehur të popullit shqiptar të Kosovës të mbështetur në parimet e Kartës së Atlantikut dhe për mospërfilljen e tyre nuk janë botuar deri më sot.
Udhëheqësi i Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë Enver Hoxha, udhëheqës i Partisë së Punës së Shqipërisë, sipas shkrimit të Ratkocerit “Kujtime”, pas trazirave në Kosovën e viteve 1945, 1968, 1981 dhe, duke qenë i njohur me çështjen e pazgjidhur shqiptare të lidhur me aspiratat e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, paska dërguar një mesazh të rinjve të rebeluar. Sipas këtij mesazhi “...në Ballkan kishte vetëm një republikë shqiptare, Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë, pra nuk mund të kishte dy republika shqiptare”. Më vonë edhe bashkëshortja e E. Hoxhës ka vërtetuar se “Enver Hoxha nuk e kishte parë të arsyeshme që të kishte dy republika shqiptare, një këtej kufiri, shtet më vete, një matanë kufirit brenda shtetit të Federatës Jugosllave”. Mirëpo, për të gjallë të E. Hoxhës ky qëndrim ndryshoi pas demonstratave të vitit 1981. Më 8 prill të vitit 1981 e përditshmja e Tiranës “Zëri i Popullit’ disa artikuj, ndër të cilët i treti me radhë ka pas qëndrimin e prerë: “Kërkesat për t`i njohur Kosovës statusin e Republikës është e drejtë”. Për zhvillimin e mendimit politik shqiptar në përgjithësi dhe për vështirësitë dhe pengesat e zgjidhjes së çështjes kombëtare shqiptare të lidhur drejtpërdrejtë me zhvillimet në Kosovën e viteve 80 dhe 90-ta fjala e ish Presidentit të Shqipërisë Ramiz Alisë në Asamblenë e Organizatës së Kombeve të Bashkuara ka luajtur rol të rëndësishëm në përmasa ndërkombëtare.

Proceset e zhvillimit pluralist dhe, sidomos shpërbërja e shteteve federale, shpuri edhe në Kosovë në ndryshim të qëndrimit në drejtim të së drejtës për vetëvendosje dhe në formim të shtetit të pavarur dhe sovran të Kosovës. Ky qëndrim i drejtë politik i është afruar vetëm një hap zgjidhjes së çështjes kombëtare të shqiptarëve të mbështetur në programin e Lidhjes Shqiptare të vitit 1878. Në rastin më të keq, mospranimi ndërkombëtar i pavarësisë së Kosovës hapë rrugën e përsëritjes së kushteve dhe të atyre raporteve që shpijnë në konflikte të reja në Kosovë dhe më gjerë.


P ë r f u n d i m

Fryma çlirimtare e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit ka nxitë dhe drejtuar lëvizjen kombëtare të shqiptarëve dhe aktivitetet politike të shqiptarëve të të gjitha trojeve të tyre. Mbi bazën e kërkesave të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit zhvilloi angazhimet dhe aktivitetin e vet Lidhja e Pejës, Lëvizja e kaçakëve, Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës, rreshtimet në Frontin Antifashist Nacional Clirimtar, rreshtimet politike kolaboracioniste të shqiptarëve gjatë Luftës II Botërore, rreshtimi i nacionalistëve shqiptar në organizatën e Ballit Kombëtar, Lidhja e Dytë e Prizrenit, sistemi pluralist i partive politike në Kosovë dhe në Shqipëri duke arritur që Kosova vetëm pas 129 vjetëve të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit të bëhet qendër e angazhimit të shqiptarëve të të gjitha trevave dhe të atyre të diasporës, sikurse edhe e forcave demokratike ndërkombëtare. Me pavarësimin e Kosovës po bëhet një hap i rëndësishëm i zgjidhjes së çështjes kombëtare, që hapë horizonte të reja të zgjidhjes së tërësishme të saj. Por, përse kaq vonë, me kaq shumë bredhje e lajthitje dhe me sakrifica të pashoqe, por të njohura pak në komunitetin ndërkombëtar?

(Shenim: Autori Pajazit Nushi mban titullin Akademik në Prishtinë-red.DH.H )