Dhimbjet e një nëne

[roadrunner]

Nëna që kalli veten pasi në Mejë ia vranë fëmijët

Korenicë, 27 maj – Shikimi dhe duart e hapura të saj ishin drejtuar nga lindja, derisa trupi i kishte marrë flakë. Dhimbja për bijtë e mallkimi për ata që ia kishin vrarë kishin ngulfatur zemrën e saj. Flaka për disa minuta kishte kapluar tërë trupin e nënë Pashkës, në një nga livadhet e fshatit Korenicë, mëngjesin e 27 majit të vitit 2003. Duart kishte vazhduar t'i mbante nga lindja, ashtu kishte rënë përtokë dhe kishte ndërruar jetë për t'u liruar përgjithmonë nga malli për dy djemtë e saj. Ata i kishte varrosur vetëm katër ditë më herët, pasi ishin identifikuar si viktima të masakrës së Mejës. Nipi i saj rrëfen për dhimbjen që e çoi nënë Pashkën drejt vetëflijimit, gjë që askush nuk e kishin pritur. Kështu e nis rrëfimin “Koha Ditore”për Pashke Markajn, e cila ia vëni vetes flakën kur mori vesh se serbët ia kishin vrarë të dy djemët.
“Ajo gjithmonë është munduar të na jepte neve të tjerëve gajret dhe as që e kemi menduar se ajo do të bënte një akt të tillë”, tregon nipi Liridon Marku (26). Ai ka qenë ndër të parët që e ka parë trupin e pajetë të saj, dy ditë më vonë kur ajo ishte gjetur nga policia. Liridoni as sot e kësaj ditë nuk e kupton pse gjyshja e tij e ka bërë një vepër të tillë. Ai nuk e kishte kuptuar as ditën kur bashkë me të afërmit e tjerë po varroste dy axhallarët e tij. Por, kur kujtohet më thellë pranon se ajo në një mënyrë edhe kishte paralajmëruar për një gjë të tillë.
“Në qoftë se më dalin djemtë e dekun nuk du me jetu as unë”, kujton fjalët e gjyshes së tij Liridoni.
Engjëll I. Berisha, nga shoqata “27 prilli”, thotë se “kjo ka qenë një protestë shpirtërore dhe fizike e saj”.
Një gur i përmasave të mëdha shënon vendin bri rrugës së asfaltuar, ku nëna Pashke kishte vendosur të vetëflijohej para shtatë viteve. Aty nuk shkruan ndonjë emër apo datë. Por poshtë tij qëndrojnë një buqetë me lule dhe dy qirinj, të cilët ndërrohen shpesh.
Guri është sjellë nga të afërmit e saj nga bjeshkët e Strellcit, ndërsa ishte vendosur aty, si një shenjë kujtimi që në një ditë të majit, një nënë kishte marrë një vendim të vështirë.
Ky ishte rasti i parë i vetëflijimit të tillë që është parë e dëgjuar në Kosovë e më gjerë. Ajo këtë po e bënte jo vetëm për djemtë e saj, por po protestonte edhe për mijëra të tjerë të cilët pas luftës, po ktheheshin një nga një në arkivole.
“Guri është shenjë e qëndresës dhe e forcës së saj prej guri”, thotë Liridoni, në mes krenarisë dhe dhembjes, të mërkurën, një ditë para se do të shënohet 7-vjetori i aktit, derisa po rrinte i ulur afër gurit. Dhe nis rrëfimin e para shtatë viteve kur ai kishte rreth 18 vjeç. “Ajo na la që herët në mëngjes. Në mbrëmjen e fundit para se të kryente aktin, gjyshja u kishte ndarë të gjithëve para e gjëra të tjera çfarë kishte. Një pjesë të parave i kishte ndarë edhe për mua. Por neve as që na ka shkuar në mendje se pse po e bënte një gjë të tillë”, kujton Liridon Marku, i nipi i nënës Pashke. "Ne nuk e kishim kuptuar, por ajo po përgatitej për aktin”, tha më pas ai.
Në ag të së martës nëna Pashke në fillim kishte marrë një bidon me benzinë dhe në qetësi dhe pa u ndier ishte nisur rrugës për te varret e djemve të saj, Gjovalinit dhe Milanit. Pasi kishte qëndruar për një kohë ajo në kthim e sipër ishte ndalur në një livadh pak metra larg rrugës së asfaltuar, për të kryer aktin që ia mori jetën.
Vendi ishte në mes të shtëpisë dhe varreve të dy djemve të saj. Liridoni rrëfen që më vonë e kanë kuptuar pse e kishte zgjedhur pikërisht atë vend.
“Kjo është shumë e çuditshme, por më vonë e kemi matur vendin dhe distanca kanë dalë me metra të njëjtë”, tregon ai.
Nënë Pashka i kishte menduar të gjitha. Ata ishin marrë peng më 27 prill e më pas janë vrarë bashkë me qindra bashkëvendës të tjerë.
Ajo ka ndërruar jetë më datën 27, ditë e martë sikur dita kur kanë vdekur djemtë e saj dhe ka qenë ditë e premte kur janë varrosur.
“Këto gjëra i kemi vërejtur më vonë”, ka rrëfyer Liridoni.
Vendi ku është vetëflijuar nëna Pashke tash e disa vite është bërë si vend pelegrinazhi. “Njerëzit të shumtë nga vende të ndryshme ndalën, luten këtu”, tregon ai.
Shtatë vite më vonë kujtimi për gjyshen e tij e mundon akoma Liridon Markun. Ai kishte qenë një nga njerëzit më të dashur të saj. Mirëpo, sa herë që e mundon kujtimi për të ai vrapon tek varret e fshatit ku është e përjetësuar gjyshja e tij.
Një pllakë te varri tregon për ngjarjen e para 7 viteve. Por pllaka e punuar ka diçka të veçantë. Rreth saj janë 374 kënde të ngritura më lart. Ashtu janë prerë nga makina kur është punuar. “Ne i kemi numëruar dhe rastësisht po mendojmë se janë bërë për 374 të masakruarit e Mejës”, thotë Liridoni. Dy prej këndeve janë më të mëdha. Ato janë të bijve të saj, për të cilët kishte një brengë të madhe dhe për të cilët edhe është vetëflijuar”, tha ai.
Liridoni dhe të afërmit e tij do të kthehen edhe një herë të enjten më 27 maj te guri që shënon një histori, por edhe një padrejtësi që një regjim i egër i ka bërë popullit të Kosovës. Ai do të vendosë lule të freskëta dhe do të ndezë një qiri për shpirtin e saj.