Model I Ri Tatimor Ne Maqedoni

[FUKAJAMA]

SA MA ULËT AQ MA LARTË(Model i ri Tatimimi ne Maqedoni)

Në reformën prej njëqind hapave këtë javë arritëm deri në “rritje kuantitative” , ose më mirë thënë pas një përgaditje të mirë për ne të qeverisurit.Qeveria na përgaditi një befasi të këndshme .I preu tatimet dhe na bëri shtet me tatime më të ulëta në Europ.Ja , edhe një armë e rëndë në luftën për përfitimin e investitorëve të jashtëm , krahas numrit të madh të tyre që i kemi për t`i ndjekur.Përvec se kemi krahun më të lirë të punës ( më e lirë se e kinezëve , si u lavdërua kryeministri) edhe shteti është më i thjeshti.Ndonjë laik do të nguronte që të pyeteste- mirë bre , nëse rroga nuk merrni , edhe tatime nuk mbledhni , prej ckahit do të jetoni?Po , laiku është laik dhe nuk e dinë urtinë makroekonomike maqedone “për kurgja puno , për kurgja mos rri” , e cila është aplikuar dhe si duket na ka sjellë deri këtu.
Më së paku cka dua të jem është që të mos prish ahengje në këtë moment me plot optimizëm.Besoj te qëllimet e sinqerta dhe mundin e derdhur , të kësaj qeverie për ta cliruar rrotën e ekonomisë nga prangat , cka Maqedonisë një periudhë të gjatë nuk i ka ndodhur një hap i këtillë.Ajo cka më shqetëson është se sa ky akt mjaft i guximshëm i qeverisë mund të na dhuroj rezultatet e dëshiruara dhe në vete a ngërthen rreziqe për të cilat momentalisht nuk jemi të vetëdijshëm.
Ulja e tatimeve( tatimit në fitim), ashtu si ishte e plasuar , lenë mbas vete shumë pikëpyetje.Së pari , mbeti e paqart se a është sjellur tatim i ulët-term që vazhdimisht sjelleshte deri edhe te deklaratat e ministrave , prap bëhet fjalë për uljen e nivelit tatimor të TVSH.Gjegjësisht zëvendësimin e normës momentale nga 24,18 dhe 15 përqind me njërën prej 12 ose 10 përqind nga 1 janari 2006.Pyetja nuk është vetëm terminologjike por edhe thelbësore.Tatimi në fitim është një model krejt ndryshe nga tatimimi me formën TVSH.Tatimi në fitim dhe TVSH nuk dallohen në bazë të normës tatimore , por në bazë të lëndës së tatimimit.TVSH tatimon vlerën e shtuar , dirsa ulja e tatimeve fitimin.Edhe Tvsh edhe tatimi në fitim mund të kenë normë tatimore 10 ose 24 përqind , mirëpo kjo nuk i ban të njëjta.
Në prezantimin ambicioz të qeverisë në mënyrë të çuditshme largohet nga sqarimi i gjithë kësaj.Sipas asaj si paralajmërohej se ulen tatimet ( dhe jo norma tatimore) ,njëashtu sjellej termi ulja e tatimeve ( tatimit në fitim) , ndërsa “tvsh” dikund humbi , mund të konkludojmë se lajmi për uljen e tatimeve realisht është lajm më i madh sa ashtu si duket.Në pyetje është ndërrimi i njërit model tatimor me një model tjetër tatimor cka ka shumë komplikime nga kjo formë e tatimimit.
Në ditët që pasojnë Qeveria do të duhet që t`i sqaroj ato punë.Sjellja e një modeli të ri tatimor don të thotë lëshimi i një projekti gjigant fiskal në Maqedoni , cka në mënyrë indirekte don të thotë se ai projekt ka qenë i pasuksesshëm.Një konstatim i këtillë nuk mundet të mbetet pa pasoja.E mbajmë mend , sa kohë , energji dhe optimizëm u investua në “Tvsh” , në të cilën rrolin më të madh e kishte kryeministri i tashëm Gruevski , në atë kohë si ministër i financave.A don të thotë tash se ajo punë tash hudhet në ujë për kurgja ishin të gjitha ato kurse për llogaritar dhe kontabilist dhe se të gjithë tregëtarët për asgjë janë pajisur me aparate fiskale dhe se tash nuk do t`i duhen?
A cka asht ajo cka tash sjellet?Tatimi neutral ,me normë tatimore të përpjetueshme ,e tatimon fitimin në përgjithësi të një individi , familje ose kompanije me përqindje të njejtë.Rutinisht sjellet në tatimimin e fitimit ose të hyrave , por mundet që të tatimohet edhe konsumi.Llogaritet si model tatimor afër djathtistëve , partitë konservative , cka nuk është edhe në pëlqim me gjenezën e tij.Për të parën herë është aplikuar pas revolucionit francez edhe atë në bazë të klerit dhe rëndit të tij , të cilët deri atëherë nuk kanë paguar tatime , cka edhe llogaritet si një prej shkaqeve të fillimit të revolucionit.Në fillim të shek.XIX e aplikojnë përafërsisht të gjitha shtetet evropiane , e në luftën e parë botërore zëvendësohet me normën progresive të tatimimit si një mënyrë e vetme të rriten të hyrat nga tatimet për restaurimin e shteteve dhe të blejnë ramë për fillimin e luftës së dytë botërore.
Pa një pauze të madhe tatimi proporcional arriti që të marrë hov ta madh në kohën më të re , në shtetet e europës lindore , e vecanërisht shtetet baltike , si formë për nxitjen e zhvillimit ekonomik , edhe pse relacioni ndërmjet tyre asnjëherë nuk është vërtetuar.Në vitin 1991 në Letoni , Estoni dhe Litvani është sjellë një tatimim proporcional me normë tatimore prej 25 , 24 dhe 33 përqind , ndërsa në vitin 2001 në rusi me përqindje prej 13.Dy vite më pas tatimim të njejtë sjelli edhe Ukraina , Sllovakia në vitin 2004 vendosi tatimim proporcional me 19 përqind , një vitë më vonë Romanija me 16 përqind.
Në SHBA , ku tatimimi ka bazë progresive në nivel federal – pesë shtete –Illinios , Micigen , Pensillvanija , Indijana dhe Masacustes kanë tatimime proporcionale në nivel federal.Në Gjermani dy vite zhvillohej një debat i ashpër për sjelljen e tatimimit proporcional , edhe atë prej fillimit të vitit 2007 , por për shkak të mbrojtjes së madhe dhe komplikimit të sistemit tatimore gjerman , ideja për tatime proporcionale , humb përkrahje politike.Këshilli ekonomik hollangjan në vitin 2007 propozoi përqindje të tatimit proporcional prej 40 % , por kjo kërkes ende nuk është aprovuar në parlament.
Në Britani përkrahësit kryesor të këtij lloji tatimimi janë konzervativët por ishin të pritur në thikë nga laburistët të cilët nuk pranuan një ide të atillë.Sepse për laburistët nuk është e pranuar që të tatimohen njejtë edhe milionerët edhe shtëpiaket.
Në SHBA kësaj ideje i afrohen edhe republikanët edhe demokratët , por më i zëshmi ndër ta është i njohuri Stiv Forbs.
Sikur secila doktrinë ekonomike edhe tatimi proporcional ka ithtarët e vetë por edhe oponentët e vet.Të parët i tregojnë dobitë e tyre a të dytët i gjejnë naj mangësi.

(Teksti është ende i gjatë , por për shumë arsye do të ndalemi këtu e ndër to do të përmendim këto arsye:
1.Koha e limituar e imja,
2.Rëndësia e mos imponimit të një ideje nga dikush tjetër gjegjësisht nga autori i këtij teksti,
3.Formimi i një bindje të vecant rreth këtij lloji tatimimi dhe
4.Përshtatja e Maqedonisë dy llojeve të tatimimit , kështu që nuk mund të sjellim mendim konkret se cili model i tatimimit do t`i përshtatet më shumë...H.N.)

Autori:Zharko Jordanovski
Përkthehu nga Maqedonishtja:H N

Teksti është i huazuar nga gazeta spic në gjuhën maqedone .