Tadiq i gatshëm të njohë Kosovën?

[Dilaver]

Beograd, 26 gusht – Presidenti i Serbisë, Boris Tadiq, gjoja është i gatshëm të njoh pavarësinë e Kosovës po u përmbushën tri parakushte sipas tij: eksterritorialiteti i manastireve ortodokse sllave në Kosovë, statusi i veçantë për serbët në jug të Ibrit dhe njohja e status-quos në veri të Kosovës, pohon “Novi List” të jetë informuar nga qarqe të afërta me diplomacinë serbe.

Ky është sinjali i parë publik se autoritetet e Beogradit do të ishin të gatshme që njëherë e përgjithmonë të zgjidhin në mënyrë të qëndrueshme problemin themelor të identitetit të vet shtetëror-juridik dhe politik, por edhe statusin në bashkësinë ndërkombëtare, pas Mendimit të GJND-së në Hagë se shpallja e njëanshme e pavarësisë së Kosovës nuk ka cenuar të drejtën ndërkombëtare.

Ndonëse në opinion edhe deri më tash mund të hetohej se si Beogradi mund të jetë i gatshëm për kompromis rreth Kosovës, asnjë zyrtar shtetëror i Serbisë ende nuk ka thënë se Serbia do të ishte e gatshme qoftë edhe formalisht në pikëpamje juridike të njoh Kosovën. Por tani, në prag të debatit rreth Kosovës në Asamblenë e Përgjithshme të KB në pjesën e parë të shtatorit, shihet qartë se Serbia po i dërgon bashkësisë ndërkombëtare disa sinjale të reja, deri pak kohe të papritura.

Kushtet relativisht të realizueshme: që të tri kushtet e theksuara realisht janë të realizueshme. Eksterritorialiteti i manastireve ortodokse serbe në Kosovë mund të aplikohet pa shumë probleme për shumë arsye. Tempujt fetarë ortodoksë në Kosovë qysh më 1999 janë nën mbrojtjen e forcave ndërkombëtare dhe në to nuk kanë qasje autoritetet e as popullsia lokale dhe vetëm këto ditë disa sosh, si Manastiri i Graçanicës, mbrohet nga Policia e Kosovës. Po ashtu modeli i eksterritorialitetit është i provuar tashmë në Greqi, ku statusin e tërësisë së ndarë e gëzon mali Atos, një nga qendrat e klerikalizmit ortodoks, ku Hilendari është manastiri më i shenjtë i Kishës Ortodokse Serbe. Një eksterritorialitet i tillë i manastireve në Kosovë nuk do të ishte ndonjë presedan ndërkombëtar juridik.

Statusi i veçantë për serbët në jug të Ibrit në një masë të mirë është i paraparë edhe me planin e Ahtisarit, në bazë të të cilit Kosova ka shpallur pavarësinë, por që Serbia nuk e njeh. Por, përfaqësuesit politikë të serbëve në këtë pjesë të Kosovës ka kohë që janë të vetëdijshëm se duhet të gjejmë modelin e bashkëjetesës me shumicën shqiptare, meqë kjo është e vetmja mënyrë që të ekzistojnë atje. Prandaj, jo vetëm një herë kanë sugjeruar se si me mbështetjen e Beogradit do të ishin të gatshëm të pranojnë përparësitë që i ofron plani i Ahtisarit. Shumëkush madje edhe në Serbi e ka të qartë se enklavat serbe në Kosovën qendrore dhe atë të jugut, nuk kanë ardhmëri po nuk gjetën mënyrën për bashkëjetesë me komunitetin shumicë. Nga ana tjetër, Prishtina është e vetëdijshme se besueshmërinë e bashkësisë ndërkombëtare do ta sigurojë vetëm me respektimin besnik dhe zgjerimin e vazhdueshëm të të drejtave të pakicës serbe.

Interesi i dyanshëm: kushti i tretë i Tadiqit për njohje mund të dalë si problemi më i rëndë. “Njohja faktike e status quo-s“ do të mund të interpretohej si ndarje e Kosovës, meqë pjesa veriore tani praktikisht dhe territorialisht është e ndarë nga pjesa tjetër e vendit: këtu nuk veprojnë institucionet e Kosovës, por ato serbe, dhe shpesh nuk është e mundur të kalohet nga njëra në pjesën tjetër. Por edhe ky problem, me një mençuri të mjaftueshme të Beogradit e Prishtinës, mund të zgjidhet, i ka pohuar burimi i kësaj gazete. Beogradi ka interes t’ia jap fund problemit dhe të shkoj drejt BE-së me të gjitha forcat; Kosova dëshiron të ndërpresë agoninë e shtetësisë së papërfunduar, dhe të bëhet anëtare me të drejta të plota e KB dhe anëtare e barabartë e bashksisë ndërkombëtare. Që të dyjat pra kanë interes të ndërpresin pasigurinë e tashme.

Çështje formulimi dhe jo përmbajtje: Prishtina po ashtu duhet të jetë e ndërgjegjshme se veriu i Kosovës vështirë do të bëhet ndonjëherë e njëjtë me pjesën tjetër të vendit, meqë shumica homogjene serbe me resantiman të fuqishëm kundruall pushtetit qendror nuk do të zhduket aq lehtë nga ky territor. Beogradi, ndërkaq, pas Mendimit të GJND-së përfundimisht është bërë i vetëdijshëm se nuk ka kthim në gjendjen para shpalljes së pavarësisë, siç e din se pa zgjidhjen e qëndrueshme të problemit të Kosovës nuk do ta përfundojë rrugën në BE. Interesi pra është i dyanshëm dhe tani është punë e mençurisë politike që autonomia aktuale për serbët në jug dhe harmonizimi i statusit të veriut ta quajmë me emrin e vërtetë, për gjithë të pranueshëm, e pastaj edhe ta zbatojmë konkretisht. “Kjo është çështje më pak e përmbajtjes, që praktikisht tashmë ekziston, e më shumë çështje e formulimit”, citon “Novi List” burimet.


Koha ditore