Islami në udhëkryq

[Pause_Print_Scroll]

Islami në udhëkryq
Mitrovicë 1415/1995 ;
Titulli i origjinalit:
Islam at the crossroads
Përktheu: Adnan Misini

Hyrje

Ky libër është shkruar përafërsisht para gjysmë shekulli, saktësisht, në vjeshtën e vitit 1933 dhe për herë të parë është botuar në Delhi me 1934 e pastaj në Lahorë dhe është apel muslimanëve të brezit tim që t'i shmangen imitimit të verbër (taklid) të formave dhe vlerave shoqërore të perëndimit, dhe që në vend të kësaj, të përpiqen ta ruajnë trashëgiminë e tyre islame, e cila dikur ka sjellur deri te fenomeni i lavdishëm, shumanësh historik , i përfshirë me shprehjen "Civilizimi musliman".
Kjo përpjekje imja letrare, mbi lëndën thjesht islame, ka hasur në përgjigjje të drejtprdrejtë në mesin e muslimanëve të zonave anglishtfolëse të Indisë së atëhershme të pandarë dhe është botuar disa herë. Përkthimi arab pasoi pas disa vitesh dhe ndikimi i tij në publikun e arsimuar të lindjes së Mesme ka qenë madje edhe më i madh sesa ndikimi i verzionit orgjinal anglez. Përgjigjja pozitive në apelin tim së shpejti e nxiti paraqitjen e librave tjerë, nga shkrimtarët tjerë musliman, të cilët e morën temën kryesore të "Islamit në udhëkryq" dhe e elaboruan në forma të ndryshme e në nivele të ndryshme, çdonjëri nga ata në përshtatshmëri me prirjet individuale shpirtërore, nganjëherë duke u pajtuar me këtë, apo me atë pikëpamje timen, por, thuase vazhdimisht duke ardhur gjer te përfundimet dhe postullatet, të cilat atëherë më janë dukur - e edhe sot më duken - të kundërta asaj që kam përfytyruar. Atë që e kam patur ndër mend kur e kam shkruar librin, të cilin e keni në duar, ka qenë zgjimi i sërishëm i vetëdijes së muslimanëve mbi atë, se ata ndryshojnë në aspektin shoqëror dhe kulturor nga shoqëria më e fortë perendimore, dhe në atë mënyrë forcimin e krenarisë së tyre dhe dëshirës që t'i ruajnë format dhe themelatat e veta tradicionale, në mënyrë që kjo t’u ndihmoj ta mbajnë të gjallë atë "dallueshmëri" qenësore dhe përsëri ta bëjnë kreative atë në aspektin kulturor, pas shekujve të stagnimit të madh dhe sterilitetit intelektual të bashkësisë sonë. Në tërë librin, theksi kryesor ka qenë në zgjimin e sërishëm dhe ruajtjen e atyre formave dhe atyre vlerave të kaluarës sonë, të cilat ende janë në lidhje me realitetin e islamit si fuqi, e cila krijon kulturë, dhe zgjimit të sërishëm të shpirtit të ideologjisë islame, siç është e shprehur kjo në Kur'anin Fisnik dhe në Sunnetin e Pejgamberit a.s.
Por, siç ndodhi, një pjesë të madhe të asaj që i kam synuar duke e shkruar librin "Islami në udhëkryq", më vonë gabimisht e kanë kuptuar disa lexues e udhëheqës muslimana, të cilët lëshuan rastin që të kuptojnë të gjitha implikacionet e thirrjes sime në kreativitetin kulturor dhe filluan të mendojnë se është i domosdoshëm, thjesht, kthimi në format shoqërore të dukshme në shekujt e kaluar të dekadencës muslimane. Kjo ka qenë, siç kam thënë më parë, plotësisht e kundërt me synimet e mia. Gjithsesi, zgjimi i sërishëm ka filluar , dhe zhvillohet në botën muslimane: por, për fat të keq, ai nuk është kthim i sërishëm vlerave të mirfillëta të Kur'anit dhe Sunnetit, por, më parë konfuzion, i cili rrjedh nga gatishmëria e tërë atyre muslimanëve që verbërisht t'i pranojnë format shoqërore dhe proceset ideore të zhvilluara në botën islame mesjetare, në vend që me mburrje t’i kthehen ideologjisë së evidencuar në burimet e vetme të vërteta të islamit: Kur'anit dhe Sunnetit. Pikërisht, në orvatje që të shpjegoj diç nga konfuzioni tragjik, i cili sot dominon në botën muslimane, tani e ofroj këtë botim të ri të revizionuar të po të njëjtit titull, me shpresë që kjo vepër do të mund t'i shërbej rinisë së sotme muslimane, mu sikurse botimi burimor nga viti 1934, i cili ka qenë i dedikuar rinisë së atëhershme muslimane - etërve apo madje edhe gjyshërve të brezit të tanishëm. Nëse disa paraardhës, gabimisht e kanë kuptuar përpjekjen time, ndoshta rinia e sotme muslimane do të jenë në gjendje, që më mirë ta vlerësojnë kuptimin e tij në dritën e asaj që ka kaluar nga paraqitja e tij e parë, para gjysmë shekulli. Dëshira ime është që ky libër t'u ndihmoj në rrugën e vështirë, e cila qëndron para tyre. Tanger 1982 Muhammed Asad </SPAN>

[Pause_Print_Scroll]

Parathënie

Rrallëherë njerëzimi ka qenë aq i shqetësuar siç është në kohën tonë. Jo vetëm që jemi të ballafaquar me numër të madh problemesh, të cilat kërkojnë zgjidhje të reja e të pashoqe, por edhe këndvështrimi, nën të cilin na paraqiten ato probleme, dallon ajo, që gjer më tani jemi mësuar. Në të gjitha shtetet shoqëria kalon brenda ndryshimeve fundamentale. Shpejtësia me të cilën kjo ndodhë, çdokund është e ndryshme; por kudo mund të vërejmë energjinë e njëjtë të presionit, i cili nuk lejon kurrsesi ngecje, e as luhatshmëri.
Në këtë aspekt bota islame nuk bënë kurrfarë përjashtimi. Edhe këtu shohim, se si gradualisht zhdukën doket dhe idetë e vjetra, ndërsa paraqiten format e reja. Kah shpie ky evolucion? Sa shtrihet thellë? Në ç'masë përputhet me misionin kulturor të islamit?
Ky libër nuk preferon që të jap përgjigjje të hollësishme, në të gjitha këto dhe pyetjet e ngjashme. Pasi që ka qëllim të përkufizuar, për shqyrtim është zgjedhur vetëm një nga problemet me të cilat sot ballafaqohen muslimanët, e ai është qëndrimi, të cilin ata duhet ta përvetësojnë në raport me civilizimin perëndimor. Mirëpo, implikacionet e gjëra të kësaj lënde e kanë bërë të domosdoshëm zgjerimin e hulumtimit tonë në disa aspekte themelore të islamit, e sidomos me vëmendje të posaqme në konceptin e Sunnetit. ثshtë e pamundur këtu që të ipen më tepër se thjesht skicat e temës e cila është aq e gjërë sa që me te mund të mbushen numër i madh librash voluminoz. Por, megjithkëtë, apo ndoshta pikërisht për këtë, jam i sigurt se ky prezentim i shkurtër do t'u ofroj tjerëve nxitje për përsiatje të mëtejshme mbi problemin e ekspozuar e mjaft të rëndësishëm.
E tani do të flas mbi veten time, pasi që muslimanët kanë të drejtë, që kur t'u flet atyre ndonjë konvertues, të dinë se si dhe përse ai e ka pranuar islamin. Në vitin 1922 e braktisa vendlindjen time Austrinë, për të udhëtuar nëpër Afrikë e Azi, si korespondent special i disa revistave kryesore kontinentale, dhe që atëherë e kam kaluar gati tërë kohën time në Lindjen Islame. Interesimi im, për popujt me të cilët erdha në kontakt, në fillim ka qenë interesim i ndonjë të huaji. Pranë vetes, vërejta një rend shoqëror dhe pikëpamje të jetës, esencialisht të ndryshëm nga ai evropian; që nga fillimi, në mua lindi njëfarë simpatie për koncept më të qetë - më parë do të thoja - më human të jetës, në krahasim me mënyrën e jetesës së nxituar e të mekanizuar në Evropë. Ajo simpati gradualisht më udhëheqte kah hulumtimi për shkakun e dallimit të tillë, ashtu që u interesova për mësimet religjioze të muslimanëve. Në atë kohë, ai interesim ende nuk ka qenë mjaftë i fuqishëm, për të më tërhequr në përqafim të islamit, por më hapi horizont të ri të shoqërisë progresive njerëzore, të organizuar me minimum të konflikteve të mbrendshme dhe me maksimum të ndjenjave të vërteta vëllazërore. Mirëpo, realiteti i jetës së sotme muslimane më dukej shumë largë prej mundësive ideale të dhëna në mësimet religjioze islame. Krejt ajo që në islam ka qenë progres e lëvizje, tek muslimanët është shndërruar, në neglizhencë e stagnim; çkado që ka qenë zemërgjerësi dhe gatishmëri për joegoizëm, është tjetërsuar në mesin e muslimanëve të sotit në zemërngushtësi dhe anim kah jeta komode dhe e rahatshme.
I shtyer në këtë zbulim dhe i hutuar me dallueshmërinë e qartë në mes “të dikurshmes” dhe “të tanishmes” kam tentuar t'i afrohem këtij problemi nga pikëpamja më e afërt; d.m.th. jam përpjekur që ta përfytyroj vehten time brenda shtëpisë islame. Ishte ai eksperiment i pastër intelektual; dhe për një kohë shumë të shkurtër, më është paraqitur zgjidhja e vërtetë. Kuptova se e vetmja arsye për dekadencën shoqërore e kulturore të muslimanëve gjindet në faktin, se ata gradualisht kanë pushuar ta pasojnë shpirtin e mësimeve islame. Islami ende ishte prezent tek ata; por, ai ishte trup pa shpirt. Pikërisht ai element, i cili dikur ka krijuar fuqinë e botës muslimane, tani ishte përgjegjës për dobësinë e tij: shoqëria islame që nga fillimi ishte e ndërtuar vetëm në themelet religjioze, ndërsa dobësimi i atyre themeleve detyrimisht e ka dobësuar strukturën kulturore dhe ndoshta do të mund të sillte deri te zhdukja e saj e plotë.


Sa më tepër e kuptoja se sa reale dhe sa pakufishëm praktike janë mësimet islame, ajo dëshirë e madhe formonte mendimin tim mbi atë përse muslimanët e kanë braktisur aplikimin e tyre të plotë në jetën praktike. Kam diskutuar mbi këtë qështje me shumë musliman të ditur, gati në të gjitha vendet ndërmjet shkretëtirës Libiase e Pamirit, ndërmjet Bosforit e detit Arab. Ajo dëshirë thuase mu bë opsesion, i cili më në fund la nën hije çdo interesim tjetër në botën islame. Ajo përsiatje gjithnjë bëhej më e theksuar, deri sa nuk fillova që unë, si jomusliman, të diskutoj me muslimanët nga pozicioni i mbrojtësit të islamit prej neglizhencës dhe përtacisë së tyre. Ai evolucion vetanak është thurur në mua pavërejtur, derisa një ditë - ka qenë vjeshta e vitit 1925, në malet afganistaneze - një drejtues i ri krahinor më tha: "Por ju qenkeni musliman, vetëm se ju këtë nuk po e dini". Kam qenë i hutuar me ato fjalë, prandaj heshta. Por, kur u ktheva përsëri në Evropë, në vitin 1926, kuptova se pasoja e vetme logjike e qëndrimit tim është që ta pranoj islamin!
Kaq mbi rrethanat se si u bëra musliman. Që atëherë gjithnjë rishtasi më pyetnin: "Përse e keni pranuar islamin? اka ju tëhoqi posaqërisht...”? - në çka duhet të pranoj, se nuk kam ndonjë përgjigjje të veçantë dhe të kënaqshme. Nuk ka qenë në pyetje ndonjë doktrinë e veçantë e cila më tërhoqi, por e tërë struktura e quditshme, e pashpjeguar dhe koherente e mësimit moral dhe programit jetësor. Nuk do të mund të thoja, madje as tani, se cili aspekt i tij më pëlqen më shumë se cilido aspekt tjetër. Islami më dukej si vepër e përkryer arkitekturore. Të gjitha pjesët e tij janë të sajuara harmonikisht që ta plotësojnë dhe ndihmojnë njëra-tjetrën; asgjë nuk është e tepërt dhe asgjë nuk mungon, ndërsa rezultat është struktura e ekuilibrit absolut dhe qetësisë së plotë. Ndoshta mu ajo ndjenjë, që çdo gjë në mësimet dhe postulatet islame është "në vendin e vet", bëri në mua përshtypjen më të thellë . ثshtë e mundur që pranë asaj kryesores, ka patur edhe mbresa tjera, të cilat sot më është vështirë t'i analizoj. Së fundi, ajo është qështje e dashurisë, ndërsa dashuria është e përbërë nga fije të shumta: dëshirave tona e vetëmisë sonë, caqeve tona të lartësuara e të metave tona, fuqisë sonë dhe dobësive tona. Kështu ndodhi edhe me mua. Islami hyri në mua heshtazi e fshehurazi, por përgjithmonë.
Që atëherë jam përpjekur, sa kam mundur që sa më tepër të mësoj mbi islamin.Kam studiuar Kur’anin dhe Traditën e Pejgamberit a.s. Kam studiuar gjuhën islame dhe historinë e saj, por edhe mjaft nga ajo që është shkruar për te dhe kundër saj. I kalova gati gjashtë vite në Hixhaz e Nexhd, kryesisht në Mekke e Medine, që të mund të përjetoj diç nga ambienti burimor, në të cilin e ka mësuar Pejgamberi arab këtë religjion. Pasiqë Hixhazi është vendtakim i muslimanëve nga vende të shumta, kisha rastin t'i njoftoj shumicën e pikpamjeve të ndryshme religjioze, e shoqërore në botën e sotme islame. Ato hulumtime dhe krahasime, rezultuan në mua bindje të fortë, se islami si koncept shpirtëror e shoqëror, përkundër të gjitha pengesave të shkaktuara nga gabimet e muslimanëve, edhe më tej është fuqia shtytëse, larg më e madhe se tjerat, të cilën njerëzimi ndonjëherë e ka njoftuar; që atëherë, i tërë interesimi im është përqëndruar në problemin e rimëkëmbjes së tij.
Ky libër është kontribut modest atij synimi të madh. Ai nuk pretendon të jetë vështrues i paanshëm i gjërave, ai është dëshmi mbi gjendjen çfare është: pozita e islamit në raport me civilizimin perëndimor. Libri nuk është shkruar për ata, të cilëve islami u është vetëm një nga shumë mjetet ndihmëse, më pak a më shumë të dobishme për jetën shoqërore, por para së gjithash, për ata në zemrat e të cilëve ende jeton shkëndija e flakës, e cila ka qenë e ndezur në zemrat e Përcjellësve të Pejgamberit a.s., flakë e cila dikur e bëri islamin aq të madh si rend shoqëror, e si arritje kulturore.
Delhi, mars 1934 </SPAN>

Islami në udhëkryq-Muhammed Asad

[Pause_Print_Scroll]

Shpirti i perëndimit

Në kaptinën e mëparshme, tentuam që të japim prezentimin e përgjithshëm të parimeve morale të islamit. Menjëherë vërejmë, se civilizimi islam ishte forma më e plotë e teokracisë, të cilën historia ndonjëherë e ka njohur.2 Në islam, përsiatjet shpirtërore, qëndrojnë mbi të gjitha dhe e përbëjnë përmbajtjen e të gjithave. Nëse krahasojmë këtë qëndrim, me atë në civilizimin perëndimor, na impresionon dallimi shumë i madh në konceptet mbi botën.
Perëndimi bashkëkohës, në aktivitetet dhe orvatjet e veta, është i udhëhequr thuase ekskluzivisht me përsiatjet mbi dobinë praktike dhe zhvillimin dinamik. Caku i tij inherent është eksperimentimi me mundësitë e jetës duke mos i përshkruar atij ndonjë vërtetësi morale.Për Evropianin apo Amerikanin bashkëkohës, qështja e kuptimit dhe qëllimit të jetesës që moti ka humbur çdo rëndësi praktike.Me rëndësi i është vetëm qështja, se çfarë forme mund ta marr jeta dhe se a përparon raca njerzore kah ngadhnjimi përfundimtar mbi Natyrën. Në këtë pyetjen e fundit, Perëndimori bashkëkohës përgjigjet pozitivisht; mirëpo, muslimani - besimtar nuk bënë kështu. Në Kur'an Zoti thotë për Ademin a.s. dhe racën e tij:
"Kujdes, pikërisht në Tokë do të vendosi dikënd i cili do ta trashëgoj atë." (2:30)3
Kjo qartë do të thotë, se njeriu është i përcaktuar që të sundoj në Tokë dhe të përparojë. Por, ekziston dallimi i madh ndërmjet pikëpamjes islame e asaj perëndimore në aspektin e kvalitetit të progresit njerëzor. Perëndimi bashkëkohës beson në mundësinë e përmirësimit progresiv moral e shoqëror të njerëzimit, në kuptimin e tij kolektiv, me ndihmën e të arriturave praktike dhe krahas me zhivillimin e mendimit shkencor. Ndërkaq, pikëpamja islame është diametralisht e kundërt këtij koncepcioni perëndimor, materialisto - dinamik të njerëzimit.
Islami i konsideron mundësitë shpirtërore të qenies kolektive të "njerëzimit" madhësi statike: si diç, që përfundimisht është e mbjellur në vet strukturën e natyrës njerëzore si e tillë. Islami kurrë nuk e ka marrë për të sigurtë, siç e bënë këtë perëndimi,se natyra njerëzore - në kuptimin e vet supraindividual - i është nënshtruar procesit progresiv të ndryshimeve e përmirsimeve ngjashëm pemës në rritje e sipër: thjesht për shkak se Islami bazohet në premisën, se themeli i asaj natyre - shpirti njerëzor, nuk është madhësi biologjike. Gabimi fundamental i idesë perëndimore bashkëkohëse, që të konsideroj rritjen e diturisë materiale dhe komoditetit identik, me përmirësimin moral të njerëzimit, rrjedh nga gabimi i njejt fundamental i përdorimit të peshojave biologjike në fakte jobiologjike. Në rrënjën e kësaj qëndron mosbesimi perëndimor bashkëkohës, në ekzistimin e asaj që e nënkuptojmë me nocionin shpirt. Islami, meqenëse është i themeluar në konceptime metafizike, shpirtin e konsideron realitet jashtë çdo dyshimi. Edhepse nuk i kundërvëhen njëri-tjetrit, progresi material dhe progresi shpritëror nuk janë të njejtë, ndonëse kanë të bëjnë me dy aspekte qartë të ndryshme edhepse plotësonjëse - të jetës njerëzore; e këto dy forma të progresit nuk varen detyrimisht nga njëra-tjetra. Ato munden, por nuk është gjithherë e domosdoshme, që të zhvillohen njëkohësisht.
Derisa qartë e pranon mundësinë dhe fuqishëm qëndron në dëshirimin e progresit të jashtëm, d.m.th. material të njerëzimit si trupi kolektiv, Islami theksueshëm e mohon mundësinë e përmirësimit shpirtëror të njerzimit si tërësi, me ndihmën e të arriturave të tij kolektive. Elementi dinamik i përmirësimit shpirtëror është i kufizuar në qenien individuale, ndërsa e vetmja shfaqje e mundëshme e zhvillimit shpirtëror e moral është ajo, ndërmjet lindjes e vdekjes së çdo individ të veçantë. Ne kurrsesi nuk mund të shkojmë kah e përkryera si trup kolektiv.اdonjëri (pra veç e veç) duhet të synoj kah caku shpirtëror si indivd dhe çdonjëri duhet të filloj e të përfundoj me vetveten.
Kjo pikpamje e vendosur individualiste në fatin shpirtëror të njeriut, ka kundërpeshën e konfirmuar vetëm tërthorazi në të kuptuarit rigoroz islam të shoqërisë dhe bashkpunimit shoqëror. Obligim i shoqërisë, është që ta rregulloj jetën e jashtme në mënyrë të tillë, që secili ndivid të gjejë sa më pak pengesa që është e mundur , e sa më shumë që është e mundur nxitje në përpjekjet e veta shpirtërore. Kjo është arsyeja pse jurisprudenca islame, sheriati mirret me jetën njerëzore si nga ana e tij shpirtërore, poashtu edhe nga ajo materiale, dhe atë në aspektet e saja individuale e sociale.
Koncepcioni i tillë, siç kam thënë më parë, është i mundur vetëm në bazë të besimit pozitiv në të ekzistuarit e shpirtit njerëzor, dhe sipas kësaj, në qëllimin e mbinatyrshëm të karakterit të jetës njerëzore.
Për perëndimorin bashkëkohës me gjysmëmohimin mospërfillës të ekzistimit të shpirtit, qështja e qëllimit në jetën njerëzore, më nuk ka kurrfarë rëndësie praktike.Ai i ka braktisur të gjitha spekuimet mbinatyrore dhe përsiatjet.
Ate që e quajnë qëndrim relegjioz, gjithmonë bazohet në besimin se ekziston ligji i gjithmbarshëm moral mbinatyror, dhe se ne, qenjet njerëzore, jemi të obliguar t'i nënshtrohemi urdhëresave të tia. Mirëpo civilizimi bashkëkohës perëndimor nuk pranon domosdoshmërinë e të nënshtruarit njerëzor kujdo qoftë, përveç kërkesave ekonomike, sociale apo nacionale. Hyjnia e tij e vërtetë nuk është e llojit shpirtëror: ajo është Komoditeti. Ndërsa filozofia e gjallë e tij e njëmendtë është e shprehur në Dëshirën për Fuqi, për shkak të vet fuqisë. Që të dyjat janë trashëguar nga civilizimi i vjetër romak.
Të përmendurit e civilizimit romak si përgjegjës gjenetik (të pakten në masë të caktuar) për materializmin e Perëndimit bashkëkohës, mund t’iu duket e quditshme atyre, të cilët kanë ndëgjuar krahasimin e shpeshtë të Perandorisë Romake me Perandorinë e vjetër islame. Atëherë, si mundet të jetë aq i theksuar dallimi ndërmjet koncepcioneve themelore të islamit dhe Perëndimit bashkëkohës, nëse në të kaluarën, shprehjet politike të të dyjave kanë qenë të afërta? Përgjegjja është e tjeshtë, se ato vërtetë nuk kanë qenë të afërta. Ky krahasim i popullarizuar shpesh i cituar, është njëra nga frazat banale të shumta historike, me të cilat dija gjysmake sipërfaqësore i ushqen shpirtërat e brezit të tanishëm perëndimor. Nuk ka asgjë të përbashkët ndërmjet Perandorisë islame e Perandorisë Romake, përveç faktit se që të dyjat janë shtrirë nëpër territore shumë të mëdha dhe nëpër popuj heterogjen - sepse gjatë kohës së ekzistimit të plotë të tyre, këto dy perandori kanë qenë të shtyra me fuqi plotësisht të ndryshme të brendshme motivuese dhe është dashur - ashtu të themi - t’i realizojnë qëllimet e ndryshme historike. Madje edhe në aspektin morfologjik vërejmë dallime shumë të mëdha ndërmjet Perandorisë Islame dhe asaj Romake. Perandorisë Romake iu është dashur gati njëmijë vjet, që ta arrij shtrirjen e saj të plotë gjeografike dhe pjekurinë politike, derisa Perandoria Islame lindi shpejt dhe gjerë te madhësia e vete u rrit në periudhë të shkurtër - prej gjithësej tetëdhjetë vitësh. Sa i përketë rënjeve të tyre përkatëse, dallimi është madje edhe më instruktiv. Rënia e Perandorisë Romake, përfundimisht është vulosur me shpërnguljet e Hunëve dhe Gotëve dhe ka ndodhur gjatë kohës së një shekulli të vetëm, e është kryer në mënyrë aq të plotë sa që nga ajo asgjë nuk ka mbetur, përveç veprave letrare e arkitektonike. Perandoria Bizantine, për të cilën zakonisht supozohet se ka qenë trashëguese e drejtpërdrejtë e Romës, ka qenë trashiguese e saj, vetëm aq sa që ka vazhduar të sundoj mbi disa territore, të cilat dikur e kanë përbërë një pjesë të kësaj të fundit. Struktura e saj shoqërore dhe organizimi politik, mezi kanë pasur diç të përbashkët me koncepcionet e sistemit shtetëror romak. Nga ana tjetër, Perandoria Islame, e personifikuar në Hilafet, padyshim se gjatë ekzistimit të gjatë ka qenë e nënshtruar deformimeve të shumta dhe ndryshimeve dinastike, por struktura e saj në esencë ka mbetur e njejtë. Sa i përket sulmeve të jashtme, madje as vërshimi i Mongolëve, i cili ka qenë më i ashpër nga çdo gjë që Perandoria Romake ndonjëherë ka përjetuar nga dora e Hunëve dhe Gotëve - nuk qe në gjendje që ta tund organizimin shoqëror dhe qenien e pathyeshme politike të Perandorisë Islame, edhe pse invazioni i cekur, pa dyshim i ka kontribuar dekadencës ekonomike e intelektuale të mëvonshme. Përkundrazi një shekulli, i cili ka qenë i duhur që të rrënohet Perandoria Romake, Perandorisë Islame të hilafetit iu është dashur përafërsisht një mijë vite të rrënimit të ngadalshëm, derisa thyerja e saj përfundimtare politike, e shprehur me shuarjen e hilafetit Otoman nuk u bë fakt pas të cilit pasuan shenjat e shkapërderdhjes shoqërore, të cilës sot i jemi dëshmitar.
E gjithë kjo na imponon konkluzionin, se fuqia e brendshme dhe qëndrueshmëria shoqërore e botës islame, kanë qenë mbi të gjitha çka njerëzimi gjer atëherë kishte përjetuar. Madje as civilizimi kinez, i cili padyshim ka treguar aftësitë e ngjajshme rezistuese gjatë shumë shekujve, nuk mund të shërbehet për krahasim. Kina shtrihet në skaj të kontinentit, e deri para gjysmë shekulli - dmth. deri te ngritja e Japonisë moderne - ka qenë jashtë rrezikut të cilësdo fuqi kundërshtare; luftërat me Mongolët dhe koha e Xhingis Kanit dhe trashëgimtarëve të tij, mezi që kanë goditur diç më tepër se skajin e Perandorisë Kineze. Mirëpo, Perandoria Islame është shtrirë përtej tri kontinenteve dhe tërë kohën ka qenë e rrethuar nga forcat armiqësore të fuqisë dhe vitalitetit të konsiderueshëm.

vazhdon....

[Pause_Print_Scroll]

vazhdimi...

Që nga agimi i historisë, e ashtuquajtura Lindje e Afërt dhe e Mesme, kanë qenë qendër vullkanike e energjive të kundërshtuara rasore e kulturore; por rezictenca e organizimit shoqëror islam ka qenë, të paktën deri vonë, e pamposhtur. Nuk duhet larg të kërkohet shpjegimi i kësaj shfaqjeje të çuditshme, mësimi religjioz Kur'anor ka qenë ai, i cili ka dhënë bazë solide, ndërsa shembulli i Pejgamberit Muhammedit a.s. ka qenë ai, i cili ka përbërë hallkën e çeliktë rreth asaj strukture madhështore shoqërore. Perandoria Romake nuk ka patur element të tillë shpirtëror për ta mbajtur unike dhe prandaj është shpartalluar shumë shpejt.

Por, ekziston edhe një dallim ndërmjet këtyre dy Perandorive. Derisa në Perandorinë Islame nuk ka patur kurrfarë kombi të privilegjuar, ndërsa fuqia e saj ka qenë e nënshtruar përhapjes së një ideje të cilën pishtarët e saj e konsideronin të vërtetë të lartësuar religjioze, në bazën e Perandorisë Romake ka qenë ideja e pushtimit të fuqisë dhe eksploatimit të popujve tjerë, vetëm në dobi të vendlindjes. Për ta mbajtur jetën më të mirë për bashkësinë e privilegjuar, për Romakët asnjë tirani nuk ka qenë e ashpër, asnjë padrejtësi e neveritshme. "Drejtësia e famshme romake “ ka qenë drejtësi vetëm për romakët.
ثshtë e qartë se qëndrimi i tillë ka qenë i mundshëm vetëm në bazë të koncepcionit plotësisht materialist të jetës e civilizimit - materializëm, padyshim i rafinuar me shije intelektuale e estetike, por megjithatë i huaj ndaj të gjitha vlerave shpirtërore. Romakët në të vërtetë, kurrë nuk kanë ardhur gjer te njohja e religjionit. Zotrat e tyre tradicional kanë qenë imitim i zbehtë i mitologjisë greke, shpirta të thjeshtë të pashprehje, të pranuar heshtazi për shkak të konventës shoqërore. Në asnjë mënyrë atyre zotërave nuk u ka qenë e lejuar që të përzihen në jetën "reale". Kur i "konslutonin", ata jepnin profeci nëpërmjet priftërinjve të vet; por nga ata kurrë nuk është pritur që njerëzve t'u imponojnë ligjet morale e as t'i orientojnë aktivitetet e tyre.
Ky ka qenë tereni nga i cili ka lindur civilizimi bashkëkohor i perëndimit. Ai padyshim ka pranuar shumë ndikime tjera gjatë zhvillimit të vet dhe natyrisht se ka ndryshuar dhe e ka modifikuar trashëgiminë kulturore të Romës, në shumë aspekte. Por mbetet fakti se në tërë atë që sot është reale në etikën perëndimore dhe në pikëpamjet për botën, mund t'i gjindet gjurma në civilizimin e vjetër romak. Siç ka qenë atmosfera intelektuale e shoqërore e Romës së vjetër, plotësisht utilitariste e antireligjioze - ndonëse jo në mënyrë të hapët - e tillë është atmosfera edhe e Perëndimit bashkëkohës. Duke mos patur dëshmi kundër religjionit transcendental, madje duke mos e pranuar as nevojën e dëshmisë së tillë, ideja bashkëkohëse perëndimore, edhepse toleron e ndonjëherë edhe e thekson religjionin si konventë shoqërore, përgjithsisht etikën transcendentale e lë jashtë kufinjve të shqyrtimit praktik. Civilizimi perëndimor, nuk e mohon Zotin kategorikisht, por thjesht nuk ka vend e as aplikim për te në përbërjen e tij të sotme intelektuale. Ai vështirsinë intelektuale të njeriut - paaftësinë e tij për ta kuptuar totalitetin e jetës e ka bërë virtyt. Prandaj, Perëndimori bashkëkohës, me gjasë, rëndësinë praktike do t'ua përshkruan vetëm atyre ideve të cilat janë brenda fushës së njohurive empirike, që së paku mund të pritet që të ndikojnë në marrëdhëniet shoqërore të njerëzve, në mënyrë të prekshme. E meqë çështjet e ekzistimit të Zotit primafacie (në shikim të parë), nuk i takojnë asnjërës nga këto dy kategori, shpirti perëndimor parimisht, është i prirur për ta përjashtuar Zotin nga sfera e përsiatjes praktike.
Parashtrohet pyetja se si është i pajtueshëm qëndrimi i tillë me mënyrën krishtere të të menduarit? A nuk bazohet krishterizmi, për të cilin supozohet se është burim shpirtëror i civilizimit perëndimor, në etikën transcendetale? Gjithsesi. Mirëpo, nuk mund të ketë gabim më të madh, sesa të konsiderohet se civilizimi perëndimor është pasojë e krishterizmit. Bazat e vërteta intelektuale të Perëndimit bashkëkohës duhet kërkuar, siç është cekur më parë, në të konceptuarit e vjetër romak të jetës si ndërmarrje thjeshtë utilitare, pa kurrfarë shqyrtimesh të mbinatyrshme. Kjo mund të shprehet kështu: "Pasi që nuk dimë asgjë të caktuar, dmth. të vërtetuar me eksperimente shkencore, apo me llogaritje mbi zanafillën e jetës njerëzore dhe fatin e tij pas vdekjes trupore, më mirë është që t'i koncentrojmë të gjitha energjitë tona në zhvillimin e mundësive tona materiale e intelektuale, duke mos lejuar që të jemi të sjellur në kokëçarje me etikën transcendetale dhe postulatet morale të themeluara në supozime, të cilat janë në kundërshtim me dëshmitë shkencore". Nuk ka dyshim se qëndrimi i tillë, aq karakteristik për civilizimin bashkëkohës perëndimor, është i papranueshëm për krishterizmin, siç nuk është i pranueshëm as për islamin, por as për cilindo religjion tjetër, për shkak se ai është joreligjioz në vet qenien e tij.Prandaj, është deri në fund qesharake t'i përshkruhen të arriturat praktike të civilizimit bashkëkohor perëndimor, efikasitetit të pandehur të mësimeve krishtere. Krishterizmi shumë pak i ka kontribuar zhvillimit të fuqishëm shkencor e material, në të cilën civilizimi i sotëm i Perëndimit i tejkalon gjithë të tjerët.4Përkundrazi, ato të arritura rrjedhin nga lufta e gjatë kundër kishës krishtere dhe pikëpamjes së saj në jetë.
Gjatë shekujve të gjatë, shpirti i Evropës ka qenë nën presionin e sistemit religjioz, i cili ka personifikuar përbuzjen ndaj natyrës njerëzore. Ngjyra e asketizmit, e cila përshkon Ungjillin prej skaji në skaj, kërkesa që në mënyrë pasive të durohet e Keqja e bërë dhe që të kthehet edhe "faqja tjetër e fytyrës", nënçmimi i seksit, si diç e themeluar në rënjen e Adamit e Evës dhe dëbimit të tyre nga parajsa, "mëkati i parë" dhe shpagimi i tyre përmes kryqëzimit të Krishtit-e gjithë kjo shpie kah shpjegimi i jetës njerëzore si shkallë jo pozitive, por gati si e keqe e detyrueshme - si pengesë "edukative" në rrugën e progresit shpirtëror. ثshtë e qartë se besimi i tillë nuk i jep përparësi përpjekjeve të vendosura, të cilat i përkasin njohurive të kësaj bote dhe përmirësimit të kushteve të jetesës në te. Dhe, vërtetë një kohë të gjatë intelekti i Evropës ka qenë i shtypur me atë pikpamje të zymtë të ekzistencës njerëzore. Gjatë kohës së Mesjetës, kur Kisha ishte e plotfuqishme, Evropa nuk kishte vitalitet e as kurrfarë roli në fushën e hulumtimit shkencor. Ajo, madje kishte humbur çdo lidhje reale me të arriturat filozofike të Romës dhe Greqisë, nga të cilat dikur kishte rrjedhur kultura evropiane. Arsyeja e njeriut, disa herë ka protestuar, por Kisha gjithmonë rishtazi e frenonte. Historia e Mesjetës është e mbushur me luftëra të hidhura ndërmjet gjenive të Evropës dhe shpirtit të Kishës.
اlirimi i mendjes evropiane nga robërimi intelektual, në të cilin e kishte nënshtruar kisha Krishtere, ka ndodhur në kohën e Renesancës, e në masë të madhe ka qenë pasojë e impulseve kulturore dhe ideve, të cilat gjatë disa shekujve Arabët i kanë transmetuar në Perëndim.
Tërë atë, që ishte më e mira në kulturën e Greqisë së lashtë dhe periudhën e mëvonshme të helenizmit, Arabët sërish e ringjallën në mësimet e veta dhe e përparuan në shekujt pas vendosjes së Perandorisë së hershme islame. Unë nuk them, se të përvetësuarit e mendimit helenistik ka qenë prej dobisë së pakontestueshme Arabëve dhe muslimanëve përgjithsisht, pasi që kjo as që ka qenë. Por , përkundër të gjithave vështirësive, të cilat ajo kulturë e ringjallur helenistike ka mundur t'ua shkaktoj muslimanëve me të futurit e nocioneve aristotelike dhe neoplatonike në teologjinë islame dhe në jurisprudencë, ajo përmes Arabëve ka ndikuar si stimulim i madh mendimit evropian. Mesjeta kishte shkretuar fuqitë prodhuese evropiane. Shkencat kishin stagnuar, mbretëronin bestytnitë, jeta shkencore ishte primitive dhe e pagdhendur, deri në atë masë sa që sot është vështirë për ta marrë me mend. Në atë kohë ndikimi kulturor i botës islame - së pari nëpërmjet avanturës së luftrave të kryqëzatave në lindje dhe të arriturave të shkëlqyeshme intelektuale të Spanjës muslimane dhe Sicilisë në perëndim, e më vonë nëpërmjet marrëdhënive komerciale në rritje, të cilat i kishin vendosur republikat Gjenova dhe Venediku me lindjen e Afërt - filloi të troket në dyert e mbyllura të civilizimit evropian. Para syve të verbëruar të dijetarëve e mendimtarëve evropian u paraçit një civilizim tjetër - i rafinuar, progresiv plot gjallëri dhe në posedim të pasurive kulturore, të cilat Evropa që moti i kishte harruar.Ate që e kanë bërë Arabët, ka qenë shumë më tepër se ringjallja e sërishme e shkencave të lashta greke. Ata kanë krijuar botë të vete personale, shkencore, plotësisht të re dhe kanë hapur rrugë gjer atëherë të panjohura të hulumtimit dhe filozofisë. Tërë këtë ata ia kanë komunikuar botës perëndimore me kanale të ndryshme, nuk është aspak e tepruar të thuhet se koha bashkëkohëse shkencore, në të cilën tani jetojmë, nuk është inaguruar në qyetetet e Evropës krishtere, por në qendrat islame siç janë p.sh: Damasku, Bagdadi, Kajroja, Kordoba, Nishapuri, Samarkandi. Efekti i atyre ndikimeve në Evropë ka qenë kolosal. Me arritjen e civilizimit islam, në nënqiellin e Përendimit është paraqitur dritë e re intelektuale, e cila përshkoi me jetë të freskët dhe me etje për përparim. Pikërisht, duke e çmuar vlerën e tij, historianët evropian e quajnë atë periudhë të ringjalljes me Renesansë - d. m. th."me lindje të sërishme". Ajo, vërtetë, si e tillë ishte lindje e sërishme e Evropës.

vazhdon...

[Pause_Print_Scroll]

vazhdimi...


Rrymimet përtrirëse, të cilat kanë gufuar nga kultura islame, i mundësuan mendjeve më të mira evropiane që me forca të reja, të luftojnë kundër epërsisë shkatërruese të Kishës krishtere. Në fillim kjo luftë ka patur dukje të lëvizjeve reformatike, të cilat gati njëkohësisht, janë shfaqur në vendet e ndryshme evropiane, me qëllim të përshtatjes së mënyrës së të menduarit krishter kërkesave të reja jetësore. Këto lëvizje kanë qenë të shëndosha në mënyrën e tyre dhe sikur të hasnin në sukses të vërtetë shpirtëror, ato kanë mundur të sjellin gjer te pajtimi i shkencës me idenë religjioze në Evropë. Por, siç ndodhi, dëmi të cilën e shkaktoi Kisha mesjetare, ishte shtrirë përtej mase që të mund të përmirësohej me reformë të thjeshtë, e cila aq më tepër, shpejt u degjenerua në luftra politike ndërmjet grupeve të interesuara. Në vend që të jetë njëmend i reformuar, krishetizmi vet qe i shtyrë në qëndrim defanziv dhe gradualisht ishte i detyruar që ta përvetësojë tonin apologjetik. Kisha - si ajo katolike, ashtu edhe ajo protestante - nuk hoqi vërtetë dorë, nga asnjëra prej akrobacioneve të veta mentale, dogmave të veta të pakuptueshme, nga përbuzja e kësaj bote, nga përkrahja e paskrupullt e pushtetit në llogari të masave të shtypura të njerëzimit; ajo vetëm është përpjekur që t'i zvogëloj këto dobësi të mëdha dhe t'i shpjegojë me ndihmën e pohimeve boshe. Prandaj nuk është kurrfarë çudie që fuqia e idesë religjioze, gjatë decenieve e shekujve, të jetë bërë gjithnjë e më e dobët në Evropë, gjithnjë derisa në shekullin e tetëmbëdhjetë dominimi i Kishës nuk qe përfundimisht i shuar me revolucionin Francez dhe pasojave të tia shoqërore-politike në vendet e tjera.
Në atë kohë, edhe një herë, është dukur se civilizimi i ri i përtërirë, i çliruar nga dora e vdekur e teologjisë skolastike të mesjetës, sikur pati rastin e rritjes në Evropë. Në të vërtetë, në fund të shekullit 18 dhe në fillim të shekullit 19, hasim disa nga personalitetet më të mira dhe shpirtërisht më të forta evropiane në fushën e filozofisë, artit, literaturës dhe shkencave. Por, kjo pikëpamje shpirtërore, njëmend religjioze e jetës ka qenë dhe ka mbetur e përkufizuar vetëm në disa individ. Masat e mëdha evropiane, pasi që ishin të mbyllura shumë kohe të gjatë në dogmat religjioze, e të cilat nuk kanë patur kurrfarë lidhje me synimet natyrore të njeriut, kur më në fund u këputën ata zingjirë, nuk kanë mundur ta gjejnë, dhe nuk e gjetën rrugën e tyre kah orientimi i vërtetë religjioz.
Ndoshta faktori më i rëndësishëm intelektual, i cili e ka penguar ringjalljen religjioze të Evropës, ka qenë koncepti i Isus Krishtit si “Djalë i Zotit”. Natyrisht, krishterët e disponuar filozofikisht, kurrë nuk e morën në kuptimin bukval idenë mbi “të birin e Zotit”; ata me këtë kanë nënkuptuar manifestimin e mëshirës së Zotit në formën e njeriut. Por, fatkeqësisht, nuk ka çdonjëri shpirt me prirje filozofike. Për pjesën më të madhe të krishterëve, shprehja bir i Zotit ka patur dhe ka kuptim plotësisht të drejtëpërdrejtë, edhe pse kësaj gjithmonë i ka qenë bashkangjitur njëfarë theksi mistik. Për ta ideja " Krishti - Biri i Zotit" plotësisht natyrshëm ka shpier kah ideja antropomorfike e Vet Zotit, i cili mori formën e plakut shpirtmirë me mjekërr të bardhë e të dendur; e ajo formë, e përjetuar me piktura të panumërta të vlerës së lartë artistike, ka mbetur e ngulitur në shpirtin e nënvetdijshëm të Evropës. Në kohën kur dominonte ajo dogmë kishtare, në Evropë nuk kishte prirje, që të vihet në dyshim ai koncept i çuditshëm. Por, kur njëherë kornizat intelektuale të Mesjetës qenë të thyera, njerëzit mendimtarë në mesin e evropianëve nuk kanë mundur që të pajtohen me Zotin - Babën e humanizuar; nga ana tjetër, ai antropomorfizëm u bë faktor i parrënueshëm në konceptin popullarizues mbi Zotin. Pas periudhës së arsimimit, mendimtarët evropian instiktivisht janë tërhequr pranë të kuptuarit të Zotit siç ishte i paraqitur në mësimet e Kishës; e pasiqë ai koncept ishte i vetmi, në të cilin ishin mësuar, ata filluan që ta refuzojnë edhe vet idenë mbi Zotin, e me këtë, edhe vetë religjionin.
Krahas kësaj, magjepsja e përparimit të jashtëzakonshëm material filloi që t'i orientoi njerëzit kah mësimet e reja, ashtu që kjo i kontriboi vakumit pasues religjioz të Perëndimit. Në atë vakum zhvillimi i civilizimit perëndimor mori kthesë tragjike - tragjike nga pikëpamja e secilit që e konsideron religjionin si realitet më të fuqishëm në jetën njerëzore. I liruar prej robërimit të vet të mëhershëm krishterizmit trinitaristik, shpirti bashkëkohës perëndimor i tejkaloi të gjithë kufijtë dhe gradualisht u fortifikua në antagonizëm të vendosur ndaj cilësdo formë të kërkesave shpirtërore në raport me njeriun. Nga frika e nënvetëdijshme që të mos jetë përsëri e mposhtur nga forcat, të cilat paraqesin të drejtën në autoritet shpirtëror, Evropa u bë kampion i çdo gjëje antireligjioze edhe në parim edhe në aksion. Ashtu ajo iu kthye trashëgimisë së saj të vjetër romake.
Nuk mund të na akuzojnë për pohimin se "superioteti" potencial i fesë krishtere ndaj besimeve tjera nuk ka qenë ajo që i mundësoi Perëndimit që t'i realizon të arriturat e veta shkëlqyese materiale; ngase ato të arritura të shkëlqyeshme janë të pa përftyrueshme pa luftën historike të forcave intelektuale evropiane kundër vet parimeve të kishës krishtere: pikëpamja e saj e tanishme materialiste e jetës, hakmarrja e Evropës “shpirtërore” krishtere, e cila ishte larguar prej të vërtetave të natyrshme të jetës. Nuk është në suaza të qëllimit tonë që të hyjmë më thellësisht në marrëdhëniet ndërmjet krishterizmit e civilizimit bashkëkohës perëndimor. Vetëm jam përpjekur t'i paraqes tri shkaqe, ndoshta shkaqet kryesore, përse ai civilizim është ashtu parimisht antireligjioz, në pikëpamjet dhe metodat e veta: i pari është trashëgimi i civilizimit romak me qëndrimin e tij plotësisht materialistik në aspektin e jetës njerëzore dhe vlerës së tij inherente; i dyti është, kryengritja e natyrës njerëzore kundër përbuzjes krishtere të kësj bote dhe mbrapsjes së nxitjeve natyrore dhe synimeve legjitime të njeriut (në kundërshtim me aleancën tradicionale të Kishës me bartësit e fuqisë politike e ekonomike dhe saksionimin të gjakftohtë të tij çdo eksploatimi, të cilën bartësit e fuqisë kanë mundur ta marrin me mend); dhe i fundit, të konceptuarit antropomorfik të Zotit. Ajo kryengritje kundër religjionit ka qenë plotësisht e suksesshme - aq e suksesshme sa që sektet e ndryshme krishtere dhe kishat kanë qenë të detyruara, që gradualisht t'i përshtasin disa dogma të veta kushteve të ndryshuara shoqërore e intelektuale të Evropës. Në vend që të ndikoj në jetën shoqërore të pjesëtarëve të vet dhe që ta modeloj ate, çka edhe është obligim natyror i religjionit, krishterizmi u pajtua me rolin e konventës toleruese dhe mbulesës së ndërmarrjeve politike. Për masat ai tani ka vetëm kuptim formal, siç ka qenë rasti me zotërat e Romës së vjetër, të cilëve nuk u është lejuar e as që është pandehur të kenë çfarëdo ndikimi real në shoqëri. Padyshim, ka ende shumë individ në Perëndim të cilët ndjejnë dhe mendojnë në mënyrë njëmend religjioze dhe bëjnë përpjekje të pashpresa për t'i pajtuar besimet e veta me shpirtin e civilizimit të vet; por ato janë vetëm raste të veçanta. Perëndimori mesatar - qoftë ai demokrat apo fashist, kapitalist apo komunist, punëtor fizik apo intelektual - dinë vetëm për një "religjion" pozitiv, e ai është të adhuruarit e përparimit material, besimi se nuk ka cak tjetër në jetë, përveç që pikërisht kjo jetë të bëhet vazhdimisht më e lehtë, apo siç zakonisht thuhet, "e Pavarur nga Natyra". Tempujt e atij "religjioni" janë fabrikat gjigante, kinot, laboratoret kimike, sallat e vallëzimit, hidroelektranat; ndërsa priftërinjët e tij janë bankierët, inxhinierët, yjet e filmit, magnatët industrial, sportistët kulminantë. Rezultat i pashmangshëm i asaj lakmie për fuqie e dëfrime,është krijimi i grupeve armiqësore të armatosura gjer në dhëmbë dhe të gatshëm që ta shkatërrojnë njëra tjetrën sa herë që të kundërshtohen interesat e tyre. Në anën kulturore, si rezultat është krijimi i tipit njerëzor, moraliteti i të cilit është i kufizuar, vetëm në çështjet e dobisë praktie, e kriteriumi më i lartë i të mirës, e i së keqes i është suksesi material. Në transformimin e thellë gjatë të cilit tani kalon jeta shoqërore e Perëndimit, ai moral i ri utilitarist bëhet gjithnjë e më shumë i dukshëm. Të gjitha vlerat të cilat kanë ndikim të drejtëpërdrejtë në mirëqenien materiale të shoqërisë - si p.sh. efikasiteti teknik, patriotizmi, ndjenja e përkatësisë nacionale etj., lartësohen dhe shpesh në mënyrë absurde përdoren tek vlerësimi i njerëzve; derisa virtytet, të cilat deri vonë kanë qenë të vlerësuara nga pikëpamja thjeshtë etike, p.sh. dashuria birërore apo besnikëria seksuale, shpejt e humbin rëndësinë e vet për shkak se ato nuk i sjellin shoqërisë dobinë e prekshme, materiale. Shekullin në të cilin, të insistuarit në lidhjet e forta familjare ka qenë vendimtar për mirëqenien e bashkësisë apo farefisnisë, në Perëndimin bashkëkohës, e mbrapsë shekulli i organizimit kolektiv në suaza plotësishtë më të gjëra. E në shoqërinë, e cila qenësisht është teknologjike dhe e cila organizohet me hapa të shpejtuar në linja thjeshtë mekanike, sjellja e djalit ndaj babës nuk është prej rëndësisë së madhe shoqërore, gjithnjë derisa sjellja e atyre personave të jetë në kufijtë e mirësjelljes së përgjithshme, të cilën e imponon shoqëria ndërmjet anëtarëve të vet. Prandaj, babai perëndimor gjithnjë e më shumë e humb autoritetin në raport me djalin e vet, dhe logjikisht, djali humb respektin ndaj babait. Marrëdhëniet e tyre reciproke dalëngadalë mbizotërohen, bëhen postullate të vjetëruara, të shoqërisë së mekanizuar, e cila ka tendenca që të heq të gjitha privilegjionet e një individi në raport me tjetrin dhe - në zhvillimin logjik të asaj ideje - poashtu privilegjionet brenda marrëdhënieve familjare.

vazhdon....

[Pause_Print_Scroll]

vazhdimi...


Paralelisht me këtë shkon edhe hudhja progresive e moralit "të vjetër" seksual. Besnikëria seksuale dhe disciplina, shpejt bëhen çështje e të kaluarës së Perëndimit bashkëkohës, sepse ato kryesisht kanë qenë të motivuara me etikë; ndërsa përsiatjet etike nuk kanë kurrëfarë ndikimi të prekshëm, të drejtëpërdrejtë në mirëqenien materiale të shoqërisë. Dhe kështu, disciplina në marrëdhëniet seksuale shpejt humb rëndësinë e vet dhe zëvendësohet me moralitet "të ri", i cili proklamon lirinë e pakufizuar individuale të trupit njerëzor. Në të ardhmen e afërt kufizimi i vetëm seksual do të jetë, në rastin më të mirë, i nxjerrur nga shqyrtimet demografike e eugjenike.
Nuk është pa interes të vështrohet, se si evolucioni i skicuar antropologjik është sjellur deri te kulminimi i vet logjik në Rusinë Sovjetike, e cila në planin kulturor nuk paraqet zhvillim qenësisht të ndryshëm nga pjesa tjetër e botës perëndimore. Përkundrazi, duket se eksperimenti komunist është vetëm kulminacion dhe përmbushje e atyre tendencave pa dyshim antireligjioze, dhe përfundimisht antishpirtërore të civilizimit bashkëkohës perëndimor. Madje mund të jetë që antagonizmi i tanishëm ndërmjet Perëndimit kapitalist e komunizmit, në rrënjen e vet, mund t'i përshkruhet vetëm hapave të ndryshëm, me të cilat këto lëvizje, qenësisht paralele, përparojnë kah caku i përbashkët. Ngjajshmëria e tyre e brendshme, pa dyshim, do të bëhet gjithnjë e më shumë e theksuar në ardhmëri: por madje edhe tani kjo është e dukshme në tendencën themelore si të kapitalizmit perëndimorë, ashtu edhe të komunizmit, që të nënshtroj individualitetin shpirtëror të njeriut dhe etikën e tij, kërkesave thjesht materiale të makinerisë së quajtur "shoqëri", në të cilën individi është vetëm dhëmbëz në rrotë.
Përfundimi i vetëm i mundshëm është, se civilizimi i këtij lloji, duhet të jetë helm vdekjeprues për cilëndo kulturë të bazuar në vlerat religjioze. Në pyetjen tonë burimore, se a është e mundshme që mënyra islame e të menduarit dhe të jetuarit t’i përshtatet kërkesave të civilizimit perëndimor, dhe vice versa, duhet marrur përgjigjje negative. Në islam, qëllimi i parë dhe kryesor është zhvillimi moral i qenies njerëzore; dhe sipas kësaj përsiatja etike e shtynë atë thjesht, utilitaren. Në civilizimin bashkëkohës perëndimor, pozita është pikërisht e anasjelltë. Të shqyrtuarit e dobisë materiale dominon mbi të gjitha manifestacionet e aktivitetit njerëzor, ndërsa etika dëbohet në prapavijën e errët dhe dënohet në ekzistim të thjesht teorik, pa fuqi që së pakti të ndikoj në bashkësi. Në rrethana të tilla, të flasësh mbi etikën, nuk është larg nga hipokrizia; prandaj mendimtarët intelektualisht të ndershëm bashkëkohës perëndimorë, subjektivishtë janë të arsyetuar, nëse në meditimet e veta mbi civilizimin perëndimor e menjanojnë çdo aluzion në etikën mbinatyrore.Tek më pak të ndershmit - si dhe tek ata, të cilët nuk janë plotësisht të qëndrueshëm në qëndrimet e veta morale-konceptin e etikës mbinatyrale e përjetojnë si ndonjë faktor iracional të meditimit, ngjajshëm siç është matematicienti i detyruar të operoj me numrat e caktuar "iracional", të cilët vetvetiu nuk paraqesin asgjë të prekshme, por megjithatë janë të nevojshëm për tejkalimin e zbraztirës së imagjinatës, pranë përkufizimeve strukturore të shpirtit njerëzor.
Qëndrimi i tillë i papërcaktuar ndaj etikës, gjithsesi është i papajtueshëm me orientimin religjioz dhe sipas kësaj, baza morale e civilizimit bashkëkohës perëndimor është e papajtueshme me islamin. E tërë kjo asesi nuk përjashton mundësinë që muslimanët të pranojnë nga Perëndimi impulse të caktuara në fushën e shkencave ekzakte e aplikative; por marrëdhëniet e tyre kulturore duhet të fillojnë e të përfundojnë në atë pikë. Të shkohet tutje e të imitohet civilizimi perëndimor në shpirtin e tij, në mënyrën e tij të jetës dhe organizimit të tij shoqëror është e pamundur, e që të mos i ipet goditje fatale vet ekzistimit të islamit si ndërmarrje ideologjike. </SPAN>