Abdyl Frashëri...sikur të mos ishte në Lidhjen e Prizrenit

[Psikologu]

Abdyl Frashëri...sikur të mos ishte në Lidhjen e Prizrenit
Punëtoret e mirëmbajtjes së Liqenit Artificial në Tiranë fshijnë të patrazuara. Dy amatorë të moshuar bëjnë ushtrime të sforcuara fizike, atypari, kurse një dorë qesharake ka zhgarravitur në kompleksin monumental të Vëllezërve Frashëri. Në fund, varret e tyre të dëmtuara...Pakkujt i ka bërë përshtypje kjo, deri pak disa javë më parë...

Abdyl Frashërin e ndoqën këmba-këmbës. Me një zell të paepur për të shtypur Komitetet e Mbrojtjes dhe lëvizjen e ethshme të shqiptarëve për liri, qeveria turke krijoi gjykata ushtarake, që gjykuan shumë nga patriotët e angazhuar. Prej kësaj do të dënoheshin bash 4000 prej tyre. Sentencat ishin të dhimbshme: burgime, syrgjynosje dhe vdekje. Në pranga ranë Bibdoda nga Mirdita dhe Hodo Pashë Bushati, që u syrgjynosën përjetë në Anadoll. Ndërsa, atij, nuk i bënin dot në gjurmë. Një burrë i zoti, por me kohë- i drobitur, luftonte të fshihej. Me shpirtin e tij të lartë, Abdyli mundi që t’i shpëtojë ndjekësve për disa javë të tëra. Për fat, bektashinjtë, që i përkiste me shpirt në besimin e familjes, e strehuan pa më të voglën mëdyshje. Por kishte ardhur fundi. Në vendstrehimin e fundit, në një teqe që do e drejtonte drejt fshatit të tij në Frashër u kap nga një patrullë turke teksa po kalonte Shkumbinin. Papritmas.

Ishte 16 maji. Dihej dënimi dhe shpërblimi për kokën e tij. Patrullës i shkëlqeu surrati nga gëzimi. Po çonin në pranga një nga eksponentët më të lartë të Lidhjes së Prizrenit, që e kishte bërë tash sa vjet me dhimbje Stambollin. Deri në hapsanë, nuk dihet se çfarë ka thënë Abdyl Frashëri, por një gjë është e sigurt. Duhet të ketë bërë një bilanc të jetës së tij të mundimshme...dhe të kauzës. Ia vlejti apo jo?! Ashtu si dihej, ai përfundoi në dënimin më vdekje. Sipër një ironi të jetës së tij të vështirë, dënimin ia kthyen me burgim të përjetshëm. Agonia do zgjaste dhe pak. Kur qeveria shpalli një amnisti të përgjithshme, e cila e liroi më 1885, ishte vonë për të. Ishte me një këmbë në varr. I vëllai, Sami Frashëri, një nënshtetas i bindur dhe i dashur i Perandorisë së cunguar, mëton se falja i erdhi nga sulltani. Pasi qëndroi tre vjet i burgosur në Kalanë e Prizrenit-kohë më vonë, bashkë me familjen e tij u izolua më Ballëkesir dhe në Bandërma.

Në fakt, duhet të kishte kuptuar se misioni i tij ishte nëpërkëmbur nga smirëzinjtë, bashkatdhetarë të tij. "Po ashtu meqë kundërshtonte edhe qëndrimet dhe pretendimet e Serbisë dhe të Malit të Zi ndaj Shqipërisë, inkuadrohet në "Komitetin e Lidhjes" që ishte formuar në Prizren. Atëherë ra në gjendje të vështirë, sepse duke u komentuar mbrapsht qëllimet e tij të vërteta dhe patriotike nga ana e disa qëllimkëqinjve..., shkruan i vëllai, Samiu, që pas vdekjes do t’i mbajë djalin, Mit’hatin dhe vajzën Eminenë. Rehabilitimi, që i erdhi në fund të jetës, ishte i pamjaftë. Arriti të bëhej një nga anëtarët e Këshillit të Sigurimit të Qytetit, "por nga mundimet dhe torturat e vazhdueshme në burgun e Prizrenit dhe nga sëmundjet e tjera e pastaj edhe nga brengat e mërzisë, e kaploi sëmundja e parakohshme e pleqërisë. Pasi katër vjet e kaloi kohën si rob i shtratit, më 1310/1892 vdiq dhe i ndjeri tash është në varrezën e Merdiven-köz-it".