Historitë E 59 Ministrave Të Rendit Në Shqipëri Në Një Libër

[Tomori]

HISTORITË E 59 MINISTRAVE TË RENDIT NË SHQIPËRI NË NJË LIBËR

Intervistoi: Armand jonuzi

Për herë të parë një kuadër policie bën historinë e Ministrisë së Brendshme. Hilë Lushaku, një nga drejtuesit më të mirë të uniformave blu, sjell së shpejti për lexuesin një nga pjesët më të rëndësishme të historisë së shtetit shqiptar, atë të Ministrisë së Brendshme. Janë 59 ministra që kanë drejtuar këtë institucion, dhe Hilë Lushaku na i sjellë në një vepër xhevahir. Kush ishin ata që drejtuan Ministrinë e Brendshme, periudha në të cilën ata drejtuan, si dhe sekretet e 59 ministrave të Brendshëm, që nuk janë thënë deri tani, janë në librin e Hilë Lushakut, i cili do dalë së shpejti në tezgat e librarive. Në një intervistë për gazetën "Tirana Observer", "profesor" Hila, siç e thërrasin në Ministrinë e Rendit, rrëfen historinë e librit të tij të ardhshëm. Si i lindi ideja për të bërë një historik të Ministrisë së Brendshme, puna pesëvjeçare që atij i është dashur të mbledhë materialet, si edhe sekretet që ai ka zbuluar gjatë gërmimeve të tij në Arkivin e Shtetit dhe në ato të Ministrisë së Brendshme.



TIRANA OBSERVER: Si lindi ideja për të shkruar një libër për të gjithë ministrat e Brendshëm?

HILË LUSHAKU: Rastësia ndodhi kur unë isha duke kërkuar në Arkivin e Shtetit për të gjetur listat e punonjësve të Ministrisë së Brendshme të rënë në vite, që nga viti 1912 deri më sot. Gjatë kërkimeve të mia, gjeta një dokument tepër interesant, të nënshkruar nga kryetari i Këshillit të Regjencës në vitin 1944, zotërinjtë e nderuar Mehdi Frashëri, Lef Nosi dhe Fuat Dibra, që bënte fjalë për miratimin e dënimit me vdekje, dhënë nga Gjykata Speciale dy punonjësve të administratës së shtetit, pasi ata kishin përdhunuar një vajzë të re komuniste, në kohën e mbajtjes së saj në arrest në postën e Rrugës së Kavajës. Dy personat e dënuar me vdekje ishin komandanti i postës dhe hetuesi. Sipas dokumentit, ata ishin dënuar me vdekje, pasi kishin ulur dinjitetin e shtetit. Para se të më binte në dorë ky dokument, unë nuk kisha shumë informacion për Mehdi Frashërin, dhe normalisht sipas atij informacioni që ne kishim marrë gjatë regjimit komunist, ai dilte se ishte një kolaboracionist, një bashkëpunëtor i fashizmit, anëtar i qeverisë kuislinge. Por, pasi shfletova edhe disa materiale të tjera për të, zbulova se ai ishte një njeri shumë i lartë, një diplomat i niveleve ndërkombëtare. Nga ky patriot më lindi ideja për të zbuluar se kush kishte qenë ministër i Brendshëm nga viti 1939-1944. Në atë listë ishin emra shumë të njohur si Mustafa Kruja, Eqerem Libohoba, Kol Birakaj, Shefqet Vërlaci, Maliq Bushati. Kjo më shtyu akoma më tepër që të ndërpresë atë linjë studimi që kisha nisur dhe ju kushtova ministrave të Brendshëm. Zbulimi fillon që me datën e krijimit të Ministrisë. Gjithmonë më ishte krijuar ideja se ajo ishte krijuar më datën 13 janar 1913, kur ishte themeluar edhe Policia e Shtetit. Por nga arkivat zbulova se ishte data 4 dhjetor 1912 dhe ministër i parë ishte Mufid Libohova.

TIRANA OBSERVER: Sa kohë ju është dashur që të punoni për ta përfunduar këtë studim?

HILË LUSHAKU: Libri im është një punë pesëvjeçare që unë kam bërë, duke studiuar dokumente si në Arkivin e Shtetit ashtu edhe në arkivat e Ministrisë së Brendshme, duke lexuar libra të historianëve të huaj apo duke mbledhur çdo material që mund të ekzistonte për secilin nga ministrat e Brendshëm. Janë 59 ministra të Brendshëm, por disa janë zgjedhur nga dy ose tri herë e deri te Kadri Hazbiu që ka qenë pjesë e 13 kabineteve qeverie kur në krye të qeverisë ishte Mehmet Shehu.

TIRANA OBSERVER: Çfarë zbuluat nga këto dokumente?

HILË LUSHAKU: Gjatë studimit tim pesëvjeçar kam zbuluar se ministrat e Brendshëm të vendit tonë nuk kanë qenë njerëz të jashtëzakonshëm. Por edhe ata kanë pasur ato të fshehtat e tyre. Nuk kam qëllim të ndez polemika pa fund e pa vlerë, ndonëse dëshiroj shpirtërisht që këtyre protagonistëve t‘u shkruhet e vërteta. Arkivat mbajnë brenda vetes të vërtetat e pathëna të tyre, të panjohura apo të vërtetat e retushuara ose të shtrembëruara, të fshehura, të harruara me (pa) dashje në pluhurin e ligësisë e keqdashjes. Do të ndjehesha shumë i lumtur nëse nxiten shkencëtarët e fushës së historiografisë apo ata të letërsisë që të gërmojnë koren e së keqes, të hapin kapakët e "mistereve" e të zbardhin (shkruajnë) të vërtetat e një epoke shumë të afërt, por të pretenduar "e errësuar". Le të matemi, të përmbahemi, t‘i lidhim e t‘i zgjidhim me kujdes fijet e ngatërruara me të cilën "u torr" historia 95 vjeçare e shtetit tonë të ri (kombit tonë), t‘i analizojmë e vlerësojmë orekset e epshet e njerkës Evropë, përkundrejt qejfeve dhe ndjenjave të saj. Le të qartësojmë (pa turbulluar) se çfarë i shtyu bijtë e Shqipes, ministrat e Punëve të Brendshme të shtetit të sapoformuar shqiptar të anojnë herë nga një anë e herë nga një tjetër. Por vlen për të theksuar se një pjesë e tyre kanë qenë të arsimuar në Perëndim, sidomos ata që kanë qenë në krye të këtij dikasteri nga viti 1912 deri në viti 1944. Por edhe në këtë periudhë ka patur ministra që nuk kanë patur arsimin përkatës, siç është rasti i Musa Jukës, ose shumë të tjerë. Por këta, ndonëse nuk kanë pasur arsimin përkatës, kanë patur bekgraund politik. Është për t‘u përmendur për shembull rasti i Zogut, i cili gjatë Shpalljes së Pavarësisë përfaqësonte krahinën e Matit dhe ishte vetëm 17 vjeç. Ai nuk e nënshkroi dokumentin vetëm për shkak të moshës së mitur që kishte, pasi nuk kishte mbushur 18 vjeç. Zogu madje ka hyrë në historinë e Ministrisë së Brendshme si ministri më i ri në moshë. Pasi ai është shpallur ministër i Brendshëm në moshën 25 vjeçare.