Letërsia e Vjetër

[sherri]

Shume nga letersite evropjane bazat e veta i kane ne kulturen e latinitetit,do te thote fillimet e tyre jane ne latinisht,
qe vinte se pari nga nga ndikimi i perandoris romake,e pastaj edhe nga dominimi i kishes dhe kultures mesjetare.Prandaj eshte i drejt konstatimi se nga keta njezet shekuj te epokes se re,dhjete te fundit shquhen me formimin e kombeve te ndryshme evropiane,te civilizimeve te ndryshme evropiane.

Civilizimi boteror i se ardhshmes nuk mund t'i injoroje me keto civilizime nacionale,pos formes se perbashket qe i lidh dhe idese se universalitetit nga e cila ushqehen.
Individualizmit nacional ekstrem te shekullit XIX,tendenca e barazis e shekullit XX,ia kunderve formulen e diversitetit ne unitet,qe thellsisht eshte rrenjosur ne kontinentin tone. Faktori me rendesi ne formimin e letersive nacionale evropiane perendimore,ku hyn edhe letersia jone,fillon me ndikimin e humanizmit,ne c'kohe zene te shkeputen nga latinishtja letersia frenge ne shekullin XII,ajo italjane ne shekullin XIII,pastaj ajo angleze e gjermane e te tjera.
Dhe kjo shkeputje intensifikohet ne shekujt XVI e XVII, Ne kete kehe,sic dihet letersia jone i ka edhe veprat e para.
Se pari ne latinisht veprat e Barletit Rrethimi i Shkodres dhe Skenderbeu,qe qendrojne plotesisht ne traditen dhe ne filozofin e humanizmit.
Po ashtu ne kete kohe kemi edhe vepren e pare te perkthyer ne shqip nga Buzuku, Meshari(1555),pastaj vijon e forcohet tradita e perkthimit me Budin, me te cilin njeheresh fillon edhe elementi origjinal letrar,sa pjese te prozes dhe sa poezi.
Pataj Bardhi shkruan latinisht Apologjine per Skenderbeun dhe fjalorin latinisht-shqip,si veper e pare origjinale,e rendesishme per leksikografine dhe ghuhen.

Tradira e perkthimeve,e perkthimit te veprave,nderpritet me Pjeter Bogdanin, i cili shkruan te paren veper ne shqip,qe pastaj e perktheu ne italisht,per arsye te njohura te kontekstit te kohes.

I.Rugova,
VEPRA E BOGDANIT (1675-1686)