E Drejta Romake

[LABI]

Elementet Jo-esenciale
Kushtet (Dies) janë ngjarje të ardhëshme dhe të pa sigurta , të cilat i parashohin si kusht me kontratë palët psh : nëse bie shi në maj të vitit 2006 !...Efekti - duhet të filloj efektuimi të lidhet kontrata ose duhet të shuhet sepse nuk ka ra shi .
Afati (Terminus) quhen terminus sepse janë të lidhura për kalendar romak , juristët romak thonë : është koha e ardhshme që llogaritet në dit, javë , muaj , vite .... Me arritjen e afatit do të lidhet kontrata ose do të shuhet me përmbushje .
Urdhëresat (Modus) – të cilat paraqesin shprehjen e vullnetit të njëanshëm të njërës palë drejtuar palës tjetër për interes të personit të tretë .
Zakonisht i hasim tek kontratat Lukrative (dobisjellëse) për personin e urdhëruar që ai ta plotësoj një prestim obligator për personin e tretë psh : nga shuma e dhuratës prej 100.000 ass , 20.000 ja falë tempullit fetarë në Bregorën e V të Roma Kuadrata (bregorës së fortifikuar)

KONTRATA KONSENSUALE
Janë kontrata të cilat lidhen me konsensus midis palëve me akordimin e vullnetit të lirë dhe real, të vullnetit të brendshëm dhe ati të manifestuar ...Kontratat konsensuale janë e arritura më e madhe e të drejtës detyrimore klasike sepse kontratat e tilla u bënë instrument juridik shumë efikas për zhvillimin e ekonomisë së tregut , për qarkullimin e mallit dhe parasë në bazë të kriterit të ofertës dhe kërkesës në treg.
Një ndër kontratat që mundëson qarkullimin e mallit të parasë në mënyrë juridike është EMCIO VENDICIO ( kontrata shit-bljerjes) – është kontratë konsensuale, është kontrat e dyanshme e barabart sepse juristët romak thonin : Sinallagma-(efektin juridik),të (për atë që ke marrë)–kundërvlerën.Kjo kontratë në bazë të kësaj quhet
­KONTRATA SINALLAGMATIKE (Kontrata e dyanshme e barabart) – sepse në të njëjtën kohë si për njërën palë ashtu edhe për tjetrën lindin të drejta dhe detyrime reciproke ... Subjektet e kësaj kontrate janë :

• Shitësi - Me aftësi të plotë obligatore – juridike
• Blerësi - Me aftësi të plotë obligatore – juridike

Objekt të kontratës janë : Malli (Merks) dhe Çmimi (Precium)
Malli (merks) – duhet të jetë send i lejueshëm për [arkullim ekonomik-juridik… I gatshëm për përvetësim privat , në pronësi të shitësit, sepse nëpërmjet kësaj kontrate blerësi konstituon të drejtën pronësore mbi mallin.. Askush nuk mund të kaloj tjetërit më shumë të drejta se sa i ka vetë. Malli të jet në pronësi të shitësit – malli të jet posibiles (sendi të jet i caktuar,sakt që mund të vlerësohet me para) , mos të ket malli të meta fizike-juridike .. Të meta fizike – kuptojm, most ë ket mangësi fizike, që do të pamundësoj për palën tjetër realizimin e qëllimit të lidhjes së kontratës , psh: kali për vrapim ka sëmundje të [mendurisë të kohë pas kohëshme, ai nuk i shërben qëllimit të lidhjes së kontratës .Të meta juridike – kali i shitur nuk është në pronë të shitësit , por është i vjedhur nga ai …
Çmimi (Preciumi) –si pjesë e kontratës së objektit të shitblerjes …Çmimi duhet të jet i vërtetë jo fiktiv ( jo sa për sy e faqe ) , jo për ta sjell personin e tretë në lajthitje., psh: nxerret fjala në opinion se personi A dhe B kanë lidh kontratën e shit-blerjes ku mall është toka për ndërtim , e shkallës së parë dhe me [mim prej 10-mijë as m2. Ndërsa në realitet [mimi i tokës në realitet në treg është 2-mijë ass… Ndërmjet është qëllimi i nxitjes së fqiut të parë që të futet në lojë dhe në konkurencë jo lojale për blerjen e asaj parcele ndërtimore , prandaj ligjëvënësi romak thotë : të jetë i vërtetë, [mimi të jet i sakt ( shuma e caktuar e parave ) …. Psh : 100-mijë as është qmimi i shitjes së shtëpisë , e dinë palët dhe personi i tretë , qmimi të jet i drejtë (Justum) – qmimi do të jetë i drejtë nëse është në harmoni me qmimin mesatar të tregut për llojin e mallit mesatar që shitet .
E drejta romake ndalon Lezio Enormis-(dëmtimin mbi gjysmën) , nuk lejohet kontraktimi qmimit nën gjysmën e vlerës së mallit që e hasim në treg , psh : malli kushton në treg 10-mijë as , palët kanë të drejtë që të kontraktojnë qmimin në shumën minimale prej 5-mijë as , nëse kontraktojnë nën këtë vlerë do të hasim ne ndalesën e institutit juridik – (Lezio Enormis) – ligjëdhënësi me këtë institute mbron shitësin në momentet e krizës së tij financiare . Shfaqja e lezio-enormis në rast konkret shkakton nulitetin relative të kontratës .
Të drejtat e Shitësist – ka të drejtë që të kërkoj nga blerësi pagimin të kontraktuar menjëherë në momentin e lidhjes së kontratës , nëse kjo kontratë është e llojit të kontratës me efekt të menjëhershëm, momental ku kontrata në të njëjtën kohë lidhet , përmbushen detyrimet dhe realizohen të drejtat mes palëve reciproke dhe shuhën dhe shuhën , ose të kaloj nga blerësi (që përherë ti paguaj rata për qmimin e paguar) - PRO – PATE – RATA ...Në detyrimet e përherëshme , palët mirren vesh që PRO-PATE-RATA- të realizoj qmimin e kontraktuar –ti realizoj shitësit .
Cili është detyrimi i shitësit ..? Është që tërë kohën e caktuar t’ja dorzoj blerësit mallin e kontraktuar në sasi , lloj dhe cilësi të rregullta juridike. Malli dorozohet në vendini e kontraktuar edhe atë në momentin e lidhjes së kontratës ose në pjesë të ndara , nëse është send i ndashëm , përndryshe mos përmbushja e rregullt e këtij detyrimi do të shkaktoj MORRA – DEBITORES (vonesën e debitorit) – dhe ai mbanë rrezikun për zhdëmtim – Reparacio-Dom.
Detyrimi i shitësit – është që mallin ta dorzoj në gjendje të rregullt, E drejta e blerësit është që të kërkojo nga shitësi dorzimin e mallit menjëherë që kontrata momentale ose paskalimit të afatit kontraktues , ose pas përmbushjes së kushtit , kemi të bëjëmë me kontrat të përherëshme .
Detyrimet e Blerësit – detyrimi kryesor : të paguaj në rregull preciumin(qmimin), menjëherë në tërësi ose në rata për një periudhë kohore të përcaktuar me calendar. Meqë paraja është send i zëvendësueshëm mund të ndahet në PRO-PATERATA (në pjesë) . Blerësi ka si detyrim që në kohën dhe vendin e kontraktuar shitësit t’i siguroj kushte teknike që shitësi ta plotësoj në rregull detyrimin e tij ,psh: të jetë në kohë dhe vendin e caktuar present , të siguroj depo për depozitimin e mallit, në të kundërtën rrezikon shfaqjen e vonesës së debitorit dhe shpagimin e dëmit – reparacio dom … Kontratë tjetër konsensuale është :

LOKACIO KONDUKCIO (Kontrata Qirasë) – e cila ka tri trajta të manifestimit :

• Lokacio – Kondukcio –REI (kontrata mbi qiranë e sendit )
• Lokacio Kondukcio OPERIS ( Kontrata mbi qiran e punës së kualifikuar)
• Lokacio Kondukcio OPERARUM (kontrata e qirasë mbi qiranë e punës së pakualifikuar , punës fizike ).

Lokacio Kondukcio – REI (kontrata mbi qiranë e sendit) – është kontrat konsensuale e dyanshme e barabart që lidhet midis LOKATORIT (Qiradhënësit) , KONDUKTORIT (qira marrësit)...Ku lokatori obligohet që qiramarrësit t’ja dorzoj në posedim një send në parim të palëvizëshëm , të pazëvendësueshëm ,ku qiramarrësi do të konstituoj të drejta reale të jus-utendi (të drejtën e përdorimit) gjegjësisht të drejtën e shfrytëzimit të objektit të qiras, për kohë të caktuar me detyrim të qiramarrësit , që qiramarrësi të paguaj qiranë , që përherë nënkupton shumën e caktuar të parave .
Obligimi i qiramarrësit –është pos që të paguaj qiranë me rregull, ta shfrytëzoj objektin e qirasë në mënyr si është arritur koncensus ( si është paraparë në kontratë)..psh:: për banim të tij dhe familjes së tij .