Ilirët Në Mesdhe

[°Avan_Turist°]

.....vazhdon COPPYUS ILIRUS
http://www.dardania.de/vb/upload/image.php?

http://www.botasot.info/def.php?category=40&id=108687

[Denim]

Lulëzimi i ekonomisë Ilire gjatë perandorisë Romake

Sa ma shumë thellohemi në studimin e historisë aq ma shumë njihemi me pushtimet dhe pasojat që na sollën pushtuesit. Nga të gjitha këto pushtime, ai Romak ishte me një kohëzgjatje ma të madhe, prej shek. III para Krishtit deri në vitin 495 pas Krishtit, por në të njëjtën kohë kjo periudhë pushtimi mbet periudha ma e begatë në të gjitha kohnat:
Gjatë kohës që Shqipnija vazhdoi të jetë si pjesë e Perandorisë Romake të Perëndimit gëzoi një shkallë begatije dhe qytetnimi që nuk asht përsëritë ma asnjëherë në historinë e saj mijvjeçare. Përmes Shqipnis kalonte atëherë Via Egnatia, një nga rrugët tregtare ma të mëdha që bashkonin Perëndimin me Lindjen. “Me sa duket Qeveria Berisha por e përsëritë këtë histori vërtetë të Lavdishme”. Autostrada Durrës – Morinë, asht sinjifikativi i këtij mendimi: Via Egnatia kqyrej si vazhdim përtej Italisë i Via Appia, dhe prandaj ishte vija ma me randësi e komunikimit me Orientin. Fakti se dallohej me një emen të posaçëm dëshmon randësinë që kishte, mbasi shumë pak rrugë të antikitetit njifen me emnat e tyne. Besohet se emni “ka mbetë” nga ndërtuesi i saj, një i quejtun Egnatium, jetëshkrimi i të cilit nuk dihet deri më sot. Via Egnatia përmendet për herë të parë nga Polibi, i cili shkruan se asht ndërtue mbi shtratin e një rruge të maparëshme aty nga shek. II-të para Krishtit. Rruga fillonte nga Durrësi dhe Pojani dhe të dy degët puqeshin diku afër Elbasanit dhe s’andejmi, Via Egnatia kalonte përmes Ohrit dhe Manastirit për të mbaruar në Selanik. Në shek. IV mbas Krishtit, Via Egnatia u zgjat deri në Bizancë. Udhëtimi nga Roma në Bizancë zgjaste 24 ditë. Disa nga ngjarjet ma të përmenduna të historisë Romake janë lidhë me historinë e Via Egnatit: Për ciceronin ishte rruga e mërgimit; për Pompeun, rruga e ritiratës drejt Azisë, për Antonin e Oktavianin rruga ma e shpejtë, për të la gjakun e Çezarit. Randësia e kësaj rruge ishte ma tepër ekonomike. Nëpër këtë rrugë zhvillohej një tregëti intensive në të dy drejtimet. Italia ishte në atë kohë qendra industriale e Perandorisë. Ajo eksportonte mallëra të fabrikuara prej leshi e mëndafshi, prej qelqi e metali, vazo, artikuj luksi etj. Importoheshin në Itali kryesisht gjana ushqimore, landë minerale, ar, argjent, landë ndërtimi etj. tregtija ishte në duart e sipërmarrësve që kishin si prona të tyne doket, magazinat, anijet dhe karvanet që përdornin.

Ata që banin tregti me boten e jashtme udhëtonin deri në vendet ma të largëta të Perandorisë dhe lidhnin kontrata për shuma të mëdha. Përparimi ekonomik i përgjithshëm pati si rrjedhim ngritjen e qendrave të reja ekonomike përtej kufijve të Italisë. Provincat e Ilirisë dhe të Maqedonisë fituan një vend me randësi në këtë valë të gjanë aktiviteti të Perandorisë, në fushën ekonomike.

Plini, shkruan se në kohën kur Perandor ishte Neroni u zbulue në Dalmaci një minierë florini që jepte ma tepër se 20 kg metale të çmueshëm në ditë. Ka gjasë që në Shqipninë Veriore të kenë qenë shfrytëzue burime bakri. Shoqnia Italiane që punonte para luftës në minierën e bakrit në Rubik, kishte zbulue tunele nën tokë, që besohej se mund të ishin çelë në kohën e romakëve.

Qyteti Byllis, në lindje të Vlonës, njihej në kohët e vjetra si qendra e prodhimit të serës apo asfaltit, që përdorej për të lyer dërrasat e anijeve për të ndalur depërtimin e ujit në mes tyne. Eksploratori francez, Pouqueville i kohës së Ali Pashë Tepelenës besonte se afër Gusmarës, në qarkun e Beratit, punoheshin miniera argjendi: “Argjendi i Ilirisë dhe ari që prodhohej në Maqedoninë Lindore, ishin pa dyshim një burim me randësi të ardhunash për thesarin e Perandorisë”. Provinca e Maqedonisë (që përfshinte pjesën ma të madhe të tokave shqiptare) ishte burimi kryesor i landës së ndërtimit për kantjeret detare të Perandorisë. Skelat bregdetare dhe kryesisht Pojani, Durrësi dhe Lleshi (Lezha), ishin qendra tregëtare me rëndësi nëpër të cilat kalonte një pjesë e madhe e mallrave që shkëmbeheshin ndërmjet Italisë dhe Orientit. Një sasi e madhe drithi dhe prodhimesh të tjera bujqësore që prodhoheshin në fushën bregdetare të Shqipënisë dërgoheshin në Itali. Një sasi vene, voji dhe djathi të zgjedhun t’Ilirisë, si dhe peshku i konservuem, nga liqenet Iliriane të Shkodrës dhe Ohrit, eksportoheshin n’Itali. N’atë kohë lumejt e Shqipnisë kishin zallin e d’lirë nga llomi dhe anijet mund të lundronin një distancë të gjatë nga bregu i detit. Durrësi dhe Pojani gëzonin një lulëzim të jashtëzakonshëm si limane tranziti n’mes t’Italisë dhe Europës Juglindore. Lezha loste po atë rrol për Shkodrën, Kosovën dhe vendet ma përtej. Pare argjendi me stemen e Durrësit janë gjetë në gjithë Ballkanin deri në Hungari. Siç dihet, Romakët ia ndërruen emnin Durrësit nga Epidomnus në Durracium, mbasi emni që i kishin dhanë kolonistët e Korintit tingëllonte pak si ters në gjuhën latine. Ky qytet i famshëm i historisë kishte kalue fatkeqësinë me u shkatërrue ma se një herë nga tërmeti dhe njerëzija besonin se ishte një denim për viset e banorve të tij të korruptuem dhe të hasdisun nga pasunia e teprueme. “Shikoni sa kemi vuejt nen pushtimin Romak!”. Mendoj se asht e domosdoshme njohja e Rinisë me këtë histori në mënyrë që ajo të bajë krahasimin mes pushtuesve dhe të nxjerrë konkluzionet. (M.B) Pojani ishte sidomos një qendër kulturore me një Universitet ku Jul Çezari dërgoi Oktavianin për të plotësue studimet. Straboni, - lavdëron qytetin për urtësinë e ligjeve dhe të legjistatorëve që i kishin hartue.

A ju vjen zani zotëni parlamentarë, se cilët ishin ligjvënsit para 16 shekujsh? Cicëroni e quan Pojanin – “Pojani i Madh dhe i mrekullueshëm”. Asht vërtetë për të ardhun keq kur historia manipulohet apo keqinterpretohet nga njerëz të politizuem apo fanatikë – pesë shekullorë. Duhet të jemi krenarë me para ardhësit Ilirë, dhe me veprat që na lanë gjatë shekujve që drejtuan Perandorinë Romake, Perandorinë ma të fuqishme të kohës. Gërmimet që u banë në Pojan para luftës së Dytë Botënore, nën drejtimin e arkeologut francez – Leon Rey, nxorën në shesh mbeturinat madhështore të atij shkëlqimi të hershëm, por, puna mbeti në mes. Mbetën edhe shumë zbulime për t’u ba para se të mundë të shkruhet historia e plotë e popullit shqiptar nën sundimin e Romës Republikane dhe Imperiale.

Perandori – August u ba shkaktar për rindërtimin e Butrintit (Buthrakun) që ndodhej në atë kohë në buzë të detit. Simbas një Legjende të Vjetër, Butrintin e ndërtoi për të parën herë Heleni, biri i Priamit, simbas modelit të Trojës. Në kohën e Perandorisë Romake, duket se ka qenë një qytet i lulëzuem ku shkëlqente kultura Latine. Gërmimet arkeologjike të para luftës, nxorën në shesh shumë monumente. Bustin e Perëndeshës së Butrintit, Mbreti Zog, ia dhuroi Musolinit. Vlen të theksohet se, pushtuesit nuk kanë qenë të njëllojtë. Duhet kujtue se Spanja, afro 700 vjet ka qenë e pushtueme prej arabëve, por ata kanë lanë vepra të shkëlyera të kulturës së tyne. Nuk duhet harruar se, Algjeria ka qenë koloni franceze për ma se një shekull, por francezët lanë aty gjurmët e një qytetnimi plot vlerë. Po të shikosh kryeqytetin Algjer, ai ngjason kaq shumë me Parisin, sa asnjë qytet tjetër i botës.

Në qoftë se kemi folur për pushtimin pesëshekullor osman, kjo nuk duhet parë në rrafshin fetar, por kryesisht në vandalizmin që përdori në shkatërrimin e monumenteve të kulturës, infrastrukturës dhe të gjitha vlerave të tjera. Nuk di të jetë ndërtue ndonjë monument kulture gjatë pushtimit pesë shekullor osman. Edhe në qoftë se asht ndërtue ndonjë urë apo rrugë, atë e kanë ndërtue vezirët shqiptarë, siç asht Ura e Mesit në Shkodër, apo Bizisteni, të cilat u ndërtuen nga pashallarët – Bushatllijë.
Sundimtarët pushtues nuk duhen gjykuar nga ana religjioze, por duhet parë, cilët ndërtuan dhe cilët shkatrruan.

[sherri]

Intervistë me profesor Alberto G. Areddu autor i librit “Origjina Shqiptare e Qytetërimit në Sardenjë”.






rofesor Alberto G. Areddu autor i librit “Origjina Shqiptare e Qytetërimit në Sardenjë”.

Intervistoi Brunilda ternova
Professor Alberto G. Areddu prej vitesh interesohet në disiplinën e “gjuhësisë Sarde” mbi të cilën ka publikuar: “Studime Etimologjike Logurdeze”, “Shënime dhe Shtesa mbi DES” (1996), “Launeddas dhe studime të tjera greko-italike” (2004). Ka publikuar recensionet e tij në Romance Philology të Berkeley dhe është recensuar nga H.J. Wolf në “Zeitschrift für Romanische Philologie” (2002).
Në studimin e tij të fundit “Origjina Shqiptare e Qytetërimit në Sardenjë” 2007, autori me kërkimet e tij arrin deri tek burimet origjinale te gjuhës Sarde, duke dëshmuar dhe duke nxjerr në pah perspektivën paleoilirike si më bindëse bazuar në elementët e shumtë të toponomastikës dhe të leksemave të pashpjeguara deri më sot.
Brunilda Ternova: Para së gjithash Profesor Areddu ju falënderoj për mundësinë që na ofruat për t’ju bërë këtë intervistë, duke i mundësuar lexuesit shqiptar (në Shqipëri dhe në diasporë) që t’iu njoh Juve dhe veprën tuaj shkencore.
Prof. Alberto G. Areddu: Faleminderit Juve që më mundësuat të flas mbi punën time.
Brunilda Ternova: Meqenëse vepra është e vështirë të konceptohet e shkëputur nga krijuesi i saj, më lejoni t’ju pyes diçka mbi personin tuaj. Kush është Profesor Alberto Areddu, ku ka lindur dhe ku është rritur?
Prof. Alberto G. Areddu: Kam lindur në Xhenova nga prindër sardenjas ku dhe jam diplomuar, e më pas jam transferuar në Sardenjë, ku aktualisht punoj si profesor në një shkollë publike të profilit të mesëm ku dhe jap mësim.
Brunilda Ternova: Libri juaj “Origjina Shqiptare e Qytetërimit në Sardenjë” është publikuar në 2007 dhe është një libër që trajton argumente shumë interesante në fushën gjuhësore, etnografike dhe historike. Mund të na shpjegoni çfarë do të thotë ky libër për ju? Çfarë ju ka shtyrë të ndërmerrni përsipër një studim të tille, si kanë lindur këto studime dhe si janë zhvilluar gjatë kohës?
Prof. Alberto G. Areddu: Ajo që më ka interesuar prej kohësh ka qënë gjetja e shpjegimeve në lidhje me origjinën e sardëve, të cilët duke qënë banorë të një ishulli patjetër që duhet të jenë të ardhur nga diku, por deri më sot hipotezat e ndryshme që janë shfaqur, thjesht kanë eliminuar njëra-tjetrën. Unë prej kohësh jam i interesuar nëpërmjet kërkimit etimologjik në këtë fushë, dhe vështirësia qëndronte në gjetjen e materjaleve të mjaftueshëme për të përforcuar denjësisht dhe në mënyrë shkencore ato që ishin në fillim thjesht parandjenja.
Brunilda Ternova: Cilat janë pikat e forta që sipas jush argumentojnë teornë tuaj mbi origjinën ilire të qytetërimit në Sardenjë? Si shpjegohet që studjuesit e tjerë kanë druajtje, për të mos thëne frikë, ti trajtojnë këto pika takimi historike në antikitet midis popullit Sardenjas dhe atij Ilir?
Prof. Alberto G. Areddu: Kjo është një pyetje e rëndësishme. Duhet të dihet dhe mund ta themi pa frikë fare, se argumenti i antikuareve dhe veçanërisht ai i toponomastikës rindërtuese në Sardenjë është i kontraktuar vetëm për pak studjues, të cilët nuk kanë asnjë interes që një jo-akademik të shprehë opinione në kundërshtim me hipotezat ose punimet e tyre. Kështu ndodhi që i vetmi recension (pozitiv në pjesën më të madhe) që ka dalë deri më sot, i përket ballkanologut Emanuele Banfi të Universitetit të Milanos i cili nuk është sardenjas.
Ka edhe një arësye të përgjithëshme që e bën më pak interesant studimin tim: prej vitesh egziston një rrymë e shtëpive botuese sardenjase, që është e interesuar më shumë të manifestojë (sesa të dëshmojë) se Paleosardët ishin Semitë antikë, rastësisht krijues të një qytetërimi të jashtëzakonshëm të lindur gati abiogjenetikisht¹ …Gjithashtu edhe baronët universitarë janë të tërhequr nga këto hipoteza dhe shkruajnë libra easy reading (të lehtë për tu lexuar) për publikun e pashkolluar. Për këtë arsye shumë njerëz në Sardenjë mendojnë se sardët rrjedhin nga Lidët imagjinarë (mbi të cilët nuk dimë praktikisht asgjë), dhe se sardenjasit nuk janë gjë tjetër veçse unaza lidhëse me Etruskët.
Pra ështe e thjeshtë të kuptohet, pasi në të vërtet nuk ka asnjë Babilonez ose Lidian të gjallë e në jetë që të mund të replikojë në lidhje me pasaktësitë e këtyre studjuesve.
Kuptohet qartë se ideja është shitja e flakonave të shpresës për njerëz që mendojnë se kanë nevojë, dhe e gjitha kjo bëhet në dëm të kërkimit shkencor. Sardenjasit pa dashur ti akuzoj për lehtësi, dëshirojnë të kalërojnë (dhe të kalërohen) nga hipoteza të Forta që lartësojnë një farë sensi të vjeter infeririteti që kanë (i krijuar nga fakti se nuk janë dhe nuk ndihen italianë), prandaj hipoteza iliro-shqiptare nuk është tërheqëse duke qënë se është bijë e një populli të pakicës.
Megjithatë kohët e fundit duke lexuar artikujt nëpër revistat sardenjase po preket shkarazi – kuptohet duke mos më përmendur si burim fare – një farë lidhje e botës së hershme sardenjase me atë thrake, e parë në të njëjtën formë ashtu si ajo imagjinarja e zonës Lidiane.
Elementët e fortë që argumentojnë tezën time janë: lokalizimi i disa leksemave në zonat më konservuese të Sardenjës, të cilat nuk janë të shpjegueshme me anë të latinishtes por mund të shpjegohen me anë të shqipes, rumanishtes, me anë të disa elementëve arkaik të balto-sllavishtes ose me ato pak që njohim nga thrakishtja dhe ilirishtja shpesh të ruajtura nga glosa dhe fjalët greke.
Egzistojnë të dhëna të burimeve historiografike greke që tentojnë të kualifikojnë ardhjen e elementëve ilirik në Sardenjë, (jo si pushtim popujsh), sëbashku me njerëz të Beotisë (që flisnin gjuhën Eolite) duke shënuar një moment të rëndësishëm të qytetërimit, të ushtruar nga njerëz me një kulturë më të lartë në krahasim me ishullorët sidomos në bujqësi dhe kultivim.
Brunilda Ternova: Ky libër është publikimi juaj i tretë i vet-financuar. Mendoni se është e natyrshme dhe e “drejtë” që studime të tilla shkencore të hasin kaq shumë vështirësi për tu botuar dhe publikuar nga organet paraprake, dhe nga shtëpitë botuese?
Prof. Alberto G. Areddu: Për fat të keq më duhet të them se kjo është një praktikë shumë më e përhapur sesa mendohet. Sot, ose ke përkrahjen e një shtëpie botuese të fuqishme që mendon të botojë tremijë kopje, ose në të kundërt duhet ti apelohesh industrisë së librit on demand e cila maskohet nën petkun e industrisë zyrtare. Prandaj dikush edhe mund të punoj mbi një hipotezë e cila mund të jetë komplet e gabuar, duke investuar kohë dhe kapitale e duke vet rrezikuar.
Ajo që është e papranueshme është fakti se botimin nuk ta lejojnë pikërisht ata që ndajnë të njëjtat interesa me ty, kjo ështe e tmerrëshme dhe jo njerzore. Por nuk ka kuptim të ankohesh duke gjykuar pasojat mbi insistimin e kësaj heshtjeje, pasi akademikët janë të auto-rekomanduar dhe korporativ, dhe nëse i ke lejuar vet-vetes ti kritikosh në studimet e tua atëhere per ty ka marre fund gjithshka.
Brunilda Ternova: Teoritë tuaja janë shumë revolucionare; keni patur pak ndrojtje se mos idetë tuaja kritikoheshin nga qarqet akademike dhe shkencore?
Prof. Alberto G. Areddu: Janë më pak revolucionare sesa mund të merret me mend. Ideja e një elementi paleo-ballkanik në brendësi të gjuhës sarde nuk është nje ide e re. Studjuesi më i madh i gjuhës sarde, gjermani Max Leopold Wagner e kishte shprehur këte ide në studimin e tij më 1933 të publikuar në revistën Revue de Linguistique Romane (të cilën kushdo mund ta shkarkoj nga siti web Gallica). Për fat të keq, kjo ide, më pas ra në atë të shkollës italiane të ashtëquajtur “mediterraneiste”, që shihte një prani të konsiderueshme elementësh pre-indoeuropjan në zonën e mesdheut, me më pak elementë indoeuropjanë.
Megjithatë unë e përsëris, se do më pëlqente që studimet e mia të kritikoheshin pasi do të thotë se “egzistojnë. Prandaj, duke marrë parasysh faktin se prej dy vjetësh në Sardenjë nuk është publikuar asnjë recension nëpër gazetat lokale , televizionet, revistat akademike ose parakademike, për të nxjerr në pah punën time kam krijuar një web sit personal dhe shkruaj në ndonjë blog.
Gazetarët (90% e të cilëve nuk njeh as greqishten dhe as latinishten e jo më të njohin shqipen), degjojnë me veshore ato që u thuhet nga referuesit universitarë, që shpesh janë të ndërlidhur me shtëpitë botuese, me ato shpërndarëse, dhe me ato dy gazeta që publikohen (të cilat nuk është se shkëlqejnë).
Mund të shtohet ndonjë gjë tjetër më tepër se kaq?

Brunilda Ternova: Çfarë përfaqson për Ju Sardenja dhe çfarë do të thotë të jesh sardenjas sot nën dritën e kësaj lidhje Sardo-Ilire (Shqiptare)?
Prof. Alberto G. Areddu: Do të thotë të ravijëzosh një drejtim të largët, i cili në epokën e Bronxit, i ka sjellë elementë qytetërimi atyre popullsive të cilat kishin ngelur në fazat e prapambetura të Neolitit.
Është e mundur që në zonën Nuoreze (hetimet gjenetike janë akoma në fazat fillestare), të zbulohen bërthama të lidhura gjenetikisht me popullsitë e sotëme të ballkanit; është kjo arsyeja për të cilën njërin nga kapitujt e kam titulluar duke parafrazuar Virgjilin: “Mbi kërkimin e babait antik”.
Brunilda Ternova: Prania e diasporës Shqiptare në Itali është ndër më të shumtat dhe më konstantet që njihen historikisht, duke nisur që nga antikiteti e duke vazhduar deri më sot në ditët tona. Mendoni se kjo lidhje kaq antike dhe prania e sotëme shqiptare në territorin italian, mund të ndihmojnë në krijimin e një klime vëllazërore reciproke midis popujve tanë dhe gjithashtu shkembimeve të ardhëshme midis studjuesve e shkencëtarëve?
Prof. Alberto G. Areddu: Unë uroj që kjo gjë të ndodhë. Fatkeqësisht ndodhemi në një moment që ashtu si në Itali edhe në Sardenjë ka patur një farë reagimi ndaj emigrantëve në vetvete (tout court), që nuk merr parasysh cilësitë personale të individëve, dhe e gjitha kjo për arsye të rendit publik dhe të krizës aktuale ekonomike.
Duke arsyetuar në aspektin antik, egzistencën e një diaspore ilire mund ta shohim tek “Popujt e detit” midis të cilëve përfshihen Shardanat. Populli i Shardanëve, që sipas interpretimeve të studjuesëve Schachermeyr dhe Bonfante mendohej se ishin njerëz me origjinë ilire, të shtyrë nga nevoja u spostuan drejt deltës së lumit Nil, për tu drejtuar më vonë drejt Palestinës. Janë të shumta të dhënat që na sigurojnë se kjo dyndje ka ndodhur: qyteti i Sarda (Shudah i sotëm), fisi i Sardeates ose i Ardiejve, qyteti Pelastae nga ku kemi emrin etnik Pelaestini ose Pelasgi, etj, etj.
Brunilda Ternova: Mendoni se mund të organizohen edhe sipërmarrje të tjera – jo vetëm publikime studimesh por edhe sipërmarrje akademike – për të hedhur më shumë dritë mbi këto argumente që zbulojnë misteret e të kalurës së popujve tanë?
Prof. Alberto G. Areddu: Patjetër. Është e nevojshme që studjuesit shqiptarë të merren me “Gjërat Sarde” për të parë nëse edhe ata, nga ana e tyre, identifikojnë bërthama të përbashkëta qytetërimi. Gjithashtu, shpresoj që edhe ne nga ana jonë – qofshim ose jo akademikë por thjesht kureshtarë, ose eksperimentues të arsyeshëm pa paragjykime dhe të pajisur me dritën e llogjikës – të merremi me “Gjërat Shqiptare”, duke studjuar në menyrë më të thelluar dialektet, traditat dhe toponimet shqiptare.
Fatkeqësisht paguajmë një peshë negative: jemi popuj të vegjël në numër dhe nuk e di sesa do të ishim të gatëshëm si në Shqipëri ashtu edhe në Sardenjë të thelloheshim mbi këto lidhje delikate.
Brunilda Ternova: Cili ështe mesazhi juaj për lexuesin shqiptar dhe cili do të jetë argumenti i veprës suaj të ardhëshme?
Prof. Alberto G. Areddu: Njëra nga dëshirat e mia kulturore do të ishte zhvillimi i një rryme edhe jashtë Shqipërisë, që të rivlerësojë antikitetin ilir, ashtu si ka ndodhur për popullsitë e tjera antike indoeuropjane gati të harruara si psh. rasti i sagave kelte.
Dëshira ime shkencore është që në studimin e ardhëshëm të thelloj disa aspekte të rindërtimit historik dhe kulturor të lëna në harresë gjatë studimit “Origjina Shqiptare e qytetërimit në Sardenjë”, pra të sjell jo vetëm fjalë por edhe objekte, tradita, ndërlidhje reciproke dhe simbole.
Më lejoni të ndahem nga ju duke përdorur një fjalë përshëndetëse tipike shqiptare: falem, që sipas të madhit Eqrem Çabej rrjedh nga latinishtja CHALARE e ruajtur edhe sot në gjuhët Sarde dhe Korse në vlerën origjinale “zbres” (falare). Faleminderit të gjithë juve!
Brunilda Ternova: Faleminderit Juve Professor Areddu për këtë intervistë shumë të këndëshme!

[Dardanesha]

Piramida e parë dhe më e madhe në botë ishte ilire

Sarajevë, 27.12.2012 12:02

Një zbulim i fundit ka nxjerrë në pah se piramida më e vjetër në botë e gjetur deri tashti është ngritur në Bosnjë dhe është ndërtuar nga ilirët. Lajmi është bërë i ditur nga një dokumentar i transmetuar nga televizioni History Channel, dhe ka demonstruar pamje nga piramida afër qytetit Visoko në Bosnjë, piramidë që ka dy të veçanta.

Së pari është më e larta dhe më e madhja në botë, por edhe më e lashtë se piramidat e Egjiptit. Së dyti, sepse kjo piramidë është ndërtuar nga ilirët dhe baza materiale e përdorur ka qenë beton, duke demonstruar se 12 350 vjet më parë, kur është ndërtuar kjo piramidë, civilizimi ilir ka qenë dukshëm më i përparuar se qytetërimet e tjera.

Dr. Semir Osmanagiq, arkeolog boshnjak, e pohoi këtë fakt në dokumentar si dhe vlerësoi se në qoftë se kjo piramidë do të zbulohej tërësisht (sepse ajo është mbuluar me dheun ku rriten barishtet, atëherë historia botërore do të ndryshonte sepse ilirët dhe kultura e tyre ka qenë kaq e zhvilluar saqë ai beton i piramidave ka 12 350 vjet dhe është ndërtuar nga qytetërimi ilir, që kuptohet qartësisht se ka qenë shumë më i avancuar se ç’jemi ne sot.


Kjo teori e arkeologut Osmanagiq padyshim na bënë të ndjehemi krenarë për prejardhjen tonë, shkruan portali Zhurnal.

[Zero Cool]

Në Korçulë janë gjetur artefakte befasuese: Ilirët ishin superiorë ndaj grekëve








Mendohej se grekët kanë vendosur mbi zhvillimet politike e ekonomike në ishujt kroatë.

Por, këro artefakte udhëzojnë në një bashkësi të fuqishme lokale ilire, e cila ka pasur ndikim vendimtar në zhvillimet politike të hapësirës përreth - shkruan e përditshmja kroate Slobodna Dalmacija në portalin e saj në internet

Të premtën arkeologët dr. sc. Dinko Radiq dhe dr. Igor Borziq në varrezën afër varrezës tek rrënojat e lashta në Kopila në afërsi të Blatos në Korçulë duke zbuluar shtresë pas shtrese kanë hasur në gjetje të vlefshme, të cilat do të mund ta ndryshojnë historinë në libra mësimi.

Janë gjetur dhjetra enë helene, e në të njëjtën hapësirë, jo më të madhe se gjysmë metri katror, është gjetur një sasi e madhe e eshtrave njerëzor, pastaj stoli bronzi nga shekulli I apo II para Krishtit.

- Përfundimi ynë preliminar është se është fjala për persona të rinj. Enët kryesisht janë të thyera, që ne e vëmë në lidhje me devastimin e nekropolit në fillim apo fund të shekullit XIX. Poenta është në atë se po gjejmë enë të pastra greke në një histori e cila s'ka të bëjë fare me grekët. Ky zbulim ka rëndësi të madhe pasi që kultura ilire ka qenë në nivel më të ulët se ajo greke, ndërsa zbulimi tregon se ilirët megjithatë i kanë përvetësuar një pjesë të madhe të trashëgimisë së civilizimit grek - thotë Dinko Radiq.

- Deri më tash është menduar se pas ardhjes së grekëve në këta ishuj ata kanë vendosur mbi ndodhitë politike e ekonomike. Por, këto artefakte udhëzojnë në një bashkësi të fuqishme lokale ilire, e cila ka qëndruar deri në vitin e tridhjetë para Krishtit dhe në të vërtetë janë ilirët ata që kanë pasur ndikim në zhvillimet politike të hapësorës përreth, që është befasi e llojit të vet dhe deri më tash as që është supozuar ndonjëherë - ka thënë i entuziazmuar arkeologu Dinko Radiaq.

- Rëndësia e zbulimeve të djeshme është e madhe - shton docenti në Degën për arkeologji në Zarë, dr. Igor Broziq, duke kontrolluar dhe prekur çdo milimetër të dheut nga Sonda 3., si forenzikët e CSI-së.

-Tash disponojmë me shumë më shumë fakte dhe dëshmi mbi kulturën materiale të popullsisë lokale. Ata kanë shfrytëzuar keramikën më të bukur helenike, të prodhuar në Italinë jugore dhe në Vis (Issa). Kjo tregon shkallën e lartë të helenizimit të kulturës materiale. Mund të themi me siguri se në Korçulë ka jetuar një bashkësi lokale e fuqishme dhe e pasur ilire, ndërsa mbi fuqinë e saj ushtarake flet sasia e madhe e gjtur e armëve të hekurit, para së gjithash shtizave. është e qartë, krahas fuqisë ushtarake lehtë mund të ndërlidhet edhe pavarësia politike - thotë Borziq.

Punimët janë në vazhdim, në dritë të ditës po nxjerrin gjetje qenësore dhe të rëndësishme si stoli broniz, madje edhe sferë plumbi, e cila sigurisht është hedhur me llastik. Enët tash për tash janë të formave të panjohura, e me këtë nuk dihet as destinimi i tyre.

Këta shkencëtarë të palodhshëm kanë konstatuar se varreszat e ilirëve lokalë kanë qenë të ndërtuara me pllaka guri, kurse fundi i tyre është i mbuluar me zall të pastër të bukur të detit.

Vazdhimi i hulumtimeve do të jep njohuri edhe mbi mënyrën e varrimit, kultet e kulturën materiale të banorëve lokalë ilirë në kohën e cila i paraprin dominimit romak në Korçulë dhe në pjesën tjetër të Dalmacisë.