Bajo dhe Çerçiz Topulli

[Zero Cool]

Lufta e madhërishme e Mashkullorës pjesa II



Rreth ores 05:00, ne vendin e luftimit erdhen trupa te reja, por edhe sulmi i tyre u zmbraps nga zjarri i kalibruar i luftetareve te lirise. Trupat turke dhe komanda e tyre, u perqendruan tek rrapi shekullor. Duke perfituar nga lodhja e kundershtarit, coroditja e ushtareve dhe oficereve, nga shiu qe kishte rene gjate gjithe dites, nga nata qe po afrohej dhe nga mjegulla qe sapo ra, strategu i kesaj fitoreje, cercizi, iu drejtua Zemanit dhe Asllanit. Vezhgoni vendin perreth per te gjetur shtegun se nga mund te cajme rrethimin. Zemani si mashkullorit e njihte mire vendin. Propozoi te benin poshte perroit. Ashtu u be. cercizi ndau detyrat: Zemani dhe Mihali te paret, Çercizi do te vazhdonte zjarrin, Asllan Starja do te merrtre ne krah Myftarin e plagosur. Myftari u lutej shokeve ta vrisnin, se mos binin ne dore te armikut. Por, cercizi i tha: "Po te vdesim ne, ahere do te vdesesh edhe ti, nuk te leme ne dore te halldupeve edhe sikur te japim jeten tone, ti e bere tenden. Po, bej kurajo o trim. Pastaj iu drejtua shokeve: Mblidhi forcat, se do cajme rrethimin. Gjaku Hajredinit u befte drite, perpara me shpetesi drejt perroit me te poshtet". Keshtu ne zjarr e siper ceta e cau rrethimin dhe arriti ne Kasollet e Dino cicos, ku sherbente nje punetor i kesaj familje te madhe gjirokastrite. Shahini sapo kishte hequr prej zjarrit kusine e fasuleve dhe, u pergatiti luftetareve darken me gjithe te mirat e rastit dhe sa me shpejt qe qe e mundur. Mihali lidhi plagen e Myftari Axhemit nga Gjirkastra qe u plagos tek hauri, ndersa, luftetaret e tjere thane rrobat ne zjarrin e kasolles. Pasi u clodhen dhe u siguruan se turqit nuk kishin rene ne gjurme, ceta shkoi ne drejtim te Gjirokastres mbi qytet ne malin e Gjere. Shahini sherbeu si korrier midis cetes dhe njerezve te cercizit. Mirepo, nuk qe i mundur takimi i cetes me Banushin, i cili nuk la vend pa i kerkuar po saqe e mundur ti shihte. cercizi vendosi te hynte ne qytet, njerezit nuk i hapnin porten nga frika e ushtareve, spiuneve dhe xhandareve qe ishin shperndare neper qytet. Pasi trokiti ne disa shtepi, cecua u prit nga Resul Berberi. Ne shtepine e tij u bene edhe takimet me njerzit e Myftzrit, te cilin e lane ne qytet dhe ceta shkoi ne Dervician tek familja e Thomait dhe pas kesaj ne pyllin e Luvines. Me kete rast vlen per tu permendur, ndihma e popullsise minoritare te Dervicianit, Vanistres dhe Goranxise. Stefan Bakon nga Bularati, te cilet sherbyen jo vetem per te mbajtur ceten per 45 dite me buke, ushqime e veshmbathje por edhe si nderlidhes midis saj dhe komitetit te Gjirokastres. Polizoi Gjini nga Vanistra dhe djali i tij Mihu venin e vinin ne vendin e strehimit te cetes. Nje miqesi te vecane kishte familja Topulli dhe djemte e saj, me Thoma Papapanon etj. Ata i dhane cercizit letrat nga Misiri, Bari, Gjirokastra, Korca, Janina etj.
Me rastin e pervjetorit te Luftes se Mashkullores, 18 mars 1934, ne Gjirokaster u perurua busti i kryetrimit shqiptar, cerciz Topulit, veper e skulptorit Odise Paskali. Busti u financua prej atdhetareve gjirokastrite e me gjere, sepse shteti ktheu pergjigje negative per financimin e tij. cuditerisht edhe ne vitet e tranzicionit qe nga viti 1990 e deri me sot kjo figure dhe kjo lufte nuk eshte kujtuar asnjehere prej pushtetareve e politikaneve shqiptare. Atdhetaret gjirokastrite prune nga Shkodra eshtrat e cercizit dhe u vendosen ne vendin qe sot quhen varrezat e Rilindesve. Me kete rast, i terheq vemendjen organeve perkatese te vene dore per mirembajtjen e ketyre varrezave. cerciz Topulli, u dekorua pas vdekjes me titullin e lart Hero i Popullit ne vitin 1978.

[Zero Cool]

"Njeriu që na ka sjellë fakte për herë të parë për vrasjen e Bimbashit dhe datën është Mihal Grameno, anëtari i çetës së Çerçiz Topullit, ku në shënimet e tija me titull Novela dhe kujtime, shkruan në fq.188, Shkup, 2004: Dy herë shkuan në Gjirokastër Harejdini dhe Asllani, për të vrarë Bimbashin, po mjerisht nuk patën fatin, meqenëse nuk e gjetnë. Kur deshnin të vinin të tretën herë, na ngjati një episod. Labërit, domethënë shokët tanë, kishin biseduar veçanërisht e kishin vendosur që Bimbashin ta vrasin labërit, se e kishin turp tu këndohej kënga toskëve! Domosdo e pranuam këtë vendim edhe këtë barrë e muarrë përsipër Hito Lekdushi me Bajram Prongjinë.
Ishte e hënë, 25 shkurt 1908, ditë tregu, kur u nisnë Hitoja me Bajramin për në Gjirokastër...
Më orën 11.15, kohë e drekës, dëgjojmë të zbrazura pushke edhe, pas pak sekunda, shohim Hiton me Bajramin që të dalin nga qyteti, duke rendur me gjashtorët në dorë.
studiuesi Xhevat Majko Lluri në librin e tij me titull Prongjia dhe njerëzi e saj shkruan: Bimbash turk Gisinja u vra më 23 shkurt të vitit 1908 rreth orës 11 të drekës në rrugën e Haz Murat ku kalonte për ditë Bimbashi. Të dy trimat kishin zënë pusi dhe kryen vrasjen e tij. Hitua neutralizoi rojen e tij duke e qëlluar në dorë, ndërsa Bajrami qëllon me tre plumba Bimbashin, i cili ra përdhe i mbytur në gjak.
Bajram Ligu ka qenë anëtar edhe i Lidhjes Patriotike Shqiptare duke luftuar në çdo zonë të Shqipërisë së Jugut. Në vitet 1913-1914, ai luftoi kundra ushtarëve grekë që kërkonin aneksimin e jugut të Shqipërisë. Më 1914 në Prongji vijnë 200 ushtarë grekë dhe gjënë e parë që bënë arrestuan Bajramin. Nga torturat në burg grekët i thyen disa brinjë dhe i prenë njërin vesh pasi e akuzonin për vrasjen e Dhespotit të Korçës Fotin. Dhespot Foti u vra sepse kishte dhënë urdhër për tu vrarë Papa Kristo Negovani dhe vëllai i tij Theothosin. Kjo akuzë bëhej sepse Bajram Ligu njihej për trimëri dhe ishte njëri nga atentatorët e Bimbash turkut më 1908. Pas thyerjeve të brinjëve dhe prerjen e veshit, fshati Prongji mblodhi monedha floriri dhe ia dërguan komandës greke me anë të Majko Llurit për lirimin e tij. Pas marrjes së shumës në flori komandanti grek dha urdhër që Bajrami i sakatur të lirohet.
Si anëtarë i çetës së Çerçiz Topullit Bajram Ligu luftoi kudo përkrah Çerçizit. Ata luftuan sëbashku në korrik të 1908 në Dibër, Manastir, Tetovë, Shkup e deri në Selanik në lëvizjen që njihet në histori Revolucioni i Xhonturqëve.
Në luftën e Vlorës më 1920 Bajram Ligun e gjejmë në krye të çetës së Prongjiasve dhe ju bashkangjitën çetës së Selam Musait duke luftua kundër italianëve. Duhet thënë se Bajram Ligu njihej me Selam Musain më herët sepse edhe Selam Musai kishte qenë anëtarë i çetës së Çerçiz Topullit ku kishin luftuar përkrah njeri-tjetrit për disa vite në luftën për liri kombëtare.
Bajram Ligu ka luftuar edhe më 1939 kundër pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste. Gjatë kësaj lufte ai u plagos rëndë dhe plaga nuk ju pastrua, nuk u shërua plotësisht duke ju kthyer në kancer dhe me kalimin e viteve vdes më 1943, larg familje dhe la pas pesë fëmijë.

[Zero Cool]

Ne, vëllezër, nuk kemi asgjë të përbashkët me Turqinë përveç fesë (edhe këtë vetëm një pjesë nga ne), e cila, përpara Atdheut, kombit dhe lirisë, amanetit të lënë nga gjyshërit për dashurinë kundrejt Atdheut dhe gjuhës, nuk do të thotë asgjë.

Çerçiz Topulli, veprimtar i Rilindjes Kombëtare, luftëtar.