Botohet vepra komplete e Ibrahim Rugovës

[Dilaver]

3. Teoria e kritikës

I obsesionuar me kritikën, sidomos me teorinë e kritikës, Ibrahim Rugova, edhe këtë libër e mbaron me një korpus tekstesh rreth problemeve teorike të letërsisë e të kritikës letrare. Ai i kthehet sërish leximit dhe diskutimit të librit të tij të dashur të rinisë, Teorisë së letërsisë të Rene Velekut dhe Ostin Uorenit; për të parë dy funksionet e kësaj teorie.
Ibrahim Rugova, kritiku i mileut të Prishtinës, studenti i Rolan Bartit në Paris, apo dijetari që nuk përjashton asnjë ide pa e diskutuar: cili nga këto përcaktime ka ushqyer një diskutim problemor për kritikën letrare dhe marksizmin si njohje apo ideologji?. Dijetari i Prishtinës, si krijues, të cilit pushteti politik dhe ideologjia i shkojnë mbas si hije, sqaron që kishte një kritikë tradicionale ideologjike, dhe një tjetër të modernizuar, e cila do të merrej më në fund me Kafkën, Prustin e Xhojsin, duke i vënë në shtratin e vet të realizmit të paanë, përderisa të parët e tyre tradicionalistë i patën hedhur si dekadentë. Një diskutim i sofistikuar për kohën, që nuk do të mbërrinte askund tjetër pos në diskutimin final të raportit të letërsisë me politikën, këtu e tjetërkund.
Rugova më në fund e vijon diskutimin e vet teorik lidhur me interesimet teorike e letrare të aktualitetit shqiptar, duke bërë përpjekje që fenomeni të shihet në gjithë botën shqiptare, ndonëse kjo botë jeton në kërkimin e ideve të kundërshtueshme deri në skaj. Studiuesi përpiqet që të sistemojë grimcat e ideve shqiptare, për t’i bërë të krahasueshme me drejtime teorike në Evropë, qoftë kah ato që mbështeten edhe më tutje në termat e funksionit si: angazhimi apo mesazhi i afishuar, qoftë nga ato që shpien kah analiza e strukturave letrare duke pranuar pluralizmin e tekstit letrar. Ibrahim Rugova nuk i shpëton as këtu një tipi të diskutimit teorik letrar me premisa të dedikimit dhe të edukimit, ku metoda vetvetiu shndërrohet në demonstrim. Kjo dhe mund të jetë karakteristikë e teksteve që shkruhen për t’u lexuar para një auditori të caktuar, kur teksti përballë shpalimit të idesë dhe argumentimit ka dëshirën për të bindur e për të mësuar.