Varësia nga Duhani

[Drinni]

Një duhet të dijë Miku ynë Naki që kujdesët për shëndetin tonë edhe më shumë se neve vet ndoshta!

Që sa kohë që jam në Dardani, e ka përafër një vitë. Nuk më ka rënë më shpesh të lexoj se nga kjo temë!
Dua të themë i Nderuar se keni bërë një dukuri mrekullie, një Sevap alla popullorqe, që po pati diku zot, o duhet tju shperblej ju, o s'di kënd!
Nuk dua të flas fjalë të mdha tash për fillim(fjala është për lërjen e duhanit). Por poqese vazhdon kështu, unë shpëtova, gjepi shpëtoi, e edhe dikush tjeter bile përfiton shuuuuumë nga kjo.(Kush tjeter veq rrethit që të rrethon-familja)!.

Në pika t'shkurta rreth pirjes së duhanit nga ana ime.

E ngjita aty diku para 9 viteve(kurrë se kisha besuar që unë do e pija duhanin, kam dëgjuar të thojn duhani zakonisht merret me rini të hershme apo kurr),Nejse në fillim e pija jo rregullishtë dhe nga ato "light" kishe, për ta vazhduar më von me ato të fortat(zjem krejt), më von pra ka që nji vitë që e pijë prap kishe "light" dhe atë nga 23 cigare mbrenda 24 orësh.
Prej se ka fillue kjo temë kam bindjen të kam tërhequr një paralele, por të presim pak(të pres).
Një pyetje Naki.
Pse ushqehem, apo kam nevoj të ushqehem kaq shpesh, si është e mundur të kem uri, kur di që para nji apo dy ore pata ngrën, çfar është këtu në pyetje . me shumë pikpyetje dhe nderime nga drinni.

[Albanian eX|PerT]

Ekskluzivisht per blogun virtual floart-press akademik Prof. Dr. Namik Shehu sjelle kete studim shkencor per duhanin

Duhani - HELMUES I HESHTUR DHE VRASËS I ZGJEDHUR I NJERIUT

Doktor i Shkencave Mjeksore

NAMIK M. SHEHU

Duhani, kjo bimë “ çudibërëse” e ardhur nga Amerika, nëpërmjet fisit Indian Majo, pesë shekuj më parë, ( 10 ) u soll si dhuratë , nga lundertarët europian dhe u bë mysafir i preferuar i mbretërve, princërve dhe aristokracisë ; për të tymos më pas dhe të pushtojë shumë shpejtë popujt e botës; të cilët filluan t’a përdorin me pasion , si një pije më se të zakonshme, t’a adhurojnë mbi ç’do gjë, t’a çmojnë si një lluks të zgjedhur, t’a admirojnë për kënaqësinë që ju jepte;duke e respektuar edhe si një symbol” nderi dhe krenarie “ dhe i fuste mes tyre në garim, për ta perdor sa më shumë dhe sa më me qejfë.

“Tobaco “dijti të prezantohej shumë mirë, të ndillte hijeshi,të joshte bindshëm, të përkëdhelte embëlsisht, duke e berë gradualisht për vete njerezimin, me mjeshtëri të stërholluar dhe i lezetoste njerzit me vetdashje; të cilët ja shpërblyen “mirësinë”, e përqafuan ngrohtësisht , e thithën me endje dhe të ulur këmbëkryq sëbashku; krijuan mes tyre një simbiozë bashkëjetese, të “ pëlqyer ‘ dhe të kendëshme dhe u benë “shokë “të ngushtë dhe të pandarë në punë, në ngrenie, në lojë, në fjetje dhe kudo, të kthyer në një “sëmundje ngjitëse”, pa e kuptuar se do t’i dëmtonte më vonë rrezikshëm shëndetin.

Këto ndodhi, konstatime dhe fakte, paraqesin në vetvete një realitet më se të vërtetë;që vihen në dukje më se qartë, në jetën e përditshme tek duhanpirësit; duke krijuar një gjendje preokupante, mjaft tronditëse dhe një plage tepër të mprehtë, shqetësuese dhe të rrezikshme për popujtë, që kërkohet detyrimisht të merren masa sa më urgjente, serioze, masive propagandistike, shoqërore dhe ligjore; për të ruajtur dhe mbrojtur në radhë të parë brezin e ri dhe të shpetoj duhanxhinjtë nga rreziqet e mëtejshme.

Me kohë, shekuj më parë, nga përdorimi masiv i kësaj bime dehëse dhe tërheqëse e njohur me emrin tobako , u vunë në dukje dëmet dhe pasojat e rrezikshme të saj. Në shekullin XVI në Europë dhe me gjerë, filluan të merren masa të rrepta ndaj pirësve të duhanit, të mbështetur edhe në ligje dhe të zbatuar me masa drastike, të ndëshkuar fizikisht edhe me perje të dorës. Kurse Papa Urbani ,duhanpirësit i shkishëronte. Ndërsa në Persi i shponin hundën dhe në Anadoll sulltan Murati, në 1633 i ndëshkonte rrept, me vdejkje.( 10 ). Për habi, duhani vet e dënonte akoma më rreptë ortakun e jetës . Ai j’a priste të katër gjymtyrat, duke ja gangrenizuar (tharë ) dhe prap viktima nuk i ndahesh pirjes së duhanit , por vazhdote ta pinte , të lidhur me gjalm në cungun e dorës. Fig. Nr. 1. ( 12).

Pyesim ndërgjegjen tonë ! A ka akt dhe veprim më të shëmtuar, më të neveritshshëm dhe më të tmershëm se kjo ngjarje makabër ? Dhe megjithatë , pë çudi, duhani, nuk i është “shqitur “ njeriut. Ai po vazhdon të pihet pa fre ,pa masë dhe pa hesap nga njerëzit e kesaj bote. Dhe pse ?
Si shpjegohet kjo marrëzi,? Kjo “injorancë misterioze “?, që po ndodh edhe në shekullin tone, të dijes dhe të hapsirës kozmike edhe pse tashme është më se e njohur, historia e saj e hidhur dhe e demshme shekullore!.

Për të evidentuar në mënyrë simbolike ,më qartë dhe për ti kuptuar me drejtë, hilet , “kontributet”, “mirësitë” dhe rreziqet e pirjes së duhanit; ndaj njerëzimit, sugjerojmë t’a karakterizojmë dhe t’a përfaqësojmë me kode përkatëse të veçanta. Vleresimi i “ kodit shoqëror” e emërton duhanin si ves të keq dhe me rrezikshmëri maksimale. “ kodi religjioz “e njeh dhe e” pagëzon “ si bishë të mallkuar.” Kodi njerëzor “ e konsideron si pjellë të fatalitetit njerëzor. “Kodi mjeksor” e diagnostikon si sëmundje ngjitëse, kronike vdekjeprurëse. Ndërsa “kodi djallëzor” e përkëdhel dhe e” dorovitë “me shprehjen: pijeni sa më shumë se ju bënë mirë. Kurse vet populli del me një thirrje poetike-profetike : “ O njeri me mend, mos kërko ti besh vend dhe kuvend pirjes së duhanit dhe porosisë së shejtanit. Veten do të dëmtosh, jetën do të shkurtosh”. Për ligësitë që sjell duhani e kanë “ironizuar”, duke e portretizuar me imazhe pikante: “errëson dhe neveritë pamjen; irriton nuhatjen dhe e kundron me urrejtje. Helmon gojën. Dëmton dhe than trurin. Çthur humorin. Prish gjakun.Merzit, nxinë dhe djeg mushkërite. Përvëlon zemrën.Nxjerr tym katrani të zi , shtëllungash tmerri prej krateri pafund, duke ndotur keq mjedisin.( 2. 7.10. ).

[[[...vazhdon...]]]

[Albanian eX|PerT]

Për të kuptuar këto situata dhe për sqarim, rrjedhshëm po shtrojmë disa pyetje.:
1.- A duhet vallë të pihet duhani dhe pse ?
2.- A ka nevojë organizmi i njeriut për këtë helm universal e të neveritshëm ?
3.-A zotëron ndonjë magji dhe a bën ndonje mrekulli tek njeriu kjo bimë” misterioze”?
4.-A duhet të mos tymosemi me duhan dhe pse ?

Nga hulumtimet e shumta dhe nga studimet shkencore të bëra në vazhdimësi del vetëm një përgjigje kuptimplote përfundimtare : “Duhani nuk duhet të pihet në asnjë mënyrë . Ai dëmton rëndë dhe sjellë pasoja vdekje prurëse tek njeriu ( 1.2.4. 6.7.10.11.12. )

Po a janë dakort vallë me këtë konkluzion shkencor miliona duhanpirës? Si shprehen ata dhe a kanë të drejtë t’a justifikojnë pirjen e duhanit !? Pëgjigjëja e tyre e preferuar dhe e sinqertë është : Ne nuk mund të rrojme dotë pa pirë duhan; por as edhe nuk jemi në gjendje t’a ndalojmë!Po mos të pijmë cigare, nuk punojmë dot .Na ulet aftësia mendore dhe fizike .Na humbet gjallëria dhe na largohet ç’ do dëshirë për aktivtete , për jetën dhe për ç’do gjë që na rrethon. Nuk mund të përqëndrohemi dotë në veprimtaritë e përditëshme.. Behemi aq manjak për të pirë duhan, sa preferojme të rrijmë pa ngrenë , por pa duhan nuk bejmë Janë kail dhe dakort që të lenë familjen dhe fëmijtë pa bukë, por pa blerë duhan nuk rrijnë . Ç’do gjë mund të bejnë ,vetem e vetem , për të siguruar cigare.Pa pirë duhan na shtohet mërzitja të thonë.Jetojmë me ankthe.Ndryshojnë në sjellje. Bëhen të padurueshëm . Irritohen pa shkak. Nuk janë në gjendje të kontrollojnë veten. Zihen kot së koti me të tjerët dhe me vetveten. U shtohet pagjumësia. Ata nuk rrinë dotë pa pirë cigare as për disa orë. Ka të tjerë që e pijnë cigaren pa ndërprerë, për 24 orë edhe gjatë natës. Bile ka nga ata që e pijnë cigagen si tableta (hape) për gjumë.Shpesh e pijnë esëll ,të shoqeruar me kafe dhe shprehen se” cigaria pa kafe është si isani pa fe”.Shumica kanë kënaqësi të veçantë kur e pinë cigaren pas buke. Të mesuarit e duhanit, u behet zakon , rutinë dhe nuk venë asgjë përpara tij, duke mos marr në konsideraë dëmet dhe rreziqet e tij për vete., por as edhe për familjen, për femijtë dhe as edhe për ndotjen e mjedisit, që helmon masën e gjerë . Atanuk ndjehen as fajtor, pse dëmtojnë ekonominë familiare, duke harxhuar para për blerjen e ketij helmi, sidomos në Sh.B.A., ku një paqetë duhani kushton mesatarisht 7 $, dhe një njeri që pi 2-3 paqeta në ditë , duhet të harxhojë rreth 600 $ në muaj.

Pirjen e duhanit, duhanpirësit e justifikojnë , me arsyetime nga më të ndryshme, më të “çuditshme “,dhe të pabesueshme; që vetëm ata mund t’i kuptojnë dhe t’i pranojnë.
E pijmë duhanin se na pëlqen, na shijon dhe na jep kënaqesi.! Na ndihmon mos të shëndoshemi. Mos të na dal gjaku nga hundët! E pime se e pi e gjithë bota. E pijnë moshat e rritura, e pijmë se jemi burra. E pijmë duhanin se na i “siguron “ e drejta e njeriut!. Dëmet e pirjës se duhanit ata i argumentojnë në mënyrë sui generis, sipas vetes së tyre. Ç’do njeri ka cilësi individuale ndaj rreagimit të duhanit. Mua nuk më dëmton , të thonë ! edhe pse e pi vazhdimisht. Ata marrin shembull edhe nga jeta. Babaj i im rrojti 75 vjet edhe pse e pinte duhanin qysh në rini. Gjyshi i im jetoj akoma me tepër, 82 vjeç edhe pse tërë jetën nuk e ndërpreu duhanin. Një fqinjë i im vdiq nga kanceri i mushkërisë edhe pse nuk pinte duhan.Ndalimin e duhanit ne nuk na i këshillojnë të rriturit, shoqëria ,njerzit e familjes, prindërit, biles ata e pijnë edhe vet duhanin.Ka familje , që preferojnë të mbajnë si mbiemër të tyre fjalën “duhanxhiu “.Nuk ekziston ndonjë program për mos pirjen e duhanit.( 10 ) Pa duhan pësojmë çrregullime mendore dhe depresion. Bëhemi të besdisur, mërzitemi shpejtë.Mund të pësojmë dëmtime psiqike. Jemi përpjekur për ta lenë duhanin; por nuk kemi mundur, sepse na duket vetja si pa kuptim, se po kapitullojmë, se po dorzohemi, se nuk i vlemë me shoqerisë, familjes dhe vetes. Ka të tjerë që thonë se po t’a lemë cigaren, na shfaqen shqetësime , të njohur me emrin “ sindromi i lënies së duhanit”; që manifestohet me irritabilitet, zëmrim, pagjumësi,, vështirërsi përqendrimi, rritje të oreksit, shënja të depresionit, shfaqje nervozizmi; të cilat vërehen fill pas disa orësh të ndalimit të cigares së fundit . Ato arrijnë kulmin pas 2-3 ditësh dhe mund të zhduken vetëm pas disa javësh ose muajsh.( 4. ) Ka edhe nga ata që gënjejnë veten , duke menduar se ne i paksojmë dëmet nga pirja e duhanit se e pijmë rrallë cigaren, përdorim markë duhani të “buta “ dhe nuk e thithim, nuk e kalojme tymin thelle ne mushkeri, e pijme cigaren me gjysma .Këto mentalitete, nuk janë veçse “gjepura prej axhamillëku”.

Po a kanë të drejtë duhanpirësit, në këto argumente dhe arsyetime justifikuese, , për të vazhduar pirjen e duhanit , vetëm pse e kane qef dhe u jep kënaqesi..Llogjika e shendosh, studimet shkencore, njeriu me mend dhe rreziqet e dëmet e pallogaritshme që sjellë duhani; i bejnë këto shpjegime krejtësisht të pa baza, të paargumentuara, të pallogjikshme , të gabuara, bastarde dhe fallso .Ato mbeten vetem pretendime dhe mentalitete prej adoleshenti dhe të semuri të “infektuar” nga duhani..Arsyetimi i mbipeshës që shton vetëm 3 kg., gjakderdhja nga hunda, që ndalet më mirë me barna, ose se rrojmë gjatë edhe pse pimë duhan,kur mund të jetosh edhe me gjatë pa e pirë atë; janë sebepe dhe pretekste prej dilitanti, qejflliu dhe mungesë vullneti. Ata që pretendojnë se kanë tentuar ta lenë duhanin , i pyesim , pse nuk kanë gjetur arsyet e mos ndërprerjes? Pse nuk kanë insistuar ta përsërisin inisiativën në vazhdimësi deri sa ta lenë? Pse nuk dëgjojnë këshillat e mjekut dhe nuk mjekohen? Nuk duan ? Po të mendohet thellë, me llogjikë dhe drejtë njeriu, duhet të bindet, se vetëm nga ky fakt , që nuk mund t’a lerë dotë duhanin ,nuk duhej as t’a fillonte.

[[[...vazhdon...]]]

[Albanian eX|PerT]

A duhet vërtet të pihet duhani !!!???

Përgjigjja më e saktë , më e shpejtë , më e shkurtër, më e drejtë dhe më me vend nga të gjithë studjuesit është : Jo. Jo. Jo. (1.2.4.6.7. 9.10.11.12. ) Dhe pse ?

Organizmi i njeriut nuk ka asnjë lloj dëshire, as prirje, as tendencë as afinitet , por as e ndjenë nevojën e duhanit apo të nikotinës dhe përbërsëve të tjerë të tij, nga ana fiziologjike . Ay nuk sjell as edhe një dobi dhe s’ka asnjë llojë vleretë shendetëshme për organizmin e jetën e njeriut; veçse e demton, bile shumë rëndë.

Njerzit e mësojne ta pijnë duhanin, kryesisht në moshë fare të re, në adoleshencë. Në ato vite ku ç’do gjë fluturon, hahet, pranohet dhe besohet se bëhet. Ata e fillojnë t’a pijnë për qejf, e teke, për kuriozitet, për tu bërë i pranishëm në shoqëri. Për tu dukur i rritur, i pjekur,burrë. Për humor. Për tu futurë në lojë, në garë. Për ta bërë provë. Ndonjë e pi edhe kot së koti, pa ndonjë arsye, apo nevojë. Të tjerë e pijnë kur janë të mërzitur, kur kanë halle ,ose janë të shqetësuar dhe u duket se këshillohen me një “shok” që ja largon mendjen dhe e ngushëllon. Ata nuk e peshojnë mirë dhe nuk e çmojne siç duhet pirjen e duhanit ;irritimet, neveritjen dhe shqetësimin , që i shfaq organizmi qysh në pirjen e cigares së parë; që është një sinjal mjaft domethenës dhe më shumë rendësi ; për ta kuptuar , vlerësuar edhe për ta lenë. Shumica e duan ta pijnë. Kënaqen. E ndjejnë veten krenar, mburren se po rriten , si dhe ëndërrime të tjera prej djaloshari. Ata e vazhdojnë me qejf pirjen e duhanit edhe për inerci. Më pas u behet rutinë, u kthehet në zakon, krijohet ves, joshen, ambjetohen , u trasformohet në një vetkënaqësi të padurueshme dhe pa e kuptuar drogohen, bëhen skllevër dhe molepsen prej tij.

Të mësuarit e pirjes së duhanit kalon nëpërmjet disa fazave apo etapave; që nevojiten të dihen dhe të njihen , për të patur mundësi që të parandalohet. . ( 10 ).

Faza e pare është etapa e joshjes që ka bima për të të afruar . Dëshira, lakmia dhe nepsi që ka personi për t’a provuar dhe shijuar dhe ndikimi që ushtron shoqëria për t’a tërhequr. Kjo fazë është e rëndësishme për të vendosur në se do ta mposhtësh dhe do të fitosh, apo do të mposhtesh dhe do të mundesh!

Faza e dytë është faza e fillimit te pirjes së duhanit.; që përkon me futjen në valle, në këtë “ dasëm të madhe” që të bënë të të kërcesh me pengesa , por pa harre. Më pas vjen

Faza e tretë e stazhionimit. Pirja bëhet rutine, kthehet në zakon , kalon në ves dhe pa e kuptuar “ kridhesh“në

Fazën e katërt, përfundimtare të mvartësisë, të drogimit prej kësaj bime “magjepëse”. Vlerësimi i dozimit të drogës, mund të bëhet me anën e disa pyetjeve. A pi më shumë se 20 cigare në ditë? Pi cigare para dhe pas 30 minutash të zgjimit ? A ka dëshirë , ose shenjë largimi gjatë tentativës për t’a lënë duhanin? Tanimë kjo etapë e vetkënaqësisë, bëhet pjesë përbërëse e trupit të organizmit të duhanpirësit dhe kthehet në një nevojë “ushqimi.”
Akti i të mësuarit të pirjes së duhanit ndihmohet dhe ndikohet edhe nga faktorë të tjerë, veç moshës së re , që mbetet përparësi. Pirja e duhanit favorizohet nga mjedisi familiarë; mbasi fëmijtë e kanë shumë të zhvilluar aktin e imitimit dhe duke parë prindërit e tyre të pinë duhan, u shtohet dëshira për ta provuar dhe mësuar. Kjo dukuri në Sh.B.A. konstatohet në 20.3% te rasteve. Faktor tjetër favorizues për pirjen e duhanit është shoqeria, që në Sh.B.A. luan një rol shumë dominues, deri në 75 % të rasteve, si në edukim, në sjellje dhe në përfitimin e veseve të mira e të këqia, bile edhe më tepër se familja dhe shkolla.
Reklamat e shumta në favor të pirjes së duhanit, prezantimi me komoditet dhe me finesë i cigareve të llojllojshme, paisja me filtër dhe me erëza, si dhe paketimi magjepës i tyre; e kanë bërë pirjen e duhanit me joshës, më tërheqës ,më masivë dhe më popullor, sidomos ndaj moshës djaloshare dhe rinisë. Këto mënyra veprimi e kanë kthyer duhanin në një element shoqëror të domosdoshëm , në zakon dhe në një “edukate” familiare ngushëllimi në raste fatkeqësie, të shoqëruar edhe me raki, që është një ves tjetër i dëmshem për njeriun. Këtë xhest , njerzit e kanë pranuar si një rit shoqëror, që në raste vdekje e shoqërojnë me sjellje paqëtash; duke e justifikuar me shprehjen ” hidhërimi me hidhërim kalon”, të huazuar nga thenia latine : similius similibus curantum est.

Duhani është parapëlqyer të pranohet të pihet në forma dhe mënyra nga më të ndryshme prej njeriut. Fillimisht fiset indiane të amerikës e kanë pirë në forme gjethe të tharë. Ai është përdor edhe duke e përtypur gjethen e njomë me dhembë. Më pas është vazhduar të pihet i grirë ,i mbeshtjellë me fletë.. Më tej është përdore llulla, çibuku, pipza dhe puro. Ndërsa në lindjen e mesme dhe në Turqi , shekuj më parë ështe pirë me nargjilen, si në shqipëri nga Ali Pash Tepelena. Nargjileni pengon shumë kalimin e fenolit, të katranit dhe të nikotinës; por shton mundësinë e marrjes së oksidit të karbonit. Duhani është pirë edhe me të dredhur sidomos në zonat fshatare, si në fshatrat e shqipërisë, që haset në 69 % të rasteve. ( 10). Në ditët tona, duhani fillojë të përdoret në forma më të përsosura. Pihet me cigare të zgjedhur, të llojeve dhe madhësive të ndryshme; si Slim, Marlboro, Diamant etj.. Të paketuara në forma lluksoze , të përzier e me nikotinë të paster për ti shtuar më shumë kënaqësine, sidomos të rinjëve që e preferojnë shumë. Këto mënyra reklamimi i kanë pasionuar dhe nxitur më tepër njerzit për ta blerë dhe për ta konsumuar më shumë duhanin , duke e bërë edhe më masivë përdorimin e tij ; sipasojë është shtuar edhe prodhimi i duhanit dhe i cigareve , për t’a përballuar këtë konsum të madh. Një maksimum i bollshëm i prodhimit, u vërejt në shekullin e XX. Në vitin 1950 ai arriti në shifrat 2.6 milion ton. Oferta për nevojën e duhanit rritej nga viti në vit, duke detyruar kompanitë ta shtojnë prodhimin e tyre. Në vitin 1983 ,u shtua në 5.8 milion ton. Krahas saj rritej edhe prodhimi i cigareve në miliona. Vetëm një firmë kineze prodhonte 1.700 miliard cigare. Po nëKinë, në vitet e fundit janë prodhuar 1. 8 trilion cigare ne vit..( 10. 13.) Kurse në vitin 2005 , janë shitur cigaret me një vlerë 32.5 miliard dollare. ( 13.). Ndërsa në vitin 1997 janë prodhuar 5.3 trilion cigare në bote; duke e çuar në njiqind milion vdekjet në shekullin XX dhe mendohet që vdekjet të arrijnë në një miliard në shekullin e ardhëshëm.( 13.). Në vitin 1998 prodhimi botror i shprehur në përqindje paraqitej në këto shifra: në Kinë prodhohej 34%, ndërsa ne Sh.B.A. ne 11%. (10 ).

[[[...vazhdon...]]]

[Albanian eX|PerT]

Në vitin 2000 është llogaritur të kenë pirë duhanin 1.1 milion njerëz. Kurse nga ekspertet është parashikuar ta perdorin duhanin në vitin 2025 rreth 1. 6 milion duhanpirës..Në Amerikën e veriut e pijnë cigaren rreth 4.7 % e popullatës, në Europën perendimore 9.3 %, ndërsa në Shqipëri , duhani po pushton popullatën , e cila e konsumon 60 %.,duke zënë vendin më të parë në Europe , “si një shembull i mire”!, për t’u favorizuar dhe për të shtuar shansin e hyrjes; meqense nuk po çanë dotë , në forma të tjera!! Ne Shqipëri, nga statistikat e cituara , rezulton se e pijnë duhanin 674 mijë vet, të seksit mashkull dhe 196 mijë të seksit femër , në raport 30 % më shumë tek meshkujt.. Po në Shqipëri e fillojnë t’a pinë duhanin 81 % e të rriturve përpara moshës 20 vjecare. Kurse femrat e parapëlqejnë pirjen e duhanit në moshën 14 vjecare dhe e fillojnë në moshat 18-21 vjecare, duke e justifikuar se stimulohen, mos të rriten në peshë, si dhe me arsyetime të tjera adoleshente. Në Sh.B.A. e kanë filluar t’a pijnë duhanin , para moshës 18 vjecare në 88.9 % të rasteve; dhe e pijnë duhanin 23.5 % e popullatës. Nga këta 25.7 % janë burra dhe 21.5 % janë gra. Kurse në Kinë e pijnë 3 % e femrave dhe 10 % e nxënësve të shkollave të mesme. ( 13 ) Në seksin femër kohët e fundit në Amerikë vihet re një ulje e pirjes së duhanit, nën ndikimin e masave të marra dhe të edukimit publik. Kështu nga 20 % ,që ka qenë në 2001 është ulur në 15.% në vitin 2005.Kurse nga një studim që është bërë në Nju-Jork , në një kontigjent njerzish prej 5200 veta në vitin 2006 , është konstatuar një renie e pires së duhait në 13%. Në Sh.B.A.jepen të dhëna informative mbi importimin e nevojës së konsumimit të cigareve , ku evidentohen lëvizje kurbash rritje dhe ulje, në periudha të ndryshme kohe. Në vitin 1997 janë importuar 417.8 milion cigare; që është vlerësuar si një shumë pesë herë më e madhe se e importit të vitit 1993, gjë që vë në pah një harxhim më të madh të duhanit në këtë shtet. Ndërsa në vitin 1999, importi i cigares në Sh.B.A. u ul në shifrat 244.8 milion cigare., kurse në vitin 2005 importi i cigareve u rrit në 319.4 milion.Duhani po pushton botën e tretë. Nga statistikat botrore rrezulton se nga viti 1970-1994, në vendet e zhvilluara , konsumimi i duhanit u ul në 10 %; kurse në vendet në zhvillim u rrit nëe 67 %.Statistikat venë në dukje edhe fakte të tjera. Në seksin mashkull, mbi moshën 15 vjecare ,duhani është pirë më shumë , në disa vende të botës si në Rusi në 67 %, në Turqi 63 %, në Kine 61 % në Kore 68.2% etj. ( 10 ) .

Rreziqet dhe pasojat alarmuese të pirjes së duhanit

( 1. 3. 4. 6. 10. 11. 12. )

Duhani merret, pijet, rrezikon dhe dëmton organizmin e njeriut në dy forma kryesore të përdorimit të tij.Në mënyrë direkte apo aktive ; kur personi e pi vet duhanin dhe në formë indirekte ose pasive, apo siç quhet nga tymi i dorës së dytë, të shkaktuar nga duhanpirësit. Dëmtimi i organizmit llogaritet të jetë gati i njejtë nga perdorimi i të dy formave ,në mos më i rrezikshëm , në formën pasive, sepse dëmet janë edhe më masive.

Duhanpirësi përballet me dy dukuri madhore, që ndikojnë rrezikshëm në organizmin e tij.. Me fenomenin fispatologjike, që shpjegon lindjen e mvarësisë , të adaptimit ndaj nikotinës dhe të karakterit drogues të saj , si dhe me shfaqjen e veprimit psikologjike, të kthyer në rutinë dhe të njohur si ves-zakon, të trasformuar në dëshirë, vetkenaqesi , neps apo epsh.

Duhani shkakton mjaft dëme, rreziqe dhe pasoja të shumëllojshme, të shumëfishta dhe me efekte dhe rreze veprimi të gjithëanshme; më të tmerrshme se mikrobi apo bakteria, që prek një organ .Kjo bimë vlerësohet dhe konsiderohet si një fatkeqësi madhore dhe si një pllakosje mjaft e rendë që po njeh njerzimi në historinë e vet, duke ja kaluar luftrave dhe epidemive infeksioze të kohrave , sepse ato kanë pas një veprim të kufizuar dhe një mbarim; kurse duhani po merr përpjestimet e një pandemija, që nuk po njeh mbarim dhe po korr miliona jetë njerzish dhe është transformuar në një sëmundje shoqerore kronike me përmasa gallopante , të pakrahasuara edhe me diabetin e sheqerit, të hipertensionit arterial, sëmudjes kanceroze etj. duke patur një propabilitet rrezikshmërie më të përhapur dhe më të rrezikshëm , se favorizon dhe ndikon në një kohë , shfaqjen e mbi 50 sëmundjeve të ndryshme në organizmin e njeriut. Supozohet të konsiderohet ”simbol “ i murtajës dhe i koleres së kohës moderne.

Anketat dhe studimet epidemiologjike po dokumentojnë me bindje dhe me fakte të shumta, pasojat e rreziqet e pirjes së duhanit në plakjen e parakohshme të njeriut, në rrudhosjen e shprehur të fytyrës dhe të lekurës së trupit të njeriut; në humbjen mezatarisht 22 vjet jetë, tek personat një në çdo katër veta , që nisin duhanin në adoleshence dhe e pijnë rregullisht gjatë jetës., në vdjekjen e parakohshme në gjysmën e duhanxhijve dhe shton predispozicionin e vdejkjes së parakohshme në 40 % tek duhanpirësit dhe tek ata ,që tymosen me duhan. Në Sh.B.A. nga ndikimi i pirjes së duhanit vdesin 400 mijë veta në vit, ose një në ç’do pesë vdekje; kurse në Kinë vdesin mbi 1 milion në vit, rreth 2.5 herë më shumë se në Sh.B.A., ndërsa në vitin 2025, vdekjet do të dyfishohen në se nuk do të ketë ule të pirjes së duhanit. ( 3.10.) Në botë nga duhani vdesin ç’do ditë 11 mijë njerës dhe gjatë një viti 4 milion njerës, d.m.th. një vdekje ç’do 8 sekonda.Ky numer mendohet të rritet dhe të arrijë deri në 10-12 milion në vitin 2025. Të dhënat statistikore japin edhe një evidencë të tillë: një në ç’do 5 burra mbi 35 vjeç , që pijnë duhan , do të vdesin nga një sëmundje te shkaktuar nga duhani, përpara se të mbushin moshën e pensionit.Sot në vendet e zhvilluara vdesin ç’do vit 2. 5 milion persona , nga përdorimi i duhanit; kundrejt 1. 5 milion, që vdesin në vendet në zhvillim. Specialistët mendojnë se ky raport do të përmbyset në vitin 2030, me një përpjestim të tillë, që në vendet e zhvilluara do të kemi 3 milion vdekje dhe në vendet në zhvillim vdekjet do të arrijnë në 7 milion.. Pirja e duhanit arrinë të shkaktojë në botë më tepër viktima se SIDA, T.B.C., aksidentet rrugore, vetëvrasjet ,vrasjet, si dhe vdekjet e nënave gjatë lindjes; të marra sëbashku. Tek duhanxhinjtë vërehen edhe një serë problemesh të tjera. Kanë tendencë rritje , receptivteti më të madh ndaj sëmundjeve të ndryshme, për shkak të uljes së rezistencës së organizmit dhe rënies së imunitetit ; duke shtuar frekuencën e morbozitetit dhe mortalitetit në një shkallë më të lartë. Aktiviteti i tyre ditor bëhet më i kufizuar. Ata u shmangen ushtrimeve fizike dhe veprimtarive të tjera të jetës. Bejnë ditë paaftësie të shumta në punë. Frekuentojnë më shpesh shërbimet mjeksore ambulatore dhe spitalore. Mbi 70 % e duhanpirësve vizitohen më se një herë në vit tek mjeku.

[[[...vazhdon...]]]

[Albanian eX|PerT]

Hulumtimet e shumta dhe studimet shkencore të vazhdueshme kanë zbuluar dhe vërtetuar se kjo bimë adhuruese”dhe “ misterioze, “ Tobaco “përmbanë në përbërjen e vet, shumë lënde toksike,-joshë se- ambjetuese, të rrezikëshme –vdekjeprurëse ;që gjatë pirjes , në tymin e cigares, nga djegja e saj, në një temperaturë 700-800 gradë, “ notojnë “ mbi 4 mijë trupëza ( korpuskula ) gazoze ;nga të cilat 43 llojë janë lendë kancerogjene. Midis tyre janë identifikuar më së miri dhe më sakt nga sasia, toksiciteti, rrezikshmëria dhe nga veprimi irritues : nikotina, oksidi i karbonit( C 0 ) , si dhe një serë përberës të tjerë helmues, si arseniku, acidi sulfhidrik, piridina, benzopireni, acidi cianidrik, katrani, formaldehidi etj. etj..( 1.4.10.12.)

Nikotina është quajtur me këtë emër nga Linne me 1735, kushtuar ambasadorit Jean Nicot, i cili ishte i pari që i dhuroj këtë bimë “fantastike” . mbretereshës Katerina në vitin 1560 ( 10 ). Nikotina është një alkaloid toksike, , me veti droge të fuqishme , me aftësi depërtimi (futjeje) në organizmin e njeriut; por dallohet nga stupefiantët, sepse ka veprim të ngadalshëm dhe nuk shfaq halucilacione. Kjo lendë ka efekte farmakodinamike të shumta, të shprehura me veprime paradoksale, apo bifazike, të shfaqura me rreagime stimuluese dhe efekte relaksuese apo frenuese; të varura dhe të ndikuara nga sasia, nga mënyra e marrjes me inspirim apo lokal, nga nënproduktet metabolike të saj, si nomikotina,metaniko tina, oksinikotina, kotinina etj., si dhe nga përgatitjet e cigareve ose të vet llojit të duhanit.(1. 4. 6.10.12.)

Efekti irritues dhe toksik i nikotinës shfaqet qysh në fillim të përdorimit të saj, në fazën e parë të pirjes së duhanit; duke shkaktuar shtim të adrenalinës, noradrenalinë s dhe të dopaminës , që veprojnë duke eksituar sistemin nervor simpatik. Një efekt i till vjen edhe nga rritja e lendëve hormonale si të katekolamineve, kortizolit dhe vasopresinës, që të gjithë sëbashku influencojnë në shtimin e funksionit të sistemit zemërenor. Po në këtë stad rriten në gjak glicemia( sheqeri në gjak), acidi laktik e acidi piruvik. ( 1.10.12.)

Efekti frenues apo relaksues i nikotines, shfaqet, kur ajo vepron në mënyrë të fuqishme sic ndodh kur përdoren doza të medha në rast helmimi akut, ose kur pihet një sasi e konsiderueshme cigaresh njera pas tjetrës , në një periudhë shumë të shkutër kohe dhe sidomos në njerzit e pamësuar; ku mund të simulohen shumë semundje somatike; të shoqëruar me frenim të sistemit nervor, me të vjellura, ulje të presionit arterial, me çrregullim të pamjes, me paralizim të frymëmarrjes dhe të zemrës ;duke u shkaktuar një gjendje te rëndë, pa ndjenja dhe bije në koma. ( 1. 12.) Një rast i till na kujtohet nga praktika klinike, ku një personel i mjekësisë na u paraqit me ndjenjën e frikes të një “krize të zemrës”të shoqëruar me shumë shqetësime, të shkaktuar vetëm nga pirja e tepërt e duhanit.

Nikotina ka efekt toksikë me spektër të gjerë dhe të gjithëanshëm veprimi. ( 1 . 12.) Ajo ka cilësi aterogene, mbasi favorizon aterosklerozë n( ngurtësimin) e enëve të gjakut, nëpërmjet dëmtimit të endotelit të enëeve të gjakut., duke formuar aty vatra-folesh ,ku vendoset kalcium, që kthehen më pas në pllaka ateromatoze, me depozitime të trombociteve Nikotina shton koncentrimin e fibrinogjenit në gjak dhe favorizon mpiksjen e gjakut dhe ndikon në formimin e trombit, i cili mund të shkaktojë incidente të rënda trombotike, në enët e gjakut të zemrës, në tru, në anësitë dhe kudo. Nikotina ngushton enët e gjakut, duke shkaktuar vasokontrikcionin e tyre, nëpërmjet shtimit të trombokasnit A2, rrit nivelin e faktorit VII në plazmën e gjakut dhe të fibrinogjenit , shton viskozitetin e gjakut dhe favorizon zënien e enëve kuror të zemrës , që mund të ndodh në 50 % të rasteve .Nikotina sjellë ndryshime hemodinamike në sistemin zemërenor, të shoqëruar me rritje të dukshme të frekuencës së zemrës, të rritmit dhe të çrregullimeve te tij. Rrit vlerat e shifrave të presioit arterial. Shton nivelin e hematokritit në gjak dhe zhvillimin e neuropatisë optike, duke sjelle humbjen e shpejtë (akute ) të pamjes pa shkaktuar dhembje.Ajo ndikon në përparimin e retinopatisë të shkaktur nga diabeti i sheqerit dhe nga hipertensioni arterial. Favorizon rritjen e policitemisë relative( shtimin e ruazave të kuqe), të fibrinogjenit dhe të aktivitetit të trombociteve. . Ajo rrit mundësine e deformimit të eritrociteve, duke i kthyer ato në një masë amorfe pa formë , në llucë. Predispozon për shtimin e incidenteve hemorragjike në cipat e trurit ( subaraknoidale) , në tru dhe shkakton iskemi trunore.

Ajo influencon ndaj kolesterolit, i cili formohet në dy forma. Në mënyrë endogjene në organizëm nga mëlçia e zezë dhe potencohet edhe nga ndikimi egzogjenë, nga jashtë , nëpërmjet marrjes së ushqimeve kryesisht me origjinë shtazore. Një rol të veçant si faktor i jashtëm luan edhe nikotina, që rrit sasinë e kolesterolit të përgjithshëm, të acidit yndyror të lire dhe nxit mëlçinë e zezë të prodhoj lipoproteide .Shton VLDL, LDL dhe trigliceridet; që janë komponente të rrezikshme në formimin e aterosklerozë s, në ngushtimin e arterieve dhe shtojnë shansin për S.I.Z.(sëmundje iskemike të zemrës) në 25 % të rasteve. (1. 10. 12.)

Monoksidi i karbonit (C.O), si komponenti dytë dhe me rrezikshmëri të lartë në pirjen e duhanit, çlirohet nga tymosja e cigares në një temperaturë mbi 800 graë dhe futet në organizmin e njeriut, në gjak, nëpërmjet inspirimit të sistemit të frymëmarrjes, në një sasi prej 369 ml., kur pihen 20 cigare në ditë. C.O ka afinitet të lart rreth 200 herë, për tu lidhur me hemoglobinën, duke formuar një komponent- lidhje të dëmshme në gjak , të quajtur karbooksihemoglobinë , e cila pakson volumin e kapacitetit të oksigjenit në gjak dhe vështirëson me oksigjen indet e organizmit. C.O ndikon në agregacionin ( ngjitjen) eritrocitar dhe në rritjen e trombociteve dhe nëpërmjet karbooksihemoglobin es shkakton hipoksinë dhe hipofunksionin e organeve. C.O favorizon dhe zhvillimin e aterosklerozë s, se dëmton endotelin e enëve të gjakut; duke formuar fole- vatrash ku depozitohet kalcium dhe formohen pllaka ateromatoze. Ajo shkakton irritabilitetin e miokardit , çrregullimin e rritmit të zemrës dhe favorizon shfaqjen e arritmive. (1.10.12.)

Demtimet e pirjes së duhanit në sistemin nervor.

( 4. 10..)

Nikotina ka preferencë të veçante, të dëmtojë një serë sistemesh dhe organesh të njeriut.Ajo shfaq ndikimin e vet fillimisht në sistemin nervor qëndror, qysh me marrjen e cigares së parë. Më pas , me pirjen e mëtejshme të duhanit , rreziqet bëhen më të dukeshme në tru, në palcën e kockave , në nervat dhe me gjerë; të shoqëruara me çrregullime përkatëse, të shprehura me sëmundje të ndryshme kronike, nervore dhe psiqike. Ato ankohen se kanë dhembje të kokës, pagjumësi, dridhje të anësive, ulje të koncentrimit të të menduarit, të kujtesës, të aftësisë për punë.Ata vuajnë nga neurastenia, që manifestohet me humbje të besimit në vetvete, u bie vullneti për aktivitete të ndryshme , kanë shpërthim ndjejash të shfaqura me irritime, emocione dhe eksitacione të pakontrolluara. . Tek duhanpirësit janë konstatuar sindrom –shënjash, që kanë simuluar tumorin e trurit.. Në eksperimentet me minjte, është vërtetuar se minjtë me moshë të re e thithnin dy herë më shumë sasinë e nikotinës se minjtë me moshë të vjetër. Është vërejtur gjithashtu se kur nikotina përdoret në vitet e hershme të njeriut; në adoleshencë; lë pasoja të përhershme në trurin e njeriut , sepse truri vazhdon të jetë në zhvillim dhe mund të shkaktojë ndalesën e parakohshme të tij. Kjo shpjegon edhe faktin pse psikoanalistë t e konsiderojnë duhanin ,armikun më të tmerrshëm të trurit dheë aftësisë mendore të njeriut. Kjo shprehje duhet të mbahet mend,ë bëhet parrullë dhe të përsëritet gjithnë dhe në vazhdimësi.

Nikotina është favorizues dhe privilegj i dëmtimeve të nervave periferik të anësive, të brinjëve, duke shkaktuar neurite, të cilat shoqërohen me dhëmbje, dridhje, parestezi, hipotrofi, deri në dëmtim të funksionit dhe në atrofizimin e organit.

[[[...vazhdon...]]]