Identiteti Europian i Shqiptarëve

[i_retardumi]

Shkrimet e Kadares janë 'prima facie' - kundërmyslimanizëm !

Ta reduktosh termin por edhe në fakt tërë nocionin 'identitet europian' vetëm në determinantën KATOLIKE, është qasje tejet (re)desktruktive dhe të lë të kuptosh se një njeri i tillë me këso idesh jeton ende në vitin 1492 ! Jeton në vitin kur mijëra myslimanë së bashku me mijëra Çifutë Sefardik ( pas mposhtjes së Granadas ) u dëbuan me dhunë nga Spanja nën urdhëresen e perandorëve Ferdinand dhe Isabela !

Flas në emër personal dhe potencoj se kjo që po bënë Kadare është një procefi, është jë propagand është një perfidizëm që njeriu sot vetëm tek e djadhta ekstreme europiane mund ta hasë. Për më tepër e tëra kjo është vetëm një 'këmngulësi' në traditën anti-semantike dhe anti-myslimane - është një intolerancë thjesht religjiofobizëm dhe ksenofobizëm. Një qasje e tillë jo vetëm që është KUNDERMYSLIMANIZEM, por mund të quhet edhe 'Kundëreligjionizëm" edhe i të gjitha besimeve dhe feve tjera. ( ordtodoksizmit !, protestanizmit, sionizmit etj ).Nuk është Europa e shek XXI, KATOLIKE JO ! Në po këtë tokë qe po e quajmë 'Europë' sot ke 25.000.000 ( milionë ) myslimanë ! Gjermanët janë të ndarë ca në katolikë e ca n'protestant ! I ke sllavët ! Ke çifutë !Ke që bësojnë në NATYRE !

Por ç'ti bëshë një njeriu si Kadareja që vuan nga 'morbus divinus', e që delë me ide të Rajhut të III !Që myslimanët i quan HAXHIQAMILE ! Që përkrah idenë shizofrenike të Zogut se shqiptarët myslimanë gjatë faljes nuk duhet përkulur ! Që në mënyrë tejet cinike përbuzë kulturën e orientit bejtexhi shqiptarë kundruall kulturës katolike shqiptare, e që për më tepër rithekson pohimet e Hitlerit se popujt dallohen nga ngjyra ! ( Hitleri e glorifikonte dhe superlativizonte racën gjermane - ariane karshi popujve të tjerë inferiorë, Kadareja thotë shqiptarët janë eksluzivisht vetëm të BARDHE !, çka në mënyrë implicite lë të nënkutosh se ata që nuk qenkan të bardhë nuk janë SHQIPTARE ! A nuk është ky fashizëm astronomik?! A nuk është e tërë kjo një ideologji infantile që as djalli nuk mund t'i gjejë kryet e as kembët ?!

Eeeee qëtë jetë injoria edhe më e madhe përkujdeset pinjolli i Kadares MAKSI I VELOVE ! Del e i quan Kosovaret Qarqman ! Të parapambetur ! Një IDIOT që nuk dathet para dere kur hynë në shtëpi. Një ortodoks që përkatësit e tij fetarë dogjën biblotekën më të madhe në Ballkan.Eeeee po shum e pritshme : ORTODOKS -MILLOSHI, ORTODOKS - VELO !

Kaq...

PS : M e këto që thash une nuk po i dal krah Rexhep Qosjes për të cilin kush i ka lexuar shkrimet e mija e di mirë se kam argumentuar edhe kundër diskursve, tezave dhe qasjesve anti-historike dhe anti-kombëtare edhe të tij. Për mu së fundi Qosja duke i'u kundërvëne Kadaresë vetëm sa po tenton ta përmirsoj paksa pozicionin e tij anti-kombëtar, ngase pikërisht as një muaj ditë para "Identitetit Europian" të Kadares, Qosja e zezoi edhe më shumë me shkrimin : "Zgjithje historike për Kosovën - Serbisë ti ipet 10 % e territorit të Kosovës"( ndoshta nuk e citova pikë për pike, por kështu ka qenë disi titulli ).Kjo flet më së miri se kush po merret sot me identitetin e Shqiptarëve !

Zot shpëtona...

[Gentiani]

Në vazhdim një shkrim tejet përmbajtësorë nga Hysamedin Feraj




Këtu do të jepen vetëm disa “boceta” d.m.th. përvijime shumë të shkurtura lidhur me vetëm disa ide politike të rrymës ismailiste në mendimin e sotëm politik shqiptar.
Zhvillimet më të zgjeruara do të lihen për ndonjëherë tjetër, kur të kem më shumë kohë. Me termin “ismailistët” do të kuptohet Ismail Kadare dhe mbështetësit e projektit të tij politik. Titulli është një perifrazim i titullit të një romani të tij “Dimri i vetmisë së madhe”. Problemet do të trajtohen vetëm në këndvështrim njohës-logjik, pa asnjë lidhje me personat.



Vetmija e madhe e Kadaresë
Në debatin e fundit Qosja-Kadare gjëja më interesante është se Ismail Kadare nuk pati gati asnjë përkrahës të vetëm. Ismailistët e kanë bërë zakon t’i fillojnë shkrimet e tyre me “konstatimin” se në debatin e fundit Qosja-Kadare, më shumë mbështetës pati Kadare. Por ky “konstatim” ka dy probleme të mëdha: së pari, sasia nuk do të thotë edhe (cilësi) drejtësi e mendimit dhe, së dyti, nuk është i vërtetë. Kadareja u la në një vetmi të madhe. Ideja qendrore e programit politik të Kadaresë është kthimi i gjithë shqiptarëve, kolektivisht në fenë e të parëve, në katolik. Asnjë nga ismailistët d.m.th. mbështetësit e tij nuk e përkrahu dhe argumentoj këtë ide. Madje shumica e ismailistëve ia mohuan këtë ide, ngulën këmbë se Kadare nuk e ka këtë ide, se Qosja ka shpifë sepse Kadare nuk thotë të kthehemi në katolik të gjithë, masivisht e kolektivisht etj. Kjo është cinike. Djali (I. Kdare) ka pesëmbëdhjetë vjet që ka bërë thirrje hapur për kthimin e të gjithë shqiptarëve “në fenë e të parëve”, në katolik dhe mbas kësaj ka shkruar vepër mbas vepre për ta realizuar e konkretizuar duke tejtheksuar vetëm traditën katolike shqiptare, duke përzgjedhë personazhet katolike etj. Ndërsa mbështetësit e tij e lavdërojnë, nuk e përmendin kurrë emrin Kadare pa shtuar edhe cilësorin “i madhi”, madje një prej tyre e quan hyjnor, po po, me mendime gati hynore, por idenë e Kadaresë për kthimin e të gjithë shqiptarëve në katolik që të integrohemi në BE nuk e mbështetë. Madje përsëritë papushim se Qosja ia ka shpifë këtë ide dhe ia ka mveshë Kadaresë (A. P. Nikolla, Shekulli, 22.5. 2006).
Më përpara Kadare ka pasë disa mbështetës pikërisht për këtë ide. Në Shqipëri më i zëshmi ka qenë Kastriot Myftaraj që ka shkruar disa libra ku bën thirrje për rikonkuistën shqiptare dhe klubi i rrethuar rrotull Zef Pëllumbit e Kadaresë. Në Kosovë këtë ide e kanë mbrojtë me vite prof. dr. Zef Mirdita (në Universtietin e Zagrebit), prof. dr. Engjëll Sedaj e shumë të tjerë. Po ashtu është kundërshtuar përgjatë viteve nga shumë të tjerë, në Shqipëri më zëshëm nga Abdi Baleta dhe në Kosovë nga prof. Rexhep Hoxha e shumë të tjerë. Tani gati të gjithë ismailistët dalin e thonë se Kadare nuk e ka këtë ide duke ia mohuar gjithë përplasjet në media, mundin, përpjekjet dhe ëndërrat e tij shumë vjeçare. Ismailistët janë sjellë ndaj Kadaresë siç këshillonte Platoni për Poetët: poetëve u duhet vu kurora e lavdisë në kokë dhe të përzihen nga Polisi (qyteti-shtet, nga politika). Ismailistët e lavdërojnë, e quajnë hyjnor Kadarenë por themelin e programit të tij politik ia hedhin poshtë, madje ia mohojnë. Zor të besohet se as nuk e dinë këtë ide dhe këto përpjekje të Kadaresë. Ndoshta ka qenë një mënyrë dashamirëse për t’i thënë se e ka gabim, se duhet të heqë dorë nga kjo ide ndoshta kur u thonë kundërshtarëve të tij se “Kadare nuk e ka këtë ide” janë duke i thënë Kadaresë se “ti nuk e ke këtë ide” d.m.th. “nuk duhet ta keshë”. Por kjo është cinike ndaj tij. Sidoqoftë Kadare u la vetëm në idenë e vet për kthimin kolektiv e masiv me qëllim fitimi në “fenë e të parëve”, u la pa asnjë mbështetës (me përjashtim të Edurad Zaloshnjës por edhe ai i pavendosur (Tirana Observer, 17.5.2006). Madje as Maks Velo nuk ia mbështetë kësaj radhe. As ismailisti më i verbër: Sadik Bejko).


U shkëputëm apo jo nga “Europa”
Gjithë arsyetimi i projektit politik ismailist për rikthimin kolektiv të shqiptarëve “në fenë e të parëve” është i ngritur mbi një kontradiktë logjike: Kadare ngulë këmbë, nga njëra anë, se identiteti shqiptar është tërësisht europian; nga ana tjetër, ngulë këmbë se Perandoria Osmane na ka shkëputë nga Europa. Tani, logjikisht, vetëm njëri prej këtyre dy pohimeve qëndron: ose identiteti i shqiptarëve është tërësisht europian dhe atëherë del se Perandoria Osmane mund të jetë përpjekë por nuk ka arritë të na ndajë nga Europa; ose Perandoria Osmane na ka ndarë nga Europa dhe atëherë del se identiteti i shqiptarëve nuk është tërësisht europian. P.sh. Qosja ka të drejtë ta mallkoj Perandorinë Osmane sepse na e ka heqë deri diku mundësinë që identiteti ynë të jetë tërësisht europian; ndërsa Kadare i ka heqë vetes mundësinë ta mallkoj Perandorinë Osmane sepse nuk na paska penguar që identiteti ynë të jetë tërësisht europian. Kadare dhe ismailistët duhet të zgjedhin njërin nga pohimet: ose se identiteti i shqiptarëve është tërësisht europian dhe atëherë del se pushtimi osman nuk e ka prishë këtë identitet; ose se pushtimi osman na ka shkëputë nga Europa dhe se identiteti i shqiptarëve nuk është tërësisht europian.

Kundërfaktikët ose Ardian Klosi “halla pa mustaqe”

I gjithë arsyetimi i ismailistëve mbështetet në një premisë, të marrë nga nacionalizmi romantik serbo-grek dhe të përfocuar nga historiografia enveriste, që thotë se “sikur të mos kishte ndodhë pushtimi osman shqiptarët do të ishin zhvilluar në ecurinë e qytetërimit Perëndimor dhe sot do të ishin të zhvilluar njëlloj si ai”. Ky lloj arsyetimi quhet kundërfaktik sepse ngrihet mbi supozime në
kundërshtim me ecurinë që ka ndodhë faktikisht. Përdorimi i kundërfaktikëve është një nga procedimet mendore (analitike, shpjeguese, kuptuese etj.) më të vështira, aq sa një kohë shkencëtarët, sidomos historianët e kanë refuzuar tërësisht. Për këtë lloj arsyetimin në popull thuhet “sikur të kishte pasë halla mustaqe do t’i thërrsinim xhaxha” (E. Tupja do të jepte më popullorçe këtë thënje). Një kurth dhe përdorim i gabuar i gjykimeve kundërfaktike është shpjegimi shkak-pasoj në një zinxhir lidhjesh që shtrihet në shumë shekuj, meqenëse lidhja shkak pasojë është e pafund. P.sh. një pohim i tillë i gabuar është ai që thotë se “sikur Kleopatra e Egjiptit të kishte pasë një hundë të shtrembër nuk do të kishte ndodhë Lufta e Dytë Botërore”. Një kurth dhe përdorim tjetër i gabuar i gjykimeve kundërfaktike është supozimi i faktorëve dhe kushteve që nuk kanë qenë të mundura në kohën e ngjarjes si p.sh. pohimi “sikur Napoleoni të kishte pasë aeroplan bombardues ‘Stealth’ nuk do ta kishte humbë betejën e Vaterlosë”. Përdorime të tilla, pa asnjë rregull, bëjnë të mundur çdo shpjegim, në varësi të forcës së imagjinatës, por bëjnë të pamundur çdo diskutim racional. Megjithë kurthet e vështirësitë dhe megjithë refuzimin nga historianët kundërfaktikët përdoren në shkencat sociale e politike por me dy kushte: si eksperiment mendor e jo si shpjegim dhe sipas rregullash të zhvilluara me kujdes. Nuk është arritë të formulohet ndonjë tog rregullash të testuara si të sakta, por sidoqoftë disa rregulla janë përpunuar. Një nga këto rregulla, zhvilluar nga Max Veber dhe deri sot tek Tetlock e Belkin (1996, “Counterfactual Thought Experiments in Ëorld Politics”) thotë se përdorimi i kundërfaktikëve është deri diku i lejueshëm vetëm kur kërkon një “rishkrim minimal të historisë”. Tani të shohim një shembull si e përdorin ismailistët. Në një shkrim polemik Ardian Klosi shprehet: sikur të “mos kishin ardhur këta vëllezër të rinjë [osmanët], qysh në shekullin 16 do të fillonim të kishim universitetet tona” (Shekulli, 20.5.2006). Këtu bëhen të gjitha ato gabime që u përmenden më lartë dhe të tjera që nuk do të zhvillohen tani. P.sh. vendoset një lidhje shkak-pasojë që kalon disa shekuj, supozon ekzistencën e faktorëve që duket se nuk kanë qenë mundësi reale të asaj kohe etj. Veçanërisht eksperimenti mendor i Klosit kërkon një rishkrim shumë të madh të historisë botërore dhe shqiptare: eskperimenti mendor për ta menduar se si do të ishte bota po të mos kishin depërtuar osmanët në Ballkan para shumë shekujsh kërkon një rishkrim të historisë që le të hapur çdo mundësi interpretimi dhe imagjinate deri tek këmbëngulja se shqiptarët do të ishin superfuqia botërore, se tani do të kishim koloni në planetin Mars, se Europa do të ishte duke na u lutur t’i japim ndonjë lëmoshë nga bollëku ynë, se
qytetërime jashtëtokësore do të kishin kërkuar kontrata të punësojnë njerëz në zonat tona të influencës kozmike etj., etj.

[Gentiani]

...
Një rishkrim minimal i historisë, siç kërkohet për ndonjë përdorim të mundshëm racional të kundërfaktikëve, nuk do ta mbështeste supozimin e Klosit. E para, osmanët nuk erdhën në Ballkan dhe në territoret shqiptare si vëllezër, por si pushtues mjaft të vrazhdë. Faktikisht duket se shtrirja e
tyre ka qenë e pamundur të ndalohet vetëm nga shqiptarët kur të tjerët bashkëpunonin me të, duke përfshi Venedikun dhe princat e mbretërit e ndryshëm europian. Supozimi i Klosit kërkon rishkrimin e gjithë historisë europiane dhe sjelljen e saj ndaj osmanëve. E dyta, edhe sikur të mos vinin osmanët në Ballkan dhe territoret shqiptare, shqiptarët kishte shumë shekuj që ishin shkëputë nga
“qytetërimi perëndimor” dhe ishin përfishrë në qytetërimin lindor bizantin. Po të perifrazojmë Skënderbeun, “osmanët nuk e sollën shkëputjen e shqiptarve nga ‘qytetërimi perëndimor’, atë e gjetën midis nesh”. Dhe e vazhduan. Për më tepër që disa nga Perandorët bizantin që e kanë ngritë
në majat më të larta epërsinë e qytetërimit lindor biznatin dhe “përbuzjen fisnike” për qytetërimin perëndimor kanë qenë me origjinë ilire-shqiptare. Edhe kjo gjendje faktike do të duhej rishkruar tërësisht. E treta, nuk del se po të kishim qenë në sferën e qytëtrimit perëndimor do të ishin hapë universitete që në shekullin 16. Në Perandorinë Biznatine kanë ekzistuar universitete disa shekuj para se të ekzitonin në Perëndim (në Biznat universitetet datojnë nga shekulli IX ndërsa në Perëndim nga shek. XI) mirëpo në Shqipëri nuk kishin hapë ndonjë të tillë. Venediku kishte shekuj që kishte nën sundim territore shqiptare, dhe i vazhdoj edhe disa shekuj mbas pushtimi osman (deri në shek. 19 dhe nuk hapi ndonjë universitet në terrioret shqiptare.

Prandaj edhe ky supozim kundërfaktik i Klosit kërkon një rishkrim tërësor të historisë faktike. Në fund, për të mos u zgjatë, nuk kanë qenë universitetet që kanë luajtur rol vendimtar në qytetërimin euorpian perëndimor. Roli i madh i universiteteve qëndron deri diku për rastin gjerman por jo
në tërësi. Mendimtarët që e kanë ndikuar vendosmërisht dhe i kanë dhënë vulën qytetërimit perëndimor kanë qenë jashtë universiteteve. Modernja europiane perëndimore deri sot
mbisundohet nga liberalizmi, në forma të ndryshme të tij por sidoqoftë ide liberale, aq sa mund të thuhet se është qytetërim liberal. Themeluesi i liberalizmit ekonomik, Adam Smith, nuk ka qenë profesor universitar. As themeluesi i liberalizmit politik, John Lock. Konservatorizmin europian
perëndimor nuk e kanë formuluar universitetet, por Edmund Burke etj., jashtë universiteteve. Një ide tjetër që i ka dhënë formën ligjërimit perëndimor ka qenë socializmi.

Ligjërimi socialist dhe komunist është formuluar jashtë universiteteve. As Karl Marx dhe as Fridrich Engels nuk ka qenë profesor universitar etj. Nuk kanë qenë as Volteri, Rusoi etj. Prandaj supozimi i Klosit kërkon një rishkrim mjaft të madh të historisë. Vendosja si premsië e mendimit të gjykimeve “sikur të kishte ndodhë ... atëherë” e bën Klosin (mendimin e tij) të ngjajë si “...halla pa mustaqe”, ose siç do ta thoshte Edmond Tupja “pa ko..(kë)” për të thënë ndonjë gjë bindëse.


Dumbabistë vs. Dumbabistë

Isamilistët në vend të argumentit dhe meqenëse u mungojnë edhe faktet edhe vullneti për të arsyetuar logjikisht koherent zakonisht fillojnë me etiketime ndaj kundërshtarëve. Etiketa që i vënë kundërshtarit zakonisht është “dumbabistë”, duke u kujtuar thirrjen e Haxhi Qamilit “dum Babën” d.m.th. sulltanin.
Përdorimi i këtij etiketimi është logjikisht problematik. Kush kërkon ruajtjen kolektive të besimit në islam, jo domosdo si veprim politik, nuk kërkon domosdo kthimin tek sulltani sepse sulltani nuk është “babai” fetar i myslimanëve. Thjeshtë s’ka Papë islam. Megjithkëtë, ta pranojmë se në njëfarë kuptimi metaforik ngjajnë me thirrjen e Haxhi Qamilit. Mirëpo edhe ismailistët që kërkojnë kthimin kolektiv në katolik del se janë “dumbabistë” sepse kërkojnë kthimin tek Papa (= Baba) që na
e paskan përzënë nga shtëpia osmanët. Kështu thirrjet e ismailistëve “Duam Papën” në shqip është “Duam Babën”. E kështu duket sikur gjithë konflikti është ndërmjet “dumbabistëve” dhe “dumbabistëve” e, si i tillë, edhe pa kuptim. Ka edhe një moment në këtë përdorimin e Haxhi Qamilit nga ismailistët: Sadik Bejko (Shekulli, 16.7.2006) nga fakti që Haxhi Qamilin e ka lavdëruar Enver Hoxha nxjerrë përfundimin se vetë Haxhi Qamili duhet të ketë qenë i keq. Meqenëse edhe Qosja mbronë Haxhi Qmilin atëherë edhe Qosja e ka gabim. Kjo është njëlloj si nga fakti se Enver Hoxha e
ka lavdëruar Kadarenë të nxjerrim përfundimin se Kadare është i keq, dhe meqenëse Bejko e mbronë Kadarenë atëherë edhe Bejko e ka gabim!


A ka ndjekë Kadare, jo a ka qenë i ndjekur ?
Por kështu, në stilin fjala nxjerrë fjalën, kemi ardhë tek një moment tjetër i problemit të ismailistëve, problemi i marrëdhënieve të Kadaresë me regjimin e E. Hoxhës. Një nga ismailistët më aktivë, Shaban Sinani, ka bërë shumë për ta paraqitë Kadarenë si disidentë ndaj regjimit komunist, si të ndjekur nga regjimi me qëllimin ta ndihmoj për të marrë çmimin Nobel për letërsi. Këtu nuk ka ndonjë problem
logjik, por ka problem të forcës argumentuese. Disidenca e Kadaresë, dhe e cilitdo, nuk provohet vetëm duke provuar se ka qenë i ndjekur, survejuar etj., nga regjimi komunist. Kjo është gjysma e punës. Kjo është gjysma e punës sepse tanimë është provuar se në atë regjim të ndjekur e të survejuar kanë qenë të gjithë, nga oficerët e Sigurimit të Shtetit deri tek anëtarët e Byrosë Politike.
Me këtë kriter të Sinanit do të dilnin disidentë ndaj regjimit komunist të gjithë, popullsia, oficerët e
Sigurimit, anëtarët e Byrosë Politike e deri tek vetë Enver Hoxha. Gjysma tjetër, dhe më e rëndësishme e disidentit është çështja e ndjekësit, a ka qenë “disidenti” ndjekës i të tjerëve.
Në rastin e Kadaresë çështja e rëndësishme nuk është nëse ka qenë i ndjekur nga regjimi komunist sepse të ndjekur kanë qenë të gjithë duke përfshi edhe anëtarët e Byrosë Politike, por a i ka ndjekur e persektuar Kadare të tjerët, kolegët e vetë shkrimtarë dhe\ose njerëzit e tjerë. Tani ekzistojnë shumë dëshmi dhe dokumentime se Ismail Kadare ka qenë bashkë me regjimin shkrimtari dhe qytetari që ka ndjekë shumë shkrimtarë, ka persektuar, ka mënjanuar etj., për vite të tëra, që nga Bilal Xhaferi e deri tek ata që e dononcojnë sot publikisht. Disa nga këto, si diskutimi lidhur me Bilal Xhaferin etj., janë të dokumentuara. Në rolin e studiuesit, Sinani, e ka detyrën morale (etika shkencore, objektiviteti) të botojë të dy llojet e dokumenteve (Kadare si ndjekës dhe i ndjekur) dhe vetëm mbas kësaj mund të krijohet një mendim i plotë e objektiv për Kadarenë, e ndoshta edhe e merr atë çmim Nobel. Kjo çështja e çmimit Nobel të Kadaresë është trajtuar në mënyra të ndryshme si nga mbështetësit edhe nga kundërshtarët. Ismailistët argumentuan se dhënia e çmimit Nobel shkrimtarit Kadare ka rëndësi kombëtare sepse mund të lavdërohemi si komb se kemi shkrimtarë nobelistë. Ky është një qëndrim disi cinik por i saktë. Kombet zakonisht i instrumentalizojnë dhe përdorin arritjet individuale të pjestarëve të vet për t’i shtrirë mbi gjithë kombin, për t’i paraqitë si

[Gentiani]

arritje kombëtare. Një palë tjetër luten që Kadaresë t’i jepet çmimi Nobel sepse atëherë do t’i lë të
qetë shqiptarët nga idetë e tij politike në dobi të rretheve reaksionare franceze. Shumë kanë hamendësuar se thirrjet e Kadaresë për kthimin në katolik, cilësimi i luftëtarëve shqiptarë kundër pushtuesve serbë si “klyshë të Eneverit” e “vegla të UDB-së” dhe një listë e gjatë ideshë të tjera antishqiptare i bën që t’u pëlqejë rretheve të reaksionit francez e të tjerë dhe t’ia japin çmimin Nobel.

Përmbysja e çdo teorie të letërsisë dhe artit Nga zelli për ta mbrojtë Kadarenë me çdo kusht dhe me çdo çmim ismailistët e kanë përmbysë çdo teori të derisotme të letërsisë dhe artit në tërësi. Që kur mbahet mend në historinë e shkruar të njerëzimit e deri sot është ngulë këmbë dhe është argumentu teorikisht se krijuesi artistik, artisti, shkrimtari udhëhiqet nga ndjenja, frymëzimi, muza, nimfat etj. Për këtë artistët në përgjithësi dhe shkrimtarët në veçanti janë quajtë ndjenja e njerëzimit,
ndërgjegja e kombit etj. Por tani kur kritikët, estetët dhe lexuesit i kujtojnë veprat plot frymëzim, ndjenjë e muzë poetike të shkruara nga Kadare për regjimin komunist, nga qeni i kufirit deri tek Enver Hoxha, ismailistët dalin e thonë se Kadare nuk e ka dashur kurrë regjimin komunist dhe
Enver Hoxhën, se madje ka qenë kundërshtar i tyre. Kjo do të thotë se ato vepra artistike të cilat e kanë bërë të famshëm, për të cilat ismailistët i shtojnë emrit të tij gjithnjë edhe “i madhi” (i madhi Kadare), ato maja estetike e artisitike Kadare i ka arritë pa asnjë ndjenjë dashurie për regjimin, pa asnjë frymëzim, pa muzën e poezisë e poemave, pa shpirtin poetik. Për ta mbrojtë Kadarenë e tyre “ta madh” ismailistët duhet të formulojnë një teori tërësisht të re të krijimit letrar artistik, një estetikë tërësisht të re e cila thotë se kulmet estetike dhe të krijimit artistik mund të arrihen
nga njerëzit (jo robotët) pa asnjë frymzim, ndjenjë, emocion dhe shpirt. Nga ana tjetër, duhet të rishikojnë gjithë teoritë e sotme dhe vlerësimet e shkrimtarëve botëror e shqiptar mbi bazën e teorisë së vjetër të ndjenjave të tyre (veprës së tyre). Ky do të ishte vërtetë (pa cinizëm) një kontribut në kulturën njerëzore e jo vetëm shqiptare.

Nuk jam antimysliman, thjeshtë dua t’i zhdukë

Përbën një kontradiktë logjike thirrja e Kadaresë që gjithë myslimanët shqiptar të kthehen në katolik dhe pohimit të tij se “nuk jam antimysliman”, se nuk kam ndjenja antimyslimane etj. Kërkesa e Kadaresë që gjithë shqiptarët mysliman të kthehen në katolik do të thotë pushim i ekzistencës së tyre si mysliman, jo fizikisht, por si besimtar të një feje, pra të zhduken si të tillë. Nga ana tjetër thotë se nuk i urren myslimanët. Është vështirë të pajtohen racionalisht dhe logjikisht pohimi “nuk të urrej”
me pohimin “por dua të të zhdukë”. Mund të jetë e vërtetë se Kadare nuk i urren myslimanët
shqiptar në kuptim të ndjenjave, po të jetë e vërtetë se kur ka shkruar vepra artistike pa ndjenja e frymëzim është e mundur që edhe kërkesën për shuarjen e myslimanëve shqiptar ta bëj pa ndjenjë. Por fakti se kërkon zhdukjen e myslimanëve shqiptar racionalisht, pa ndjenjë, nuk e ndryshon shumë çështjen dhe as rezultatin për ata që besojnë sinqerishtë. Për ta zgjidhë këtë kontradiktë Kadare duhet të shprehet publikisht nëse mendon se shqiptarët duhet të kthehen kolektivisht“në fenë e të parëve”, në katolicizëm. Gjithë akuzat ju bënë për këtë ide të tij dhe asnjëherë nuk ka thënë se nuk i përmbahet kësaj ideje. Është përgjigjë për hollsitë më të parëndësishme të kundërshtarëve të vet, por për qortimin kryesor, objektin kryesor të qortimit nuk e ka përgënjeshtruar asnjëherë. Madje nuk ka thënë asnjëherë, si përkrahsit e tij, se nuk e ka këtë ide por ia kanë shpifë e mveshë. Po ashtu duhet të tregoj mendimin e vet ndaj atyre që e kanë këtë ide dhe si kontribojnë në mirëqenien e
shqiptarëve.

Qenia dhe bërja

Nga pikënisja, si pohim fakti, se jemi tërësisht europian, që sot e mbronë Kadare, dhe nga pikënisja që nuk jemi tërësisht europian, që sot e mbrojnë Qosja dhe të tjerët, dalin programe të ndryshme veprimtarishë për të sotmen dhe të ardhmen: në qoftë se jemi tërësisht europian del se qenkemi mirë kështu si jemi, se europianja qenka kështu si ne shqiptarët sot dhe se nuk është i nevojshëm ndonjë program veprimtarishë për bërjen europian; në qoftë se nuk jemi tërësisht europian atëherë del se duhen konstatuar dimensionet që nuk janë europiane dhe duhen ndërmarrë programe bërjeje. Pra është njëfarë konflikti ndërmjet qenies dhe bërjes. Kadare dhe ismailistët, nga njëra anë, nisen nga premisa se shqiptarët i takojnë tërësisht kulturës europiane dhe, nga ana tjetër, kërkojnë të kthehemi “në fenë e të parëve”, në katolik që të bëhemi tërësisht europian. Kjo është një kontradiktë tjetër e Kadresë dhe ismailistëve. Në qoftë se jemi tërësisht europian kështu si jemi, atëherë nuk është e nevojshme të ndërrojmë fe që të bëhemi tërësisht europian; në qoftë se që të bëhemi tërësisht europian duhet ndërruar feja, atëherë del se nuk qenkemi tërësisht europian. Më
pikënisjen se kështu si jemi jemi tërësisht europian Kadare dhe ismailistët ia heqin vetes arsyen e kërkesës për të ndërruar fenë.

Programi që del nga pikënisja e Kadaresë është mosveprues. Në qoftë se synimi i shqiptarëve është europianizimi dhe eurpianizimi tanimë është arritë, atëherë del se nuk ka mbetë të bëhet ndonjë gjë. Programi mund të jetë edhe sugjestionues: me sugjestionimin se jemi europian ndoshta i shtynë njerëzit me qenë, edhe pse nuk janë. Por ky zugjestionim ka pak gjasa ta bëj programin veprues.
Programi anti-Kadarean është veprues sepse nuk niset nga ndonjë premisë vetsugjestionimi, as vetkënaqësie se jemi europian. Duke konstatuar se nuk jemi tërësisht europian fton për veprimtari të bërjes europian.
Praktika dhe teoria e këtyre viteve paskomuniste tregon se në themel të tyre ka qëndruar pikënisja e kundërt me Kadarenë, pikënisja se nuk jemi tërësisht europian. Mbi këtë pikënisje është ndërtuar gjithë jeta shoqërore shqiptare (politike, ekonomike, kulturore etj.) me gjithë veprimtaritë e veta për afrimin e shqiptarëve me Europën, ndërtimi i jetës politike, i ekonomisë deri tek kultura politike dhe filozofike shqiptare. Gjithë këto veprimtari për ta ndërtuar gjithçka sipas modelit europian do të
mbeteshin pa kuptim sikur tanimë të ishim tërësisht europian. Nga fakti se gjithë aktorët e jetës shqiptare, jetës politike e jopolitike, dhe gjithë aktorët ndërkombëtarë perëndimor që merren me shqiptarët janë përqëndruar në veprimtari për europianizimin dhe perëndimorizimin e shqiptarëve tregon se kanë pikënisje mendimin se nuk jemi tërësisht europian duke e lënë Kadarenë në vetminë e madhe kur pohon se jemi tërësisht europian.

“Mida Shqiptar”

Që nuk jemi tërësisht europian, siç thuhet në popull, “bën muu”. Kushdo që hedhë sytë në veten e rreth tij konstaton se sa largë jemi nga kultura europiane. Në mitologji tregohet për mbretin e pangopshëm për pasuri Mida. Për meritat e tij perënditë i plotësuan dëshirën që t’i shndërrohet në ar gjithçka që prekë. Mida gati vdiq nga uria sepse edhe ushqimi sa binte në kontakt me të kthehej
në ar. Deri tani kemi treguar se kemi një ngjashmëri me Midan, me ndryshimin e vetëm se gjithçka europiane që prekim e kthejmë në ... mut! (u kërkoj falje shqiptarëve dhe lexuesve, për të dyja, ashpërsinë e gjykimit dhe fjalorin): morëm pluralizmin partiak dhe e shndërruam në... m; morëm zgjedhjet dhe i bëmë ...m; morëm fjalorin për demokracinë dhe shndërrruam...; morëm të drejtat e njeriut dhe i këmi bërë ...; morëm ekonominë e tregut dhe ... Kam frikë se edhe “fenë e të parëve”, katolicizmin, po ta marrim për motivin që thotë Kadare, që të fitojmë pare nga mbështetja dhe pranimi në BE, do të shndërrojmë po ashtu.
Ky shndërim, ose kjo aftësi e jashtëzakonshme shndërruese, është dëshmia vendimtare dhe problemi më i madh i shqiptarëve. Gjithçka që marrim nga Europa dhe Perëndimi përgjithësisht mbetet formal, ashtu si veshja jonë e përditshme me Pierr Kardë, Versaçe, Dolçe Kabana, Tomi Hilfiger etj., mbulojnë ose mbajnë brenda një trup tonin “fshatari” ta zakonshëm. Ndërtimi institucional, fjalori demokratik, fjalët vlerore liberale etj., tek shqiptarët kanë mbetë një veshje e jashtme pa prekë brendësinë e tyre,
pa qenë të përbrendësuara (‘internalizuara’), pa qenë të kthyera në bindje të brendshme dhe motivuese të përditshmërisë dhe të të jashtëzakonshmes.
Është kjo mungesë e përbrendësismit të sistemit vleror europian që na jep aftësinë e madhe shndërruese për keq të gjithçkaje që e marrim formalisht prej tij. Përgjigja ime se pse gati asgjë europiane që e marrim prej saj tek ne nuk ecë dhe nuk funksionon thotë se është mungesa e kulturës
europiane, e sistemit vleror europian. Është kjo mungesë që na jepë një “forcë të jashtëzakonshme asimiluese” sa edhe vetë europianët mbasi jetojnë pak kohë ndër shqiptarët fillojnë e sillen si ne. Shkurt, është kultura jonë shqiptare në kuptimin e përgjithshëm shkaku i deformimit të
të gjitha elementeve formale që i marrim nga Perëndimi. Mbasi, sigurisht, është e lehtë të merren ligjet, ndërtimi institucional dhe fjalët por asnjë prej tyre nuk do të funksionojë si në vendin e origjinës në qoftë se nuk vendosen brenda një konteksti, shtrati (ene) kulturor përkatës. Dhe, deri tani, asgjë nuk ka ecur ashtu.

[Gentiani]

Feja kundër liberalizmit

Kadare dhe ismailistët janë ngatërruar edhe në kontradiktën logjike dhe reale ndërmjet fesë dhe liberalizmit. Europa moderne (nga shek. XVIII) dhe Europa e sotme ka në themel variantet e ndryshme të liberalizmit. Në qoftë se ka ndonjë kuptim me të cilin mund të barazohen më afërsisht termat “qytetërim europian” ose “qytetërim perëndimor” është termi “liberal”. Trashigimitë si judaizmi, antika greke dhe krishterimi janë përthithë, shndërru, riformësu etj., për të dhënë atë që është themeli i qytetërimit të sotëm europian perëndimor: liberalizmi (në formulimet e veta të ndryshme). Të gjitha trashigimitë dhe ristë e tjera vazhdojnë të gjallojnë e të konkurojnë me të, dhe këtë e përmban liberalizmi, por në shekujt e fundit dhe sot sundues është mendimi liberal. Mendimi liberal, d.m.th. modernja europiane është formulu dhe ka triumfu pikërisht në ndeshje me fenë, dhe pikërisht në ndeshje me Kishën Katolike e katolicizmin në radhë të parë. Këtu nuk është nevoja të përmenden Volteri, Rusoi, Loku etj. Ndeshja e fundit e liberalizmit me katolicizmin është refuzimi i BE për ta pranuar këmbënguljen e Vatikanit që në Kushtetutën e BE të vendoset se në themel të BE qëndrojnë vlerat kristiane. Kadare ka marrë anën e Kishës Katolike kundër liberalizmit europian perëndimor. Atë kusht që BE ia kundërshtoi Vatikanit, Kadare jua vendosë shqiptarëve: ndërroni fenë nëse do të bëhni anëtarë të BE! Këtë kusht BE ia refuzoi Vatikanit. Edhe Kadaresë. Kadare përpiqet ta paraqes konfliktin e vet si konflikt ndërmjet “filoeuropianëve” dhe “filoaziatikëve” (dhe shumë terma të tjera si “islamikë”, “nostaligjikë otomanë”, “haxhiqamilistë” etj., etj.). Në thelb konflikti ndërmjet ismailistëve dhe anti-ismailistëve është konflikti ndërmjet fanatikëve fetar katolikocentristë dhe liberalëve shqiptarë. Liberalët shqiptar janë të shqetësuar se në identitetin, kupto: kulturën shqiptare, nuk shohin të jenë përbrendësuar dhe bërë bjesë e individit dhe kolektivitetit shqiptar vlerat liberale si individi, liria, barazia, prona, të drejtat natyrore, të drejtat e njeriut, tregu i lirë, “shenjtëria” e kontratës, institucionet që ngrihen mbi sisteme të tilla vlerore si shteti i së drejtës dhe ligjor, demokracia liberale etj., deri tek manierat e sjelljes së përditshme si hedhja e një ambalazhi në rrugë apo afrimi i tepruar fizik me tjetrin në radhë, qytet apo shtëpi, ideja e hapësirës sociale, estetika dhe teksti i qytetit etj. Këto janë shqetësim për ata që ngulin këmbë se kultura jonë nuk është tërësisht europiane. Këto dallime nga qytetërimi europian i kanë njëlloj si katolikët, si myslimanët, si ortodoksët, si ateistët etj., etj., shqiptarë. Ndërsa Kadare e thjeshton problemin në fenë. Edhe më keq: kush konstaton se në identitetin dhe kulturën shqiptare vlerat liberale ende nuk janë bërë pjesë e përbrendësuar e individit dhe shoqërisë shqiptare, kush e pohon këtë largësi ndërmjet qytetërimit europian dhe shqiptar, si pikënisje e domosdoshme për ngushtimin e saj, Kadare e shpallë armik të Europës, “filoaziatik”, “otoman” etj. Ky është një presion i jashtëzakonshëm kundër liberalëve shqiptar, kundër atyre që përfaqësojnë qytetërimin e sotëm europian. Ky është një presion i Kishës, i katolicizmit të variantit më intolerant, të përfaqësuar këtu nga Kadare, kundër modernes së vonë e të sotme europiane, kundër qytetërimit europian, dhe që po përthyhet edhe në rastin shqiptar. Konflikti ndërmjet Kadaresë dhe kundërshtarëve të tij është konflikti i vjetër midis intolerancës së Kishës ndaj ideve e besimeve të tjera dhe tolerancës së liberalizmit edhe ndaj tjetrit që mendon e beson ndryshe, edhe ndaj vetë Kishës. Konflikti ndërmjet Kadaresë dhe kundërshtarëve të tij është konflikti i vjetër ndërmjet Kishës katolike dhe liberalizmit europian.


19. 7. 2006 Hysamedin Feraj

[Arb]

Haxhi Qamili që njohim ne!

Letër e hapur Profesor Rexhep Qoses!

I nderuar Profesor,

kam ndjekur me vëmendjen e një ish-studenti letërsie polemikën në shtyp mes Ismail Kadaresë dhe jush dhe nuk mund të them se nuk kam mbetur i befasuar. Kam mbetur i befasuar jo nga debati në thelb (edhe më parë kam qenë i qartë për këtë); as nga ideja e polemikës (në këto hapësira të zhuritura kulturore, e gjitha kjo ishte një mundësi më shumë për të gjithë ne), por kam mbetur i befasuar në radhë të parë nga një lloj mllefi dhe mërie të verbër që shoh të ngrejë krye aty – këtu dhe që e shoqëron atë. Mëri, e cila justifikon edhe qëndrime shpesh ekstreme, në kundërshtim me qëndrime që të dy ju keni mbajtur ndaj njëri – tjetrit në të shkuarën. Por, kjo ka pak rëndësi. Nuk kam pasur asnjë ide të përfshihem në këtë polemikë, që personalisht e quaj padyshim shumë të rëndësishme në këto 15 vjet, por me sinqeritet po ju them se pak ditë më parë, befasimi im i tejkaloi kufijtë e normalitetit të tij. Ndaj, vendosa t’ju dërgoj këtë letër të hapur, jo për të dhënë një gjykim mbi këtë polemikë, por mbi të gjitha, për të sqaruar me sa duket, o një keqkuptim tuajin, ose një moment mërie që ju ka bërë të merrni një pozicion shumë të çuditshëm ndaj një momenti të rëndësishëm historik. E kam fjalën për qëndrimin tuaj ndaj Haxhi Qamilit dhe lëvizjes së tij.

I nderuar Profesor,

Nuk do t’ju bëj asnjë koment mbi lëvizjen në fjalë, nuk do t’ju referohem as citimeve historike (besoj se sikurse e dini veç Enver Hoxhës askush tjetër në Shqipëri nuk ka guxuar deri më sot t’i dalë në krah Haxhi Qamilit), por do t’ju sjell një përzjerje të të gjithave. Duke nisur që nga kujtimet që ekzistojnë për të në Tiranë dhe që vijnë nga fëmijëria ime, koha kur Haxhi Qamili bashkë me Enver Hoxhën ishin të dy bashkë në fuqi. Njëri i vdekur e tjetri i gjallë!

Ju e quani Haxhi Qamilin, “Prijës i një Kryengritjeje kundër feudalëve dhe pushtimit të huaj”. Po ju tregoj atëherë profesor se cili është Haxhi Qamili në kujtesën e qytetit të Tiranës e madje, edhe të shumë historianëve që janë marrë me të.

I lindur në një familje fshatare të Sharrës, fare pranë Tiranës, Haxhi Qamili kishte vuajtur që në fëmijëri nga sëmundje mendore. Duke mos pasur mundësi financiare, i jati e kishte dërguar për ta mbajtur dhe për ta kuruar te bejlerët e Tiranës, madje, te një ndër më të njohurit prej tyre, Murat Toptani. Skulptor, piktor, poet, një ndër patriotët më të flaktë, i martuar me vajzën e Naim Frashërit, ky i fundit kishte pranuar ta mbante pranë familjes së tij dhe të të vëllait. Fatkeqësisht qëndrimi nuk qe i suksesshëm: Haxhi Qamili u largua nga familja bujare një vit më pas, e para, sepse sa herë gjente sapun e hante, duke i shkaktuar vetes probleme dhe e dyta, sepse një ditë i hëngri veshin një shërbëtori tjetër! Djali u rikthye te prindërit dhe filloi të merrej me kultivimin dhe shitjen në pazarin e Tiranës të prasëve dhe të lakrave. Kjo punë vazhdoi deri në vitin 1912, kur ai ju bashkua trupave besnike vullnetare të Esat Pashës, të quajtura batalioni “Erzeni” që shkuan për të ndihmuar Hasan Riza Pashën në mbrojtjen e Shkodrës. Pas dorëzimit të Shkodrës malazezëve nga Esta Pasha, Haxhi Qamili u kthye bashkë me të në Tiranë. Si çdo njeri jo normal ai kishte rënë në sy në luftë dhe kjo i krijoi një lloj vendi në atë shoqëri ku trimëria dhe guximi kishin jo pak vlerë. Ai ishte një “trim” i Esat Pashës dhe zbatonte me verbëri urdhërat e tij dhe të Xhaf Balit. Në fakt, pavarësisht kësaj, ai do të kishte vdekur një njeri i panjohur, ndoshta do të kishte arritur edhe ditët e komunizmit, nëse zhvillime të rëndësishme politike nuk do të zaptonin krahinën e tij. Esat Pasha kërkonte të zgjidhej Mbret i Shqipërisë dhe minimi që ai i bëri Princ Vidit ishte evident. Minimi filloi duke shfrytëzuar ndjenjat fetare dhe mbi të gjitha dashurinë për Turqinë që ekzistonte e fortë në disa zona të Shqipërisë së Mesme. Ideja që në vend të Princ Vidit të vinte në krye të fronit shqiptar një Princ Mysliman u bë dominante. Ideja e ideuar dhe e manipuluar nga Esat Pasha u bë problematike. Për t’i bindur fshatarët e varfër dhe fantikë të zonës, shumë prej të cilëve as e konceptonin Shqipërinë e pavarur, Esat Pasha veshi si djalin e Sulltan Hamitit një kushëririn e tij nga Elbasani, Dervish Biçakun dhe e shëtiti në gjithë fshatrat e zonës. Truku ishte i vlefshëm për t’ju treguar atyre që Turqia nuk i kishte harruar dhe se ata duhej të përpiqeshin për të. Në këtë valë fanatizmi e regresi, Haxhi Qamili ra në sy në betejën e Prezës. Ideja e tij se pushka e kaurrit nuk merr nishan mirë dhe plumbi shkon shtremët, bëri bujë në atë kohë. Me këtë teori dhe me një guxim që e ka çdo njeri që nuk mbush mirë nga trutë e kokës, Haxhi Qamili filloi të ngrejë mitin e tij.

I nderuar profesor,

Jam i sigurtë se jeni dakord me mua, se në situata si këto, gjithfarësoj aventurierësh, intrigantësh, gangsterësh e psikopatësh, shndërohen fare thjeshtë në heronj. Haxhi Qamili ishte njëri prej këtyre. Padyshim ndër më famëkëqinjtë në historinë e vendit tim. Ju kujtoj se thirrja bazë e tij ishte: Dum Babën (sulltanin); jo Papën! Se mëria më e madhe qe ndaj atdhetarëve dhe protagonistëve të pavarësisë dhe urrejtja më e madhe ndaj flamurit shqiptar që e thërriste: “flamuri me sorrën!”.

Ju thoni se ai ishte prijësi i një rebelimi ndaj feudalëve! Gaboni i dashur profesor. Po ju them se ai gjuante, arrestonte, poshtëronte e madje, ekzekutonte vetëm ata që donin Shqipërinë, që visheshin si evropianë, ose që kishin dalë nga rruga e Allahut, siç thoshte ai. Po, është e vërtetë se ai i dogji sarajet e Esat Pashës, por e bëri këtë vetëm atë moment që e mendoi veten më të fuqishëm se Pasha dhe kur sinqerisht ëndërroi se ishte prijës i zonës. Po ju them dhe kjo është krejtësisht e vërtetë, se ai nuk dogji asnjë shtëpi feudali të madh. Në Tiranë dogji shtëpitë e Murat, Refik dhe Abdi Toptanit, të tre protagonistë të pavarësisë dhe ithtarë të saj. Dy prej tyre janë nënshkrues të aktit të pavarësisë, ndërsa i treti, njeriu që ngriti flamurin e pavarësisë në Tiranë, më 26 nëntor. Rasti e solli që shtëpitë e të tre këtyre të ishin ngjitur me shtëpinë e çifligarit dhe pasanikut më të madh të fisit Toptani, Zija Beut, pasuria e të cilit nuk u prek, madje u ruajt, sepse Zija Beu ishte mysliman i mirë dhe nuk merrej me politikë! Në Elbasan, gjuetia e tij nuk ishte Shefqet Bej Vërlaci, pasaniku më i madh i Shqipërisë, me të cilin kishte marrëdhënie thuajse normale, por Aleksandër Xhuvani, gjuhëtari i njohur, Taqi Buda (i jati i Aleks Budës dhe luftëtar i pavarësisë) dhe protagonistë të tjerë të gjuhës shqipe dhe pavarësisë. Dhuna dhe poshtërimi që ata kanë provuar thjesht sepse donin një Shqipëri të pavarur, pa Turqinë, ka qenë i tmerrshëm i nderuar profesor. Brenda kësaj logjike, nuk do të harroj të të them, se gjuetia e tij më e dhunshme kanë qenë librat shqip. Mjaftonte një prej tyre që shtëpia të merrte zjarr në çast.

I nderuar profesor,

Ju thoni se: “nuk mund të besohet se prijësi i një kryengritjeje fshatare kundër feudalëve dhe kundër sundimit të të huajve, sidomos serbëve dhe grekëve në Shqipëri, nuk e dinte se në vitet 1914 – 1915 as mund ta bënte Turqinë më sovrane në Shqipëri, as mund ta çonte Shqipërinë përtej Adriatikut dhe Mesdheut dhe ta bashkonte me Perandorinë Otomane. Shqipëria ishte me kufij të caktuar ndërkombëtarisht, të njohur nga konferenca e Ambasadorëve në Londër…”. Në këtë rast, besoj se keni për Haxhi Qamilin një përfytyrim krejt të gabuar. Ky analfabet dhe injorant, që shfaqte herë herë elementë të Panço Vilës apo Pugaçovit, që ngjan si dy pika uji me Mulla Omarin e Afganistanit të 2001, as kishte idenë e shteteve, hartave dhe konferencave. Këtij besimi tuajit, po i përgjigjem me një frazë të Haxhi Qamilit që është ende e famshme në Shqipëri. Kur donte të sulmonte Durrësin dhe kur i thanë se Princ Vidi ka Austro – Hungarinë dhe flotën italiane, ai u përgjigj: “Unë kam Shijakun dhe Kavajën!”.

I nderuar Profesor,

Bota e këtij aventurieri injorant, analfabet dhe fanatik, nuk shkonte tej Shijakut dhe Kavajës; as kishte ideologji politike dhe as gjë tjetër. Veç dashurisë dhe përkushtimit për Dovletin, me të cilin motivonte edhe mbështetësit e ndjekësit e tij, ai nuk kishte motiv tjetër në jetë. Por, siç ndodh shpesh me popuj që bëhen gazi i vetvetes, ai u shfaq në portat e Shtetit të pavarur shqiptar, pikërisht atëherë kur Shqipëria kishte më shumë se kurrë nevojë për maturi, ngut për të ecur përpara dhe për të krijuar strukturën e një shteti të vërtetë. U shfaq si çdo fatkeqësi, por mbi të gjitha, si një fenomen, që mund të quhet Haxhiqamilizëm dhe që shfaqet, në përmasa më minore, aty këtu në shoqërinë shqiptare edhe 100 vjet më pas.

Besoj se ju e dini fundin aspak dinjitoz të këtij “trimi të çartur” dhe “antifeudali të madh”. Pasi Esta Pasha u kthye në Durrës me ndihmën e serbëve dhe pasi i mbetën fare pak mbështetës, Haxhi Qamili u paraqit vetë në dyert e shtëpisë së tij. Esat Pasha i kërkoi që ai të varte në litar 40 miqtë e vet të ngushtë, zullumqarë të përbashkët, nëse donte që t’i falte jetën. Haxhi Qamili e bëri këtë me shumë zell, me shumë pasion, pa kuptuar sesi një njeri që nuk e mbante fjalën kurrë dhe i pabesë, Esat Pasha, do ta varte edhe atë. Dhe kështu bëri realisht! Besoj se zoti i ka bashkuar këta dy zullumqarë të mëdhenj, të ndryshëm në llojin e tyre, në ferrin dantesk!

[Arb]

nderuar profesor,

Po e mbyll këtë shkrim që as vetë nuk di si ta etiketoj, me një ndjesi të mirë. Me ndjesinë se fati e ka sjellë që ju të jeni në kulturën dhe shoqërinë shqiptare thuajse 90 vjet pas zhdukjes së Haxhi Qamilit. Nëse do të kishte qenë ndryshe, fati do ishte shumë pak bujar me ju. Një ditë, në shtëpinë ku ju jetoni bashkë me 10 mijë librat tuaj do të shfaqej një personazh që s’mund të mos quhej komik: i shkurtër, me poturre të bardha, por të zgjyrosura, me pallto gjenerali që e kishte vjedhur në garderobën e Fadil Pashë Toptanit, me qeleshe të ulët tiranase, por me shirita ari në mëngë dhe me një shpatë jatagan që e kishte gjetur s’di ku! I shoqëruar nga një dyzinë bashibozukësh do të digjte fillimisht gjithë librat shqip, pastaj, fati juaj do të ishte peng i idesë që do t’i lindte në moment në kokën e tij gjysmake. Me shumë gjasa, një ide jo aq e mirë. Gëzohem pra që jetoni 90 vjet më pas, sepse shumë punëtorë të gjuhës dhe kulturës shqiptare të kohës, nuk do të donin ta sillnin në mend atë moment…

Me nderime

Blendi Fevziu

[King_Gentius]

Postimi origjinal është bërë nga Gentiani

... Isamilistët në vend të argumentit dhe meqenëse u mungojnë edhe faktet edhe vullneti për të arsyetuar logjikisht koherent zakonisht fillojnë me etiketime ndaj kundërshtarëve. Etiketa që i vënë kundërshtarit zakonisht është “dumbabistë”, duke u kujtuar thirrjen e Haxhi Qamilit “dum Babën” d.m.th. sulltanin.
Përdorimi i këtij etiketimi është logjikisht problematik. Kush kërkon ruajtjen kolektive të besimit në islam, jo domosdo si veprim politik, nuk kërkon domosdo kthimin tek sulltani sepse sulltani nuk është “babai” fetar i myslimanëve. Thjeshtë s’ka Papë islam.

Ca ja fut kot ky plakoja! Sulltani ne kohen e Haxhi Qamilit ishte kryetar i Kalifatit musliman.

Megjithkëtë, ta pranojmë se në njëfarë kuptimi metaforik ngjajnë me thirrjen e Haxhi Qamilit. Mirëpo edhe ismailistët që kërkojnë kthimin kolektiv në katolik del se janë “dumbabistë” sepse kërkojnë kthimin tek Papa (= Baba) që na e paskan përzënë nga shtëpia osmanët. Kështu thirrjet e ismailistëve “Duam Papën” në shqip është “Duam Babën”. E kështu duket sikur gjithë konflikti është ndërmjet “dumbabistëve” dhe “dumbabistëve” e, si i tillë, edhe pa kuptim.

Faktikisht kjo eshte analogji e gabuar. "Dum baben" kishte te beje me zhdukjen e Shqiperise si shtet i pavarur dhe kthimi ne province turke. "Dum Papen" nuk ka te beje me zhdukjen e Shqiperise si shtet i pavarur per hir te vllaznis katolike. Gjithashtu me sa lexova shkrimin e Kadares ne fillim te ketij topiku nuk pash gje thirrje per kthim ne Katolicizem, po edhe te kishte nuk besoj se kerkon Shqiperin te behet province e Vatikanit.

[Gentiani]

Lexo këtej King-Gentius, ta shkruan i vëllai !

Ky plaku e foli me gjithë mend dhe shkëlqyeshëm e ka shkruar, e ndër të tjera andej nga vij unë e përdorin edhe një tjetër fjalë "aty ku e prek plaku, del gjaku"

Ndërsa në vazhdim nuk është edhe aq me rëndësi, nëse ata kërkonin "Duam Baben" ose "duam Nenen" sa fakti që ai plakushi gjirokastrit është në dilemën e identitetit të tij nga shkrimtari sovjetik, diktaturës e tani kur ka dalur në Evropë iu kujtua se çfarë identiteti do të duhej propozuar shqiptarëve. Me një fjalë, mundem ta marrë me mend sa vuan plakushi gjirokastrit, që bartë emrin Ismail dhe se ky e pengon në rrugëtimin e identitetit të tij, përndryshe çmimin "Nobel" do ta kishte sjellur qysh moti në Gjirokastër .

Lidhur me Haxhi Qamilin "kryeveprën" e Kadaresë, ta ndjekim më gjerësisht kronikën në vazhdim...




...Lufta e Parë botërore e vinte edhe njëherë çështjen e Shqipërisë si një problem për t'u zgjidhur. Zgjidhja këtë radhë mund t'ishte copëtimi i saj ndërmjet Italisë dhe fqinjëvet ballkanike. E pamë më sipër sesi Konferenca e Londrës pat pranuar njohjen e një shteti shqiptar vetëm sa për të ndaluar përpjekjen me armë midis Austro-Hungarisë dhe Rusisë. Kufijtë e shtetit të ri nuk u bazuan n'asnjë kriter ethnik, historik ose gjeografiko-ekonomik, por u shënuan si një kompromis artificial ndërmjet këtyre dy fuqive. Tani që Austro-Hungaria ndodhej në luftë kundër Rusisë dhe Aliatëvet të Perëndimit, dhe që Italia, në Maj 1915, mori anën e Aliatëvet, u kuptua se, po t'a fitonin luftën këta të fundit, problemi i Shqipërisë mbetej për t'u rregulluar ndërmjet Italisë dhe fqinjëvet ballkanikë. Nga ana tjetër, e tërë bota ishte mërzitur me çështjen shqiptare dhe me zhvillimet fatkeqe që patën marrë punët e Shqipërisë përbrenda.
Menjëherë pas shpërthimit të Luftës botërore, krahinat e Shqipërisë, mbetur si një mall i shkretë, u bënë plaçkë pazarllëqesh ndërmjet fuqivet të mëdha, sepse secila prej tyre kërkonte të tërhiqte n'anë të saj shtetet rreth e rrotull duke iu premtuar shpërblime mbë tokat shqiptare. Porsa Venizelloja u tregua se do të merrte anën e Franko-Britanikëvet, këta ia njohën Greqisë të drejtën e pushtimit ushtarak mbi Epirin. Por në qendër të pazarllëqevet për tokat shqiptare qëndronte Italia. Duke mbetur disa muaj jashtë luftës si asnjanëse, kjo i vazhdoi pazarllëqet me të dy palët ndërluftonjëse, hem për të parë se ngaha mund të nxirte përfitim më shumë, hem për të pritur se nga do t'anonte balanca e forcavet. Austro-Hungaria ia njihte Italisë Vlorën me rrethet, por kërkesat e kësaj kundrejt aliates së vjetër u bënë gjithmonë më të mëdha: donte Trentinin, Istrien etj., dhe heqjen e ndikimit austriak prej Shqipërie. Kënaqja e këtyre kërkesave ishte e vështirë për perandorinë Austro-Hungareze, sidomos që Shqipëria kishte për të një rëndësi strategjike të radhës së parë në sigurimin e rrugëvet detare e tokësore drejt Mesdheut. Kurse Anglia e Franca nuk kishin interesa të drejtpërdrejta në Shqipëri dhe mund t'i kënaqnin dëshirat e Italisë, por iu duhej të mendonin edhe për Serbinë e Greqinë, ndoshta edhe për Bullgarinë e cila s'kishte marrë akoma qëndrim deri atëhere. Rusia, n'anë të saj, u përpoq të ringjallte aliancën e vjetër ballkanike për të hedhur kundër Austro-Hungarezëvet edhe Bullgarinë e Greqinë përkrah Serbisë. Në këtë rast, dy fqinjët duhej t'i lëshonin diçka Bullgarisë në Thrakë e Maqedoni, ndërsa ato vetë do të shpërblehëshin me Shqipërinë. Mbasi mbreti Kostandin i Greqisë anonte nga Perandoritë qendrore, Gjermania i premtonte atij Shqipërinë e jugës në rast se do t'iu shpallte luftë fuqivet t' Entente-ës. Si shihet, Shqipëria ishte bërë një plaçkë në duart e fuqivet të mëdha, për të shpërblyer me të aliatët e tyre më të vegjël. Kur Turqia iu shpalli luftë fuqivet t' Entente-ës, më 2 Nëntor 1914, Anglia e Franca i shtuan përpjekjet për të hedhur kundër saj Bullgarinë dhe Greqinë, duke menduar si shpërblim për këtë të fundit, përveç tokash n'anën turke, edhe Shqipërinë e jugës.
Ndërsa bëhëshin këto parashikime rreth copëtimit të Shqipërisë, Italia, duke manevruar mjeshtërisht me të dy palët ndërluftonjëse, si edhe me Greqinë, e zuri Sazanin që më 30 Tetor l9l4. Austro-Hungarisë dhe Gjermanisë ua kishte kërkuar më përpara pëlqimin, duke ua paraqitur këtë vepërim si një masë të nevojshme për mprojtjen e Vlorës kundrejt Grekëvet. Kurse me Grekët ishte në marrëveshje për këtë punë qëkur nisi t'iu lëshonte pe në Shqipërinë e jugës me Protokollin e Korfuzit. Nga mbarimi i Dhjetorit 1914, duke qënë gjithmonë asnjanëse, Italia pushtoi edhe Vlorën. Kështu që fuqitë e Entente-ës nuk mund të bënin tani plane për copëtimin e Shqipërisë pa marrë pjesë edhe Italia në bisedimet. Pas hyrjes së Turqisë në luftë dhe me zhvillimin e mëtejshëm të ngjarjevet, u bind edhe Rusia se tokat e Shqipërisë s'mund të ndahëshin ndërmjet Ballkanikëvet pa marrë edhe Italia pjesën e saj; sidomos kur pritej që kjo të rreshtohej n'anën e Aliatëvet, kundër Perandorivet qendrore. Vetë Cari i Rusisë, duke hapur një hartë gjeografike të Ballkanit, i tregoi Ambasadorit të Francës në Petrograd, më 21 Nëntor 1914, planin e tij mbi copëtimin e Shqipërisë ndërmjet Italisë dhe fqinjëvet ballkanike. Pas disa muajsh, më 29 Mars 1915, ministri i Punëve të Jashtëme t'Italisë, baroni Sonnino, i paraqiti kolegut të tij britanik, Edward Grey-t, një memorandum që përmbante edhe planin italian për copëtimin e Shqipërisë. Mbasi, në vija të përgjithshme, plani i Italisë afrohej me atë të Rusisë, Franca dhe Anglia nuk patën vështirësi për t'a pranuar. Bisedimet zgjatën disa javë, por më në fund marrëveshja u arrit, dhe traktati i fshehtë i Londrës, që përmbante copëtimin e Shqipërisë, u nënshkrua nga Italia dhe fuqitë e Entente-ës më 26 Prill 1915. Një muaj më vonë, Italia iu shpalli luftë Austro-Hungarisë dhe Gjermanisë.

[Gentiani]

Le të shohim tani shkurtazi se nëpër çfarë peripetish kaloi Shqipëria gjatë Luftës.
Dy ditë pas ikjes së Vidit, Rebelët hynë në Durrës, më 5 Shtator, ku vendosën "Këshillin e Përgjithshëm" të tyre ndën kryesinë e Mustafa Ndroqit. I pari vendim që muarën, ishte që të nisnin për në Stamboll një dërgatë, e cila do t'i kërkonte Sulltanit bashkimin e Shqipërisë me Turqinë ose dërgimin e një princi mysliman ndën mvarësinë e tij. N'atë kohë Turqia po i shtrëngonte lidhjet me Austro-Hungarinë, prandaj agjentët e saj iu këshillonin Rebelëvet që të merrnin anën e kësaj fuqie kundër Serbisë. Një komision i ri turk arriti prej Stambolli, për t'i drejtuar forcat e Rebelëvet në përputhje me politikën e Turqisë.
Gjendja në Shqipëri ishte e vajtuarshme. Në jugë, Grekët diqnin e piqnin. Malësitë e veriut kishin rënë n'anarkinë e përhershme, për të pritur riardhjen e Serbo-Malazezve. Një farë qetësie mbretëronte vetëm në Shkodër, ku vazhdonte akoma rregulli që pati vënë Komisioni Ndërkombëtar. Rebelët u përpoqën t'a shtrinin fuqinë gjer këtu, të ndihmuar nga disa turkomanë si Alush Lohja me shokë, por nuk mundën. Në qarkun e Shkodrës ishin edhe Katolikët që loznin rolin e tyre. Prandaj, kur mori fund kontrolli i Komisionit Ndërkombëtar, qytetarët formuan një këshill administrativ vendas duke mbajtur flamurin kuq-e-zi dhe gjuhën shqipe nëpër zyrat. Kështu Shkodra mbeti për ca kohë si e vetëmja strehë e lirë në tokën shqiptare, ku u mblodhën mjaft atdhetarë t'ikur prej visevet të tjera të Shqipërisë.
Porsa u hap Lufta botërore, Esad Toptani u vërsul përsëri, kaloi prej Italie n'Athinë dhe, prej këtej, në Nish ku ishte tërhequr n'atë kohë qeveria serbe. Me ndihmat financiare dhe armatimin që mori prej Pashiçit, ai mblodhi në Dibër një fuqi merçenarësh dhe zbriti në Durrës papritur, më 2 Tetor 1914. Pasi e detyroi "Këshillin e Përgjithshëm" të Rebelëvet që t'i nënshtrohej, Esadi e shpalli vehten kryetar i "qeverisë së përkohshme" dhe "kumandar i fuqivet t'armatosura" të Shqipërisë. Italia shpejtoi të dërgonte menjëherë në Durrës, si përfaqësonjës pranë Esad Pashës, baron Aliottin, ish-ministri i saj pranë Vidit.
Dhelparak si gjithnjë, Esadi i bëri të tijat parullat myslimane të Rebelëvet, mallëngjimin e tyre për Turqinë dhe dëshirën për një princ mysliman. Por kjo hipokrizi nuk mund të vazhdonte gjatë, sepse Esadi lidhej me fuqitë e Entente-ës, sidomos me Serbinë, kurse Rebelët, të këshilluar prej Turqvet, mbanin anën e Austro-Hungarisë. Punët erdhën në një pikë që duhëshin ndarë, kur Turqia, e lidhur me Perandoritë qendrore, iu shpalli luftë fuqivet t'Entente-ës, më 2 Nëntor 1914, dhe Sulltani iu bëri thirrje Myslimanëvet që të hidhëshin në luftë të shënjtë kundër armiqve t'Osmanllisë. Agjentët turq i shtynin Rebelët që t'iu binin Serbëvet, kurse Esad Toptani ishte në shërbim të Serbisë. Kjo gjendje nuk mund të vazhdonte. U kuptua se Pashaj Toptanas donte të bëhej vetë princi i Shqipërisë, i përkrahur prej fqinjëvet (Serbi, Greqi) dhe prej fuqivet t'Entente-ës, domethënë prej armiqve të Turqisë.
Kështu, nga mbarimi i Nëntorit, Rebelët u kthyen kundër Esad Toptanit dhe iu ranë fuqivet të tija. Haxhi Qamili i përzuri prej Tirane merçenarët e Esadit, që kumandohëshin nga Xhelal Zogu e Dine Hoxha, dhe iu vuri zjarrë shtëpivet të Pashajt Toptanas. Pas disa javësh, Rebelët ngrehën përsëri fuqinë e tyre në Shqipërinë e Mesme dhe i vazhduan luftimet kundër Esadit, i cili u mbyll në Durrës me larot e vet. Aty kishte ndihmën e luftanijevet italiane dhe vazhdoi lidhjet me fqinjët armike të Shqipërisë.
Më vonë, Rebelët bënë një mbledhje në Krujë, ku e gargaritën edhe një herë programin e bashkimit me Turqinë dhe iu dhanë një notë konsujvet të fuqivet të mëdha, në Shkodër, për t'iu treguar se ata mbanin anën e Turqisë dhe të Perandorivet qendrore. Rrëmuja e tyre vazhdoi gjer në verën e vitit 1915, si edhe luftimet herë pas here kundër Esad Toptanit. Po edhe grindjet që patën me njëri-tjetrin nuk qenë të pakta. Shpirti i keq i lëvizjes së këtyre të mallkuarve ishte myftiu i Tiranës, Musa Qazimi. Natyrisht, fuqia e tyre nuk do t'ishte mbajtur dot në këmbë gjatë një viti, sikur të mos drejtohej prej agjentëve turq me parulla fetare e me flamurin e Turqisë përpara, e vetëmja ndëgjesë që mund të kishte kjo turmë e verbër.
Në fillim të Qërshorit l915, trupat serbe, duke hyrë nga ana e Dibrës, zbritën në Shqipërinë e Mesme, pushtuan Elbasanin, Kavajën, Tiranën dhe iu afruan Durrësit. Në bashkëpunim me Esad Toptanin, ato e shtypën lëvizjen e Rebelëvet, të cilën e shikonin si një forcë në shërbim t'Austro-Hungarisë, dhe i kapën disa nga krerët e saj, ndër ta edhe Haxhi Qamilin. Esadi ngriti një gjykatore të kryesuar prej Xhelal Zogut për të dënuar me vdekje Haxhi Qamilin me shokë, të cilët edhe i vari. Serbët nuk hynë në Durrës, për të mos zëmëruar Italinë, dhe shpallën se qeverimin e vendit do t'ia linin mikut të tyre, Esad Toptanit. Porsa që Serbët shkelën Shqipërinë e Mesme, Grekët mbanin krahinat e jugës dhe Italianët Vlorën, Mali-i-Zi nuk mund të mbetej pas. U fut edhe ai nga ana e veriut, në javën e dytë të Qërshorit dhe, pas disa përpjekjesh të parëndësishme, pushtoi Shkodrën. Kështu u zhduk edhe ajo strehë e lirë që kishte mbetur n'atë çip të Shqipërisë. Ushtëria malazeze i kapi si dhentë në vathë disa nga atdhetarët e shquar që ishin mbledhur aty, Çerçis Topullin, Mustafa Qullin, Isa Buletinin, Dedë Gjo' Lulin, Mehmet Shpendin, e të tjerë, edhe i vrau. Gjaku i Shqiptarëvet po rridhte rrëke në çdo skaj të së mjerës Shqipëri.

Cili ishte këtu më afër Evropianes, Haxhi Qamili dhe rrebelët e tij, të këshilluar nga Turqia të mbanin anën e Austro-Hungarezve, apo tjerët në anën e Serbëve ?!!!

[King_Gentius]

As Haxhi Qamili as Esat Toptani nuk e kishin sakte Gentian, njeri syt nga Turqia tjetri nga Serbia. Me afer evropianes ishin ata qe ngriten flamurin ne Vlore. Pastaj mos harro se Turqia e humbi luften e pare boterore, pra po te ishim zyrtarisht ne anen e Turqis ashtu si na deshte Qamili, fitimtaret e luftes do na hiqnin fare prej harte.

[Gentiani]

Postimi origjinal është bërë nga King_Gentius

As Haxhi Qamili as Esat Toptani nuk e kishin sakte Gentian, njeri syt nga Turqia tjetri nga Serbia. Me afer evropianes ishin ata qe ngriten flamurin ne Vlore. Pastaj mos harro se Turqia e humbi luften e pare boterore, pra po te ishim zyrtarisht ne anen e Turqis ashtu si na deshte Qamili, fitimtaret e luftes do na hiqnin fare prej harte.

Jo, jo asnjëri nuk e kishte mirë! "Mirë e patën" ata që dogjën e poqën në Jug të Shqipërisë, ata që Në fillim të Qërshorit l915, duke hyrë nga ana e Dibrës, zbritën në Shqipërinë e Mesme, pushtuan Elbasanin, Kavajën, Tiranën dhe iu afruan Durrësit dhe ata që zunë portin e Sazanit.

Së paku ai i pari- Haxhi Qamili u ktheu pushkën Serbëve në Dibër! LLogarite si të duash dhe mirre si të duash, por ai "gjeniu i letrave" shqipe, nuk u mor asnjëherë dhe nuk e shkruajti as një fjalë për krimet dhe masakrat që i shkaktuan Shqiptarëve, por me atë që Haxhi Qamili, paska "dashur Babën" ti kthehet dhe kërkesa për kthimin e Babës së Haxhi Qamilit qenka më tragjike se ato djegëje e pjekje të shqiptarëve !!!

Ja ky është vizioni Kadare në kërkim të identitetit të tij, që si duket nuk e ka pasur kurrë!

[4peace]

*

Buzëvjerrti, me buzë që i lëshojnë lëng (liga) për lakmi ndaj çdo gjëje, para së gjithash për dofarë çmimesh... na paska mbetur të na e tregojë (qebesa edhe të na e dëshmojë) prejardhjen dhe identitetin tonë.

Shqiptari ka identitet shqiptar, me gjith të mirat e të këqiat, sikurse gjermani që është gjerman, françezi francez, anglezi anglez...

Shqiptari është "albasoul" (shpirt shqiptari) dhe çdo njeri e komb (duhet të) identifikohet me shpirtin e tij e jo me rrethe gjeografike.

Kuptojeni këtë një herë e përgjithmonë e lërini buzëvjerrtët e lakmiqarët tjerë që e shesin edhe nënën për një grusht parash o "mirënjohjesh/çmimesh".

Hajde, mos u përlani ma!!!


Pikë (e madhe e shtypit)!


***

[Gentiani]

Postimi origjinal është bërë nga 4peace

*




Pikë (e madhe e shtypit)!


***

edhe kryerreshtë në kapitullin tjetër...

[Ereniku]

Kush kërkon ruajtjen kolektive të besimit në islam, jo domosdo si veprim politik, nuk kërkon domosdo kthimin tek sulltani sepse sulltani nuk është “babai” fetar i myslimanëve. Thjeshtë s’ka Papë islam.

Ky i funit ka xhamit ne emer te tij e ti lutesh aty ku jane shkri eshtrat e stergjysherve tu.