DIJETARET ISLAMIKE

[PersonX]

Imam Ebu Hanife


I njohur me nofkën El Imam El E’adham, rahimehull-llah. (80H-150H)/(699-767)

Shkolla e Kufës: Ardhja e sahabiut Abdull-llah ibën Mes’udit [radijall-llahu anhu] në qytetin e Kufës në vitin 17H në kohën kur halife ishte ‘Umer ibën El Hattabi [radijall-llahu anhu] konsiderohet fillim i shkollës juridike e njohur si Medresetu Kufe (shkolla e Kufës) apo Medresetur-Re’j (shkolla e mendimit).

Nga kjo shkollë të cilën e “formoi” Ibën Mes’udi [radijall-llahu anhu] dolën shumë nxënës të dalluar që më vonë do të bëhen dijetarë të fikhut të njohur në botën Islame.

Abidetu ibën El Kajs [rahimehull-llah], Alkame ibën El Kajs En-Neha’ij [rahimehull-llah], Shurejh El Kindij [rahimehull-llah] janë vetëm disa shembuj të gjeneratës që mësoi para mesuesit i cili mësimet i morri prej të Dërguarit [sal-lallahu alejhi ve sel-leme].

Ata që nuk patën fatin të mësojnë para Ibën Mes’udit [radijall-llahu anhu] ishin nxënës e këtyre Imamëve të cilit me plotë emanet bartën porositë dhe mësimet e sahabiut të njohur dhe njekohësisht edhe porositë dhe mësimet e Pejgamberit [sal-lallahu alejhi ve sel-leme].

Nxënës më i dalluar i kësaj gjenerate ishte Ibrahim En-Neha’iju [rahimehull-llah] i njohur si fekihu i Irakut tek i cili mësoi mësuesi i Imam Ebu Hanifës Hammad ibën Sulejmani All-llahu i mëshiroftë të gjithë.

Kështu prej Ibën Mes’udit [radijall-llahu anhu] deri tek nxënësit e Imam Ebu Hanifes, Ebu Jusufi [rahimehull-llah], Muhammedi [rahimehull-llah] dhe Zuferi [rahimehull-llah] formohet thelbi i asaj që në botën e fikhut është e njohur si Medreseja e Kufës.

EMRI I PLOTË:

Quhet Ebu Hanife En-Nu’man ibën Thabit El Farisij meula Beni Tha’lebete El Kufij

LINDJA DHE FËMIJËRIA E IMAM EBU HANIFËS:

Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] lindi në qytetin e Kufës në vitin 80H (699 sipas kalendarit Gregorian) në qytetin i cili në atë kohë konsiderohej qendër i diturisë. Ishte qytet përplot vende ku mësohej fikhu, hadithi, leximi i Kur’anit, gjuha dhe shkencat tjera. Qytet xhamitë e të cilit ishin përplot dijetarë dhe Imamë. Në këtë qytet Imam Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] kaloi fëmijërinë e tij, kohën e mësimit dhe kohën kur u bë Imam i njohur. Pasiqë mësoi Kur’anin vazhdoi mësimet në tubimet e diturisë edhe pse nuk kishte kohë për shkak të obligimeve tregtare. Kur Amir Esh-Sha’biu [rahimehull-llah] vërejti aftësitë e tij mendore e këshilloi që jetën t’ia përushton diturisë gjë të cilën Imam Ebu Hanifeja e pranoi.

Mësoi hadithin, gjuhën dhe edebin dhe më vonë iu përkushtua apologjetikës (Ilmul kelam) të cilën e përvetësoi aq mirë dhe e shfrytëzoi për t’i hedhur poshtë pretendimet e disa njerëzve që sulmonin Islamin.

Kohën më të gjatë në kërkimin e diturisë e kaloi në tubimin e Hammad ibën Sulejmanit [rahimehull-llah] në praninë e të cilit mësoi 18 vjet.

DISA NGA MËSUESIT E TIJ:

Në udhetimet e tij të shpeshta për në Haxhxh (numri i të cileve sipas disa burimeve arrinë deri 54) është takuar me shumë dijetarë dhe imamë prej të cilëve mësoi dhe përfitoi. Sipas disa historianëve numri i mësuesve të Ebu Hanifës [rahimehull-llah] arrinë 4000 mësues:

Sipas disa dijetarëve është takuar edhe me disa prej sahabeve por kjo nuk d.m.th se ka qenë prej tabi’inëve sepse është takuar me të në kohën kur akoma ka qenë fëmi dhe nuk ka pasur mundësi që të përfiton prej tyre. Këtë e përforcon edhe fakti se më vonë i është përkushtuar diturisë pasiqë në fazën fillëstare të jetës preokupm kryesor i tij ka qenë tregtia.

Prej tabi’inëve është takuar me:

Amir Esh-Sha’biun [rahimehull-llah] (vdiq 103H), me Ikrimen [rahimehull-llah] shërbëtorin e Ibën Abbasit [radijall-llahu anhu], me Nafiun [rahimehull-llah] shërbëtorine Ibën ‘Umerit [radijall-llahu anhu] me Zejnul Abidinin [rahimehull-llah].

Mësues më i njohur i tij ka qenë Hammad ibën Sulejmani [rahimehull-llah]

KRYESIA E HALLKËS SË FIKHUT:

Pas vdekjes së shejhut të tij Hammad ibën Sulejmanit në moshën 40 vjeçare zëvendësoi Hammadin në postin kryetar i hallkës së fikhut në të cilën tuboheshin ata që kërkonin dituri të fikhut.

Ëhstë e njohur metoda e tij e paraqitjës së ndonjë çështjes dhe kërkimi i mendimeve të nxënësve të tij dhe argumentet e tyre dhe përfundimisht ai analizonte mendimet e paraqitura dhe jepte mendimin e vet të cilin e konsideronte si mendim më i saktë në bazë të argumenteve.

Imam Ebu Hanifeja kujdesej për nxënësit e tij dhe shpenzonte prej pasurisë së tij. Nxënësi i tij Ebu Jusufi ishte nën përkujdesjen e tij pasiqë kuptoi se përfitimi për jetën e largonte prej mësimit.

Thotë Ebu Jusufi: Është kujdesur për mua dhe për familjën time 20 vjet.

BAZAT E MEDH-HEBIT TË TIJ:

Bazat e medh-hebit e tij i ka përmbledhur ai me këto fjalë: Unë marrë prej Librit të All-llahut nëse në të e gjej çështjen që e kërkoi, nëse nuk e gjej atëherë e kërkoi në Sunnetit e të Dërguarit [sal-lallahu alejhi ve sel-leme], nëse e këtu se gjej atëherë shikoi prej fjalëve të shokëve të Tij [sal-lallahu alejhi ve sel-leme] dhe zgjedhi prej tyre. Pas tyre (d.m.th. nëse në asnjë prej tyre nuk gjej asgjë) nuk shikoj në fjalët e Ibrahimit (En-Neha’iut), Sha’biut , Hasanit (El Basri) e as në fjalët e Ibën Sirinit dhe Ibën El Musejjibit por japë mendimin tim siç e kan dhënë ata mendimin e tyre.

Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] për dallim prej tjerëve nuk mjaftohet me kuptimin e thjeshtë të nususeve (teksteve të Kur’anit dhe sunnetit) por kërkon edhe kuptime të tjera që mun të kuptohen nga teksti.

Analogjia dhe përdorimi i logjikës në pika të gjëra nuk janë veçori të medh-hebit të tij për shkak të refuzimit të haditheve por për shkak të kushteve të vështira që i vendoi për pranimin e hadithit sepse Kufa ka qenë e njohur si vend ku fabrikohen hadithet ashtu siç farkoheshin monedhat e dirhemit.

Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] ka qenë i njohur si imam i cili i pari filloi të japë fetva për gjërat që akoma nuk kishin ndodhur por që supozohet se do të ndodhin thuhet se kishte shenuar afro 60000 fetva për çështje të llojit të tillë.

NXËNËSIT E TIJ:

Ebu Jusufi, Jakub ibën Ibrahim Kadiu [rahimehull-llah] ishte i pari që shkroi libër të mëdh-hebit Hanefij. Prej librave që i shkroi të ruajtuar janë “El Athar” dhe “Kitabul ihtilaf bejne Ebi Hanifete ve Ibën Ebi Lejla”

Muhammed ibën El Hasen Esh-Shejbani [rahimehull-llah] të cilit i takon nderi të quhet përpiluesi i medh-hebit edhe pse një kohë të shkurtë mësoi tek Imam Ebu Hanifeja [rahimehull-llah]. Ai gjithashtu mësoi tek Sufjani [rahimehull-llah], Euzaiu [rahimehull-llah] udhëtoi në Medine ku u takua me Imam Malikun [rahimehull-llah] nga i cili përfitoi gjithashtu.

DISA FJALË TË IMAMËVE PËR IMAM EBU HANIFEN [RAHIMEHULL-LLAH]:

Imam Shafi’iu [rahimehull-llah] ka thënë: Ne gjithë jemi pauses të Imam Ebu Hanifës në lëminë e fikhut

Sufjan Et-Theuriu [rahimehull-llah] ka thënë: Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] ka qenë më i dituri në botë në lëminë e fikhut në kohën e tij.

Të njejtën fjalë e kanë thënë edhe Ibën Mubareku [rahimehull-llah].

Fudajl ibën Ijadi [rahimehull-llah] ka thënë: Ebu Hanifeja [rahimehull-llah] ishte njeri i njohur me fikh dhe i njeri i përmbajtur nga gjërat e dyshimta

Durimtar në kërkimin dhe përhapjen e diturisë, dallohej me heshtje përpos kur fillonte biseda për hallalin dhe haramin, në mënyrë të bukur prezantonte të vërtetën…

Nuk e pranonte pasurinë e Sulltanit (halifës)

Thotë Dhehebiu [rahimehull-llah]: I pari i gjeneratës së tij në lëminë e fikhut dhe zberthimin e meseleve…

Ishte prej bujarëve, i dalluar me ibadet, namaz të natës, lexim të Kur’anit All-llahu qoftë i kënaqur me të…

Thotë Ibën Kethiri [rahimehull-llah]: Imam Ebu Hanifeja, Fekihu i Irakut, prej personalitetëve më të dalluar të botës dhe një prej Imamëve të Islamit…

Thotë Ibën Imadi [rahimehull-llah]: Ishte prej të mençurve, bashkoi fikhun dhe ibadetin, bujarinë dhe të përmbajturit nga gjërat e dyshimta , nuk i pranonte dhuratat e shtetit….

VDEKJA E TIJ:

Me 11 Xhumadel Ula të vitit 150H (14 qërshor 767G) ndërroi jetë Imam Ebu Hanifeja pasiqë mbushi botën me dituri. All-llahu e mëshiroftë me mëshirën e Tij të gjërë.

[munti]

Ebu Bekr es-Siddik [radijallahu anhu]

--------------------------------------------------------------------------------

Halif i parë i muslimanëve

(573 – 634 të e.s.)

I. JETA

Emri i tij i plotë është Abdullah ibn Ebi Kuhafe el-Kureshi et-Tejmi, babai i tij quhej Uthman ibn Amir, ndërkaq nëna e tij – Selma bint Sahr, e cila njihej me nofkën Ummu-l-Hajr.

U lind në Mekke, në vitin 573, dy vite e ca muaj pas lindjes së pejgamberit a.s. Periudhën më të madhe të jetës, fëmijërinë dhe rininë e tij e kaloi në vendlindje, me përjashtim të udhëtimeve që ndërmerrte kohëpaskohe kur shkonte për tregti, zakonisht në Sham (Siri) dhe Jemen.

Pasi që ridhte nga një familje aristokrate dhe e njohur kurejshite, gëzonte autoritet dhe popullaritet të madh në popull. Mirrej me tregti dhe ishte mjaft i pasur. Midis tjerash, ishte edhe një nga prijësit kurejshitë dhe ekspert i fiseve dhe të parëve arabë. Me pejgamberin a.s. është njohur dhe shoqëruar para se t’i vinte shpallja. Historianët përmendin se Ebu Bekri r.a kurrë nuk iu fal idhujve dhe nuk shijoi kurrë pijet alkoolike.

Që nga dita kur e pranoi Islamin e deri kur ndërroi jetë i dërguari a.s., nuk u nda prej tij asnjëherë. Mori pjesë me të në të gjitha betejat, emigroi me të nga Mekkeja për në Medine, duke lënë fëmijët dhe familjen e tij dhe ishte bashkëudhëtar i tij në shpellë, siç thotë edhe All-llahu në Kur’an:

“ ... atëherë me të ishte vetëm shoku i tij, kur ishin të dy në shpellë dhe kur i tha shokut të vet: “Mos u brengos, All-llahu është me ne!” (Et-Tevbe : 40)

Ebu Bekri r.a. është martuar katër herë. Në periudhën paraislame pati dy gra, e më vonë kur e pranoi Islamin, mori edhe dy të tjera. Gruaja e parë me të cilën u martua quhej Katile bint Sa’d. Ajo i lindi dy djem: Abdullahun dhe Esmanë. Pastaj u martua për të dytën herë me një grua që quhej Ummu Ruman, me të cilën pati poashtu dy djem: Abdurrahmanin dhe Aishen. Pasi e pranoi Islamin, martohet me grua të tretë që quhej Esma bint Umejs, e cila i lindi një djalë me emrin Abdurrahman. gruaja e katërt ishte Habibe bint Harixhe, me të cilën kishte një vajzë me emrin Ummu Kulthum.

Historianët përmendin se familja e Ebu Bekrit r.a. ishte e vetmja familje, katër brezat e së cilës rradhazi ishin sahabë të të dërguarit a.s. dhe këtë: Uthmani, babai i tij, pastaj Ebu Bekri, Esma, bija e tij dhe djali i saj Abdullahu.

Ebu Bekri r.a. gjithë jetën e tij ia kushtoi Islamit dhe përhapes së fjalës së All-llahut. Kur ishte në pyetje i dërguari a.s., nuk i dhimbsej fare jeta e tij. Shembulli më i mirë për këtë është lufta e Uhudit dhe Hunejnit. Kur të tjerët filluan të iknin, Ebu Bekri r.a. qëndroi i vendosur dhe nuk ndahej nga i dërguari a.s.

Megjithë faktin se vazhdimisht ishte në shoqëri të pejgamberit a.s. dhe nuk ndahej prej tij, transmetoi nga ai vetëm 142 hadithe. Kjo për arsye se ai e preferonte heshtjen ndaj të folurit, gjë që argumentohet me faktin se ai shpeshherë e kapte majën e gjuhës së tij dhe thoshte:

“Kjo është ajo që më fut në vështirësi”.

Për të poashtu thuhet se për një vit të tërë mbajti në gojën e tij një gur, në mënyrë që t’i pakësonte fjalët e tij.

Ndërroi jetë në moshën 63 vjeçare, ditën e martë, më 22 xhumade-l-ahire, në vtin 13 sipas hixhrit, datë kjo që i përshtatet 23 gushtit të vitit 634 të e.s.

U varros pranë të dërguarit a.s. në dhomën e tij.

II. NOFKAT DHE OFIQET E TIJ

Ebu Bekri r.a. njihej me dy nofka: “El-Atik” (I liruar nga zjarri) dhe “Es-Siddik” (I sinqerti). Ofiqin e parë “El-Atik” ia ngjiti i dërguari a.s. i cili në një rast pat deklaruar:

“Kush dëshiron ta shohë një njeri, të liruar nga zjarri, le ta shikojë Ebu Bekrin”.1

Kurse “Es-Siddik”, thuhet se është ofiq me të cilin njihej qysh në kohën paraislame, ngase gjithnjë e fliste të vërtetën.

Ka të atillë që thonë se u bë i njohur me këtë emër si shkak i besimit dhe vërtetimit të fjalëve të të dërguarit a.s. pas ndodhisë së Israsë dhe Mi’raxhit, kur të gjithë kurejshitët e përgënjeshtruan përveç tij.

III. BUJARIA E TIJ

Ebu Bekri r.a. ishte simbol i bujarisë. Nuk i dhimbsej fare pasuria që e jepte në rrugë të All-llahut. Shumicën e robërve muslimanë, midis të cilëve ishte edhe Bilalli, Ebu Bekri i çliroi me pasurinë e tij. Gjithmonë e shfrytëzonte rastin për t’u dalë në ndihmë të varfërve, të vobektëve, të ngratëve dhe atyre që kishin nevojë.

Kur kërkohej ndihma për përgatitjen e ushtrisë muslimane, Ebu Bekri ishte i pari që dhuronte në rrugë të All-llahut. Kështu me një rast pat dhuruar tërë pasurinë e tij dhe kur ia solli të dërguarit a.s., ai e pyeti: “O Ebu Bekër, çka u ke lënë familjes tënde?” Ai i tha: “Ua kam lënë All-llahun dhe të dërguarin e Tij”.2

Bujarinë e tij e përmend edhe All-llahu i Madhëruar në Kur’anin Famëlartë duke thënë:

"Do të jetë larg tij ai i cili ruhet. Ai i cili jep lëmoshë nga pasuria e vet e pasurohet". (El-Lejl : 17-18), deri në fund të sures. Ibn-ul-Xhevzi thotë: “Të gjithë dijetarët janë të një mendimi se këto ajete kanë të bëjnë me Ebu Bekrin r.a.

IV. MODESTIA DHE DEVOTSHMËRIA E TIJ

Ebu Bekri r.a. gjatë tërë jetës ishte një njeri modest, i thjeshtë, i cili nuk vraponte pas kënaqësive të kësaj bote kalimtare e të rrejshme. Kënaqej me atë që kishte dhe nuk orvatej të bënte nje jetë luksoze siç përpiqeshin të bënin të tjerët. Shembull e kishte të dërguarin a.s. dhe thëniet e tij të vlefshme të cilat mundohej t’i vinte në praktikë deri në maksimum.

Ai i ftonte edhe të tjerët në një jetë modeste, i këshillonte të qëndrojnë sa më larg jetës luksoze e të shthurur.

Ja se si e ka këshilluar me një rast Abdurrahman ibn Avfin:

“E shoh që bota në të ardhmen do të zgjerohet dhe do t’i shtohet pasuria. Në kohën e bollëkut do të paraqiten persona që do të përdorin perde të mëndafshta dhe jastëqe të atlasit. Më mirë është që t’ju pritet koka se sa të vraponi pas kësaj bote”.

Ai thoshte se bujarinë e ka gjetur në devotshmëri, pasurinë – në besimin e vërtetë dhe nderin – në modesti.

Një herë i kishte thënë Selman Farisiut:

“O Selman, respektoji urdhërat e All-llahut. Në të ardhmen, do të çlirohen shumë vende, nuk e di çfarë hiseje do të kesh ti, por mos merr më tepër se sa për të ngrënë, pirë dhe për të veshur”.

Kjo sa i përket modestisë dhe thjeshtësisë së tij, e çka të themi për devotshmërinë e tij?

Ebu Bekri r.a. bënte pjesë në atë grup njerëzish të cilët më së shumti i frikësoheshin All-llahut dhe ishte një ndër më të devotshmit.

Largimi i tij prej gjërave të dyshimta dhe kujdesi i treguar në këto çështje janë pasqyrime të frikërespektit në tëp or edhe të hollësisë së “kafshatës hallall”.

Kur njëherë e kishin gostitur me qumësht, për të cilin kishte kuptuar se është haram, i ka futur gishtat deri në fyt, e ka nxjerrë dhe ka thënë:

“Sikur ky ushqim të mos dilte jashtë prej meje pa dalë shpirti im, edhe atë do ta bëja”.

Kur e kishte parë njëherë një zog mbi pemë pat deklaruar: “I lumi ti o zog që ushqehesh me gjethe; ah, sikur të isha si ky zog!”

Nga ai transmetohet poashtu të ketë thënë:

“Ah, sikur të isha kullosë të cilëne hanë kafshët!”

Ndonëse ishte një nga të përgëzuarit me xhennet, zemrën e kishte të mbushur me frikë nga All-llahu. Ja se çka thotë ne një thënie të tij:

“Unë nuk jam i sigurt në kurthën e All-llahut edhe nëse njëra këmbë imja të jetë në xhennet”.

V. PERSONALITETI I TIJ

Ebu Bekri r.a. është një nga personalitetet dhe figurat më të ndritshme në historinë islame. Është njeriu i parë që e pranoi Islamin, një nga dhjetë të përgëzuarit me xhennet, halif i parë në islam, është i pari që e tuboi Kur’anin në një vend dhe i pari që e quajti mus’haf. Ebu Bekri r.a. ishte një njeri që kishte diapazon të gjerë të diturisë, andaj edhe ishte në mesin e atyre njerëzve të paktë të cilët jepnin fetva lidhur me çështje e probleme të ndryshme fetare derisa i dërguari a.s. ishte ende në mesin e tyre.

Kontributet e tij që dha në shërbim dhe përhapje të fesë islame janë të llojllojshme. Këtu, mjafton t’i cekim disa prej tyre, që janë më me peshë siç është tubimi i Kur’anit në një vend, përndjekja e atyre që ia kthyen shpinën Islamit dhe atyre që falnin namaz por refuzonin të jepnin zekat.

Kontributin e madh, pa dyshim, Ebu Bekri e dha edhe në forcimin dhe zgjerimin e shtetit islam. Është i pari që ndërmori iniciativën për çlirimin (jo pushtimin) e vendeve të ndryshme të asaj kohe.

Vlerën dhe personalitetin e tij e çmonin, por edhe e njihnin më së shumti, pa dyshim, ata që shoqëroheshin me të.

Kështu, Umeri r.a. një herë pat thënë:

“Do të dëshiroja sikur të isha një qime në gjoksin e Ebu Bekrit”.

Ç’na mbetet pas kësaj të themi tjetër për personalitetin e tij?

All-llahu qoftë i kënaqur me të dhe me familjen e tij.

VI. MENDIMET E SAHABËVE DHE DIJETARËVE ISLAMË MBI TË

Transmetohet nga Xhabiri r.a. se Umeri r.a. ka thënë:

“Ebu Bekri është zotëriu ynë”.3

Ai poashtu ka thënë:

“Sikur të matej imani (besimi) i Ebu Bekrit me imanin (besimin) e të gjithë banorëve të tokës, besimi i tij do të peshonte më tepër”.4

Nga Umeri r.a. gjithashtu transmetohet të ketë thënë:

“Do të dëshiroja të isha një qime në gjoksin e Ebu Bekrit”.

Xhuhajfe thotë se Aliu r.a. kishte thënë:

“Njerëzit më të mirë (të vlefshëm) pas pejgamberit a.s. janë Ebu Bekri dhe Umeri; në zemrën e një besimtari nuk bashkohet dot dashuria ime dhe urrejtja e Ebu Bekrit dhe Umerit”.5

Er-Rebi’ ibn Enes thotë:

“Shembulli i Ebu Bekrit është si shembulli i shiut; kudo që të bjerë, sjell dobi”.6

Ez-Zuhri thotë:

“Vlera e Ebu Bekrit pasqyrohet edhe në atë se asnjë çast nuk dyshoi në All-llahun”.

Ez-Zubejr ibn Bekkar thotë: “Kam dëgjuar disa dijetarë të kenë thënë:

“Gojëtarët nga shokët e pejgamberit a.s. ishin Ebu Bekr es-Siddik dhe Ali ibn Ebi Talib, All-llahu qoftë i kënaqur me të dytë”.

Umeri r.a. ka thënë:

“Aroma e Ebu Bekrit ishte më e këndshme se aroma e miskut”.7

Ibn Asakir transmeton nga Aishja r.a. e cila ka thënë:

“Të gjithë njerëzit do të japin llogari përveç Ebu Bekrit”.

VII. EBU BEKRI SI HALIF I MUSLIMANËVE

Nëse e shfletojmë historinë islame, do të shohim se i dërguari a.s. sa qe gjallë, nuk la testament të shkruar9 mbi atë se kush duhet të jetë zëvendës i tij pasi të ndërrojë jetë ai.

Këtë çështje ai u la muslimanëve që ata unanimisht ta zgjedhin prijësin dhe udhëheqësin e tyre fetar dhe politik. Për më tepër, kjo dëshmohet më së miri me fjalët e të Lartësuarit, ku thotë:

“Edhe ata që i përgjigjen Zotit të tyre dhe kryejnë faljen, edhe që konsultohen për punët e veta...” (Esh-Shura : 38)

Zgjedhja e halifit nuk ishte një punë aq e lehtë. Ky post, apo thënë më mirë kjo përgjegjësi, duhej t’i besohej njeriut më meritor, më të ditur dhe më të devotshëm. Me një fjalë, ky duhet të ishte një njeri i përkryer në të gjitha aspektet.

Pas një diskutimi të gjatë në Beni Sekife ndërmjet muhaxhirëve dhe ensarëve, të cilët pandehnin se halifi duhet të jetë nga mesi i tyre, duke i cekur secila palë meritat dhe kontributet e tyre që dhanë në shërbim të Islamit, kjo detyrë iu besua Ebu Bekrit.

Duke e ditur vlerën dhe kontributin e tij, të gjithë të pranishmit pa përjashtim u pajtuan me këtë dhe ia dhanë besën.

Abdullah ibn Mes’udi thotë:

“Ajo çka e konsiderojnë muslimanët si të mirë, edhe tek All-llahu është e mirë; ajo çka e konsiderojnë muslimanët si të keqe, edhe tek All-llahu është e tillë (e keqe); të gjithë sahabët ishin të një mendimi që ta zgjedhin Ebu Bekrin për halif të tyre”.8

Ka prej dijetarëve të cilët hilafetin e Ebu Bekrit e shihnin në ajetet kur’anore. Kështu, Ibn Ebi Hatim në tefsirin e tij transmeton nga Abdurrahman ibn Abdu-l-Hamid el-Mehdi, i cili kishte thënë:

“Hilafeti i Ebu Bekrit dhe Umerit gjendet në fjalët e të Madhëruarit:

“All-llahu u premton se ata që kanë besuar dhe bëjnë vepra të mira, nga mesi juaj, pa dyshim do t’i bëjë mëkëmbës në tokë, ashtu siç i ka bërë mëkëmbës ata para tyre, dhe se do t’ua forcojë, me siguri, fenë e tyre, atë fe të cilën ua pëlqen Ai, dhe pa dyshim frikën do t’ua zëvendësojë me sigurim”. (En-Nur : 55)

Me të ardhur në krye të muslimanëve, Ebu Bekri mbajti një hutbe (fjalim) në xhami, ku të pranishmëve, pas falënderimit të All-llahut, iu drejtua me këto fjalë:

“O ju njerëz, unë u bëra mëkëmbës juaji, por nuk jam më i miri nga mesi juaj. Nëse kam të drejtë, më ndihmoni që ta vazhdoj atë rrugë, e nëse gaboj, më përmirësoni. Sinqeriteti është përgjegjësi, ndërsa gënjeshtra – tradhti. I dobëti tek ju është i fortë tek unë derisa ia jap të drejtat që i takojnë, ndërsa i forti tek ju është i dobëti tek unë derisa ta gjykoj me lejen e All-llahut ashtu siç e meriton. Assesi mos e lini xhihadin (luftën në rrugën e All-llahut), ngase nuk ndodh që një popull ta lë xhihadin e All-llahu të mos e poshtërojë atë. Më respektoni dhe bindjuni urdhërave të mia derisa unë e respektoj dhe i bindem All-llahut dhe të dërguarit të Tij, e nëse ia kthej shpinën All-llahut dhe të dërguarit të Tij, ju nuk jeni të obliguar të më dëgjoni e të më bindeni mua. Ngrituni të falemi, All-llahu ju mëshiroftë”.

Shikoni sa shprehje përmbledhëse, gjithëpërfshirëse e modeste, përplot drejtësi, tolerancë dhe nxitje për xhihad në përhapjen dhe ngritjen e fjalës së All-llahut të Madhëruar.

Edhe pse qëndroi në postin e halifit një kohë mjaft të shkurtër (2 vite e 3 muaj), Ebu Bekri r.a. bëri një punë mjaft të madhe.

Gjatë kësaj kohe, ai e përforcoi shtetin e atëhershëm islam dhe i zgjeroi edhe më tepër kufijtë e tij duke ia bashkangjitur shtetit të tij edhe disa krahina, si: Jemamen, një pjesë të Irakut dhe disa qytete të Shamit (Sirisë).

Ebu Bekri r.a. me vendosmëri dhe paluhatshmëri i luftoi disa fise arabe, të cilë pas pranimit të fesë islame, ia kthyen shpinën dhe u bënë mosbesimtarë. Në kohën e tij, u paraqitën disa të ashtuquajtur “pejgamberë” të vetëshpallur, të cilët Ebu Bekri r.a. pa u hamendur i ndoqi dhe i persekutoi. Një nga ta ishte edhe Musejleme el-Kedhdhab (Musejleme rrenacak).

Të gjitha këto vepra duken të vogla në krahasim me kontributin e tij më të madh i cili konsiderohet tubimi i Kur’anit në një vend dhe emërimi i tij me termin “mus’haf”.

VIII. HADITHET MBI TË

Ebu Derda r.a. thotë se i dërguari a.s. ka thënë:

“Nuk ka lindur e as ka perënduar dielli mbi ndonjë njeri më të vlefshëm se Ebu Bekri (me përjashtim të të dërguarve dhe pejgamberëve)”.10

Amr ibn-ul-As rrëfen: I thashë të dërguarit a.s.:

“O i dërguar i All-llahut, cili është personi më i dashur tek ti?” Ai më tha: “Aishja”. Unë i thashë: “Po nga njerëzit?” Ai më tha: “Babai i saj”. Pastaj kush? Ai më tha: “Umer ibn-ul-Hattabi”.11

Ebu Hurejre r.a. thotë se i dërguari a.s. ka thënë:

“Ti, o Ebu Bekr, do të jesh i pari nga populli im që do të hyjë në xhennet”.12

Ebu Hurejre r.a. thotë se i dërguari a.s. njëherë u kishte thënë shokëve të vet:

“Kush prej juve agjëron sot? Ebu Bekri tha: Unë. I dërguari a.s. tha: A ka kush prej juve që përcolli ndonjë të vdekur sot? Ebu Bekri tha sërish: Unë. I dërguari a.s. i pyeti: A ka kush që ushqeu sot ndonjë të varfër? Ebu Bekri prapë tha: Unë. I dërguari a.s. u tha: A ka kush që e vizitoi sot ndonjë të sëmurë? Ebu Bekri tha: Unë. Atëherë i dërguari a.s. u that ë pranishmëve: Njeriu, tek i cili gjenden të gjitha këto, patjetër do të hyjë në xhennet”.13

Ebu Hurejre r.a. thotë se i dërguari a.s. ka thënë:

“Kurrë nuk më ka sjellur dobi pasuria e asnjërit aq sa më ka sjellur dobi pasuria e Ebu Bekrit.” Me të dëgjuar këtë, Ebu Bekri qau dhe tha: “Unë dhe e tërë pasuria ime qofshin në shërbim tëndin, o i dërguar i All-llahut”.14

Hudhejfe r.a. thotë se i dërguari a.s. ka thënë:

“Pasoni këta dy pas meje, Ebu Bekrin dhe Umerin”.15

IX. DISA THËNIE DHE KËSHILLA TË TIJ

* Adhurimi i qoftë Atij, All-llahut, për njohjen e të Cilit nuk ka lënë rrugë tjetër përveç njohjes.

* Kush shijon diçka prej njohjes së vërtetë, kjo ëndje mjafton për atë që ta largojë prej çdo gjëje tjetër përveç All-llahut.

* Lakmoje vdekjen, do ta fitosh jetën.

* Nëse të ik e mira, arrije; e nëse të arrin, kapërceje.

* Nderi më i madh është devotshmëria, marria më e madhe – shthurrja, fjala më e sinqertë – besa (amaneti), ndërkaq gënjeshtra më e shëmtuar është tradhtia.

* Kur robi mahnitet pas stolive të kësaj bote, All-llahu e urren atë derisa t’i braktisë ato.

* Kush vishet me tri cilësi, kthehen kundër tij; ato janë:

1. Dhuna, për të cilën i Lartësuari në Kur’an thotë: ”... O ju njerëz, dhuna që e bëni për t’u kënaqur në jetën e kësaj bote, është kundër jush...” (Junus : 23);

2. Thyerja e premtimit; në Kur’an thuhet: “... Ai i cili e then premtimin (zotimin), e then në dëm të vetin...” (El-Fet-h : 10);

3. Dredhia; All-llahu i Madhëruar thotë: “... dredhia do t’i godasë mu ata, të cilët e bëjnë atë...” (Fatir : 43);

* Peshoja në të cilën vendoset e vërteta, gjithsesi do të jetë e rëndë, kurse peshoja në të cilën vendoset e shtrembëra, patjetër do të jetë e lehtë.

* Herët a vonë, do të poshtërohet ai popull, i cili kompetencat e veta ia beson një gruaje.

* Veprat e mira të mbrojnë nga pasojat e këqia.

* Nuk ka asnjë të mirë në atë “të mirë” pas së cilës vie zjarri, e as kurrfarë të keqe në atë “të keqe” pas së cilës vie xhenneti.

* Nuk ka fe ai që nuk ka besim, e as punë ai që nuk e kryen me qëlim.

* Vdekja është më e lehtë se ajo që vjen pas saj, ndërsa më e vështirë se ajo që ishte para saj.

*All-llahu i Madhëruar nuk do t’i pranojë veprat vullnetare (nafilet) derisa të zbatohen obligimet e prera.

__________

1) Transmetojnë Ebu Ja’la në musnedin e tij (8/4899), Ibn Sa’di (2/160) dhe Hakimi (3/61-62).

2) Transmetojnë Ebu Davudi (2/1678) dhe Tirmidhiu (5/3675).

3) Transmetojnë Buhariu (7/3754) Tirmidhiu (5/3656) dhe Hakimi (3/66).

4) Transmeton Bejhekiu (1/36).

5) Transmeton Taberani, nr. 996, 2749 dhe 6922.

6) Transmeton Ibn Asakiri.

7) Transmeton Ebu Nuajmi.

8) Transmeton Hakimi (3/78); Dhehebiu thotë se zingjiri i tij është i ërtetë.

9) Prej dijetarëve islamë ka të atillë të cilët hilafetin e Ebu Bekrit e argumentojnë me disa hadithe të pejgamberit a.s., në të cilat ai (i dërguari a.s.) aludon në mënyrë të tërthortë që zëvendës pas vdekjes së tij të jetë Ebu Bekri. Kështu, në një hadith thuhet:

“Erdhi një grua tek i dërguari a.s. të cilën e urdhëroi të kthehej më vonë, e ajo ia priti: “Po nëse nuk të gjej kur të vij?” (e kishte për qëllim vdekjen e tij). Ai i tha: “Nëse nuk më gjen, shko tek Ebu Bekri”. (Hadithin e transmetojnë Buhariu, 7/3659 dhe Muslimi, 4/2386).

10) Transmeton Ebu Nuajmi (3/325).

11) Transmetojnë Buhariu (7/3656) dhe Muslimi (4/2348).

12) Transmetojnë Ebu Davudi (4/4652) dhe Hakimi (3/73) i cili thotë se hadithi është sahih me çka pajtojet edhe Dhehebiu.

13) Transmeton Muslimi (2/1028).

14) Transmeton Tirmidhiu, nr. 3594.

15) Transmeton Tirmidhiu, nr. 3595.

[ebu Hamza]

Imam Shu’be ibën El Haxh-xhaxh


Emiri i hadithit, Hafidhi, Imami, njeriu që ngriti lart standardet e shkencës së hadithit, dijetari i Basrasë dhe mësuesi i saj. Askush në kohën e nuk ishte më i ditur se ai në lëminë e hadithit…

Në librat e hadithit shpeshherë përmendet vetëm me emrin e parë Shu’be sepse ishte shumë i njohur dhe nuk ka pasur nevojë që të përmendet prejardhja e tij.

Emir i plotë: Quhet Shu’be ibën Haxhxhaxh ibën El Verd Ebu Bistam El Ezdi El Ateki El Vasiti El Basri.

Ka lindur në fshatin Nehrul Bustan në afërsi të Vasitit, qytet në jug të Irakut në vitin 82 H ose 83 H (701 G) ku edhe i ndjek mësimet e para, para se të shpërngulet në qytetin e Basrasë. Pas vdekjes së babait i cili ishte i interesuar që djali i tij të mëson hadithet e të Dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nëna e tij vazhdon edukimin e tij duke e dërguar ate tek mësuesit ku do të mëson.

Vetë Shu’beja rrëfen: Një ditë nëna më tha: Këtu është një grua që ka dëgjuar hadithe prej Aishes, radijall-llahu anha, eja dhe dëgjoi prej saj hadithet që ajo i transmeton. Ajo quhej Shumejse Ummu Seleme.

Kërkimin e dijes e filloi duke i dhënë rëndësi gjuhës dhe letërsisë arabe. Mësoi përmendësh shumë libra të poezisë dhe nxënësit e vet i këshillonte të mësojnë gjuhën arabe nëse dëshirojnë të mësojnë mirë hadithin e të Dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. El Esme’i, dijetari kryesor që dokumentoi poezinë arabe shpeshherë merrte pjesë në tubimet e Shu’bes duke shpresuar se do të dëgjon diçka të re nga lëmia e tij. Pas gjuhës ai iu përkushtua tërësisht hadithit pasi që dëgjoi El Hakem ibën Utejben, i cili hadithet i transmetonte me zinxhirin e transmetuesve, gjë kjo e cila i pëlqeu shumë.

Duke e praktikuar traditën e dijetarëve të hadithit, Shu’be udhëtoi shumë. Në një udhëtim për në Medine në vitin 118 H u ul për të mësuar para Imam Malikut i cili ishte më i ri se ai (kishte 27 vjet). Në kërkim të dijës udhëtoi edhe në Bagdad dy herë. Në një prej këtyre udhëtimeve mësoi 4000 hadithe gjatë 40 takimeve që i pati me dijetarët.

Thoshte: Asgjë nuk është më e këndshme se ulja me dijetarët në tubim ku njerëzit përfitojnë njëri nga tjetri. Në një udhëtim për t’u siguruar për vertetësinë e një hadithi udhëtoi prej Basrasë në Kufe dhe pastaj në Mekke. Ai nuk e transmetonte asnjë hadith për të cilin nuk ishte i sigurt. Pasi që u kthye në Basra kuptoi se njëri prej transmetuesve të hadithit në fjalë nuk ishte i besueshëm.

Mësoi para shumë imamë të tabi’inëve numri i të cilëve arrin katërqindshin.

Mësues të tij ishin: Maliku, Davud ibën Ebi Hindi, A’meshi, Mensur ibën Mu’temiri, Ejjubi dhe Sa’d ibën Ibrahimi, kadiu i Medinës.

Ibën Hibban kështu e përshkruante: Imami i besueshëm dhe i sigurt, dijetari i madh dhe i devotshëm që mjaftohej me pak. Ai që më së miri i bashkoi veprën dijës...

Sufjani: Ai është Emir i hadithit.

Imam Shafi’iu: Po të mos ishte Shu’beja banorët e Irakut nuk do ta njihnin hadithin.

Ebu Davud Et Tajalisi: Prej Shu’bes kam dëgjuar 7000 hadithe.

Jetonte jetë të modeste dhe thoshte: Me mjafton për jetë, mielli dhe kallam sheqeri.

Kur njërit prej nxënësve ia pa një këmishë që ai e kishte blerë 8 dërhem i tha: A nuk ke frikë All-llahut të veshësh me këmishë kaq të shtrenjtë. Pse nuk e bleve një këmishë prej katër dërhem e ato që mbesin t’ua japësh të varfërve?!

Ebul Velid Et Tajalisi: Nuk kam parë njëri më bujar se Shu’be.

Ejjub Es Sihtijani thoshte: Nëse ju vjen Shu’be merrni hadithet e tij sepse ai është kalorës i hadithit.

Thoshte: Po të mos ishin nevojtarët nuk do ulesha me të pasurit.

Hamze Et Tusi: Nga adhurimi i shumtë i është tharë lëkura.

Ishte zemërbutë dhe nuk e kthente lypësin.

Duke i frikësuar nga mossinqeriteti thoshte: Shpeshherë mendoj se për mua do të ishte më mirë të punoj si nxehës i ujit në banjat publike (hamamet) se sa të tuboj hadithet.

Dhehebiu duke i komentuar këto fjalë thotë: çdonjëri që analizon nijetin nga kërkuesit e dijes frikohet nga kjo gjë dhe shumica e tyre shpresojnë prej All-llahut që dija e tyre të mos bëhet argument kundër tyre.

Shpeshherë shkonte te njerëzit që ishin të dobët në transmetimin e hadithit dhe u thoshte: Mos transmetoni hadithe...

Thoshte: Që të hidhem prej qiellit në tokë është me lehtë për mua se sa të bëj tedlis (të transmetoj hadithin duke e fshehur emrin e vërtetë të mësuesit prej të cilit e ka dëgjuar hadithin).

Nga ky dijetar përfituan shumë kërkues të dijes të cilët Abdull-llah ibën Mende i shënoi në libër me një nga transmetimet e tyre. Që të mos e rëndojmë tekstin me emra nuk do të përmendim asnjë prej tyre.


Imam Abdur Rezzak Es San’ani


Një numër i vogël dijetarësh mundën të krenohen me të arriturat e tyre si Abdur Rezzak Es San’ani. Ai është prej dijetarëve të rrallë që njihen me emrin e parë të tyre ashtu që kur përmendet Abdur Rezzak nënkuptohet që bëhet fjalë për dijetarin për biografinë e të cilit do flasim në vijim.

Abdur Rezzak ibën Hemmam ibën Nafi’ i fisit Himjer Es San’ani me punën e vetë ka arritur gradën e imamit në lëmin e hadithit. Ka lindur në vitin 126 H (744 G). Pas mësimeve fillestare i përkushtohet hadithit. Për të mësuar hadithin ulet para Ibën Xhurejxhit dijetarit të njohur të gjeneratës së dytë të tabi’inëve. Në kërkim të hadithit udhëtoi në mekke, Medine, Sham dhe Irak. Mësues të tij ishin edhe imamët si: Maliku, Ma’meri, Evzaiu, Sufjan Eth Theuriu, Ibën Ujejne.

Imam Ahmedi ka thënë: Kur transmetimi i Ma’merit dallon nga transmetimi i Abdur Rezzakut merret transmetimi i Abdur Rezzakut.

Ka thënë: Në shkencën e hadithit askush nuk është më i ditur se Abdur Rezzaku.

Hisham ibën Jusuf: Abdur Rezzaku ishte më i miri mes neve me dije dhe kujtesë.

Nga ky dijetar i cili më së miri e shërbeu shkencën e hadithit përfituan shumë kërkues të dijës nga mesi it ë cilëve do t’i përmendim: Ahmed ibën Hanbelin, Jahja ibën Me’inin, Ali ibën El Medinin, Is’hak ibën Rahavejhin dhe shumë tjerë.

Nga pena e këtij dijetari i shkruan edhe disa libra që ishin dhe janë burime të dobishme për studiuesit.

Libri i tij “El Musannef” që është përmbledhje e haditheve dhe fjalëve të as’habëve të klasifikuara sipas kapitujve të fikhut është i pranishëm në bibliotekat islame anembanë botës. Ka shkruar edhe komentin e Kur’anit dhe jetëpërshkrimin e të Dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

Imam Abdur Rezzaku ndërroi jetë në muajin Shevval të vitit 211 H. All-lahu e mëshiroftë me mëshirën e tij të gjerë.

Ibën Huzejme

Imam Ebu Bekr Ibën Huzejme. Ibën Huzejme ishte njëri prej hafidhëve të mëdhenj më të cilët krenohet Ummeti Islam. Jetoi në kohën e artë të shkencës së hadithit, në shekullin e tretë hixhrij. Vazhdoi metodologjinë e shkollës, themelet e të cilës i vendosën Buhariu dhe Muslimi. Libri i tij Es Sahih ze vendin e tretë në mesin e koleksionëve menjëher pas librave të Buhariut dhe Muslimit.

Quhet Ebu Bekr Muhammed ibën Is-hak ibën Huzejme ibën Mugire ibën Salih ibën Bekr Es Sulemi En Nejsaburi Esh Shafi’i. Ka lindur në vitin 223 H (837 G) në qytetin e Nejsaburit. Në atë vend filloi kërkimin e diturisë tek dijetarët e vendit. Bazat e shkencës së hadithit i mëson tek Is-hak ibën Rahavejhi dhe Muhammed ibën Humejd Er Razi.

Pas mësimit në vendlindjen e tij fillon udhëtimet në kërkim të hadithit, gjë me të cilën dalloheshin dijetarët e hadithit. I ati i tij nuk ia lejoi largimin prej shtëpisë pa e mësuar Kur’anin përmendsh. Pasiqë e mëson Kur’anin përmendsh, me lejen e prindit, udhëton në Merv, e pastaj në Rejj, Bagdad, Sham, Basra, Kufe, El Xhezire, El Hixhaz, Egjipt, Vasit dhe vende të tjera. Në këto qendra të shkencës Islame përkrah shkencës së hadithit u furnizua edhe me njohuri të gjëra në lëminë e fikhut. Kështu ai, siç thotë Dhehebiu, u bë shembull i diturisë jashtseriale dhe bazë shkencore e jashtëzakonshme.

MËSUESIT E TIJ:

Numri i mësuesve, tek të cilët mësoi gjatë viteve, kalon numrin e100 mësuesve. Në librin e tij Kitabu Tevhid numëroi 135 mësues. Në udhëtimin e tij në kërkim të diturisë përfitoi edhe nga këto mësues:

Buhariu, Muslimi, Is-hak ibën Rahavejhi, Muhammed ibën Humejd Er Razi, Muhammed ibën Jahja Edh Dhuhli, Bundar Muhammed ibën Beshshar El Abdi, Muhammed ibën El Muthenna Ebu Musa, Mahmud ibën Gajlan, Ali ibën Huxhr, Junus ibën Abdul E’ala, Ahmed ibën Meni’, Ebu Kurejb, Ahmed ibën Ibrahim Ed Devreki, Ebu Se’id El Esh Shexhxh, Harun ibën Is-hak El Hemedani, Bishr ibën Muadh etj.

NXËNËSIT E TIJ:

Diturinë e tij nga shkenca e hadithit, në mënyrë të zellshme e shënuan dhe kumtuan nxënësit e tij të shumtë. Në burimet e biografisë së tij cekën këto nxënës:

Ahmed ibën El Mubarek El Mustemli, Ibrahim ibën Ebi Talib, Ali En Nejsaburi, Ebu Hamid Esh Sherki, Ebu Hatim El Busti, Is-hak ibën Sa’d El Nesevi, Jahja ibën Muhammed ibën Se’id, Ibën Adijj, Ebu Bekr El Mukri’, Halil ibën Ahmed Es Sixhezi, Ahmed ibën Xha’fer Esh Shejbani etj. Nga respekti të cilën e patën ndaj tij, disa mësues të tij transmetuan disa hadithe në të cilët ata e cekin emrin e tij në fillim të senedit, sikur mësues. Në mesin e atyre të cilët vepruan kështu janë edhe dy Imamët, Buhariu dhe Muslimi.

VIRTYTET E IMAM EBU BEKR IBËN HUZEJME:

Shumë virtytë ishin veçori dalluese të këtij vigani. Modestia dhe devotshmëria zbukuronin edhe më tepër cilësitë morale të larta që i kishte. Transmetohet se asnjë vepër të tij nuk e ka filluar pa falur dy rekatë namaz istihare (namaz që falet para se të merret vendimi përfundimtar për një vepër. Sahabët këtë namaz e falnin edhe kur bëhej fjalë për gjëra të thjeshta siç ishte blerja e këpucëve).

Kur një herë e pyetën për diturinë si e ka fituar është përgjigjur asnjëherë nuk kam pirë prej ujit të Zemzemit pa e lutur All-llahun për dituri të dobishme. Modestia e tij shihej në faktin se kishte vetëm dy këmisha. Çdo rrobë të cilën e blente nuk e vishte shumëherë dhe atë ua dhuronte tjerëve. Ishte bujar dhe fisnik, i ndihmonte nxënësit e tij. Shtronte sofra për të varfurit. Ishte trim dhe nuk nguronte që të përmirëson gabimin e tjerëve edhe nëse bëhej fjalë për prijësit e muslimanëve. Ai rrëfen: Një ditë isha në vizitë tek Emiri Isma’il ibën Abdil-lah dhe ai citoi një hadith në senedin e të cilit kishte gabim. Unë ia përmirësova gabimin dhe kur dola Ebu Dherr El Kadi më tha: Ne plotë 20 vjet e dinim këtë gabim dhe asnjë nuk ka patur guximin që t’ja përmirëson këtë gabim. Ibën Huzejmeja tha: Unë vetëvetës nuk ia lejoj që të dëgjoj një hadith të Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, në të cilin ka gabim, mangësi, apo shtrembërrim, e të mos ua tërheki vëmendjen.

Është interesant edhe rasti kur ai së bashku me tre shokët e tij ishte në Egjipt dhe mbetën pa mjete për jetë. Pasiqë u konsultuan të gjithë u pajtuan se ka nevojë që të dalin për të kërkuar ndihmë. Të gjithë përpos Ibën Huzejmes i cili mbeti në shtëpi për të lutur Zotin e tij, dolën. Kur u kthyn në shtëpi, pas pak kohe, në derë trokiti një njeri dhe tha: Kush prej juve është Muhammed ibën Nasr El Meruzi. Kur ky u përgjigj njeriu nxorri thesin në të cilin kishte 50 dinarë të arrit të cilët i keni dhuratë prej mëkëmbësit (emirit) të Egjiptit. Ata refuzuan të marrin këto pare pa shpjegim. Punëtori i emirit tha: Kur emiri rra në gjumë pas drekes pa një ëndërr në të cilin dëgjoi një zë: O Ahmed si do të arsyetohesh nesër para All-llahut kur do të pyetesh për katër dijetarët që mbetën tre ditë pa ushqim. Kur u zgjua prej gjumit i shënoi emrat që i kishte dëgjuar dhe dërgoi shërbëtorin tek ata.

DIJETARËT PËR IMAM IBËN HUZEJMEN:

Kur Abdur Rahman ibën Ebi Hatimi është pyetur për të është përgjigjur: Vaj për ju, ai duhet të pyetet për mua e jo unë për të. Ai është Imam që pasohet.

Rebi’ ibën Sulejman, njëri prej mësuesve të tij thotë: A e dini kush është Ibën Huzejme? Ai është njeriu prej të cilit ne kemi mësuar më tepër se ai prej neve.

Darekutni: Imam i besueshëm, pa rival të vërtetë…

Dhehebi: Imam, hafidh i hadithëve, argument në lëminë e hadithit, fekih.

Ebu Hatim: Në këtë botë nuk kam parë njeri i cili më mirë e njeh sunnetin dhe i cili ka më tepër hadithe në kujtesën e tij. Duket si tërë sunnetin e ka para syve.

Ibën Kethiri duke i numëruar virtytet e tij thotë: Prijësi i dijetarëve, dijetari i cili tuboi dhe shkroi dituri të gjërë. Libri i tij (Sahih) numërohet në librat më të vlefshme dhe më të dobishme. Një prej muxhtehidëve të Islamit.

El Mu’abbir: Ishte njeri i cili ringjalli sunnetin e të Dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

VEPRAT E TIJ:

Ibën Huzejme dallohet me veprimtarinë e frytshme të tij. Ka shkruar libra të shumta. Imam Hakim thotë se ka shkruar 140 libra me tituj të ndryshëm.


• Muhtesarul muhtesari minel musnedi sahihi an Resulillahi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i njohur shkurtimisht si Sahih Ibën Huzejme i botuar me redakturë të dr. Muhammed Mustafa El E’dhamij me ndihmë të Shejh Albanit.

• Kitabu Tevhidi ve ithbati sifatir Rabb – nga lëmia e Akides

• She’nu duai ve tefsiru ed’ijetil me’thure – komentim i lutjeve pejgamberike

• Kitabu me’anil Kur’an - tefsir

• El Musnedu fil fikhi - fikh

• Kitabul Kebir -vepër kapitale në tëcilën e ka tubuar shumicën e librave të tij. (Dorëshkrimet e këtyre tre librave të fundit janë të humbura dhe për to dihet vetëm nga vet autori ose nga autorë tjerë të cilët kanë cituar prej tyre)

VDEKJA E TIJ:

Sipas gjitha burimeve jeta e tij në këtë botë ka përfunduar në vitib 311 H (923 G).

[ebu Hamza]

Imam Malik

Imami i Medinës, njëri prej katër imamëve më të njohur, imami i medh-hebit Malikij, autori i Muvetta-së, njeriu për të cilin Imam Shaf’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Imam Maliku është yll.

Emri i plotë dhe lindja e tij:

Ai është Shejhul Islam, Huxhetul Umme (autoriteti i Ummetit), Imami i Medinës, Ebu Abdil-lah, Malik ibën Enes ibën Malik ibën Ebi Amir ibnë Amër ibën El Harith ibën Gajman ibën Huthejl El Esbuhij El Himjeri.

Ka lindur në vitin 93 H., në vitin në të cilin ndërroi jetë sahabiu i njohur, shërbëtori i Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, Enes ibën Malik, radijall-llahu anhu. (Es-Sijer 8/48)

Në kërkim të diturisë:

Prej moshës dhjetëvjeçare filloi të kërkoi diturinë ashtu që në moshë 21 vjeçare arriti të bëhet mësues të cilin e vizitonin shumë dijetarë për të përfituar prej tij.

Duke kërkuar diturinë është takuar me shumë dijetarë prej të cilëve përfitoi shumë. Imam Dhehebiu në librin e tij “Sijer A’lam Nubela” (8/49-51) përmend me emër 121 mësues prej të cilëve ka transmetuar hadithe në librin “El Muvetta”

Prej mësuesve më të njohur do t’i përmendim:

Nafi’ meula Abdil-lah ibën ‘Umer

Se’id El Mekburij

Ejjub Es-Sihtijanij

Rebi’atur-Re’ji

Humejd Et-Tavil

Salih ibën Kejsan

Ez-Zuhri

Muhammed ibën El Munkedir

Hisham ibën ‘Urve ibën Zubejr

El ‘Ala ibën Abdur-Rahman dhe shumë tjerë.


Nga Imam Maliku, këtij oqeani të dijes, përfituan shumë kërkues të diturisë. Imam Dhehebiu me emër përmend mbi 240 nxënës që kanë transmetuar prej tij. Më të njohur prej tyrë janë:

Ibën Xhurejxhi

Ebu Hanife

Amër ibën El Harith

Sufjan Eth-Theuri

Shu’betu ibën El Haxh-xhaxh

El-Lejth ibën S’ad Imami i Egjiptit

Jahja ibën Ebi Kethir dhe shumë tjerë që arrijnë gradën e Imamit në shkencat islame. ( Es-Sijer 8/52-55)


Disa fjalë të imamëve për Imam Malikun:


Imam Jahja ibën Se’id El Kattan thotë: Askush nuk i ka hadithet më të sakta prej Imam Malikut, ishte Imam i hadithit


Imam Muhammed ibën Hasen Esh-Shejbani (nxënësi i Ebu Hanifes) thotë:Tek Imam Maliku qëndrova mbi 3 vjet dhe prej gojës së tij mësova mbi 700 hadithe.


Imam Abdur-Rahman ibën Mehdi thotë: Imamë të kohës së tyrë: Theuriu, Maliku, Evzaiu dhe Hammad ibën Zejdi. Nuk kam parë njeri më të mençur se Maliku


Imam Sufjan Ibën Ujejne ka thënë: Maliku ishte dijetari i banorëve të Hixhazit, autoriteti i kohës së tij.


Imam Shafi’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Maliku është ylli i tyre.


Vuhejbi ka thënë: Me i dituri mbi shkencën e hadithit dhe transmetuesit e tij…


Imam Dhehebiu ka thënë: Medineja pas Tabi’inëve nuk ka pasur dijetar të rangut të Malikut …


Imam Hakimi ka thënë: Tek asnjë prej dijetarëve të Medinës nuk janë nisur kërkuesit e diturisë siç janë nisur tek Imam Maliku. Këtë e pranuan Lejthi, Imami i Egjiptit dhe Magribit, Evzaiu, dijetari i Shamit, Theuriu, i pari i Kufës dhe Shu’beja, dijetari i Basrasë.

Disa qëndrime të Imam Malikut:

Thoshtë: Nuk fillova të përgjigjem në pyetjet e parashtruara para se të marr leje prej Reb’iasë dhe Jahja ibën Se’id el Ensari.

Kur Halifeja i muslimanëve i tha se do të urdhëron që libri i tij “El Muvetta” të shkruhet dhe të shpërndahet në gjitha krahinat e hilafetit tha: Mos e bë atë o Emir i besimdrejtëve sepse shokët e të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, janë shpërndarë nëpër vende të ndryshme dhe në të janë përhapur fetvatë e tyre të cilat populli i ka pranuar dhe kanë vepruar sipas tyre e ti e din se mes as-habëve të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka pasur mendime të ndryshme dhe largimi i njerëzve nga ajo që e konsiderojnë si të vërtetë, është gjë e vështirë…

Në një rast halifeja i muslimanëve i kishte dërguar 2000 ose 3000 (dyshon transmetuesi) dinar dhuratë dhe më vonë ka dërguar njeri që t’i ofron Imam Malikut të shkon në Bagdad për të jetuar në afërsinë e halifës. Imam Maliku është përgjigjur: Medineja është më e mirë për të, nëse ata janë njerëz që dijnë dhe parat që mi solle janë paprekur.

Kur halifeja kërkoi që ta viziton u përgjigj: Të diturit janë ata që duhet vizituar…

Një ditë në tubimin e tij erdhi një njeri dhe pasiqë lexoi ajetin: I gjithëmëshirshmi u ngrit mbi Arsh (Ta-Ha, 5) pyeti: Si u ngrit? Imam Malikun u përgjigj: Istivaja është gjë e njohur (e përmendur në Kur’an), mënyra e saj nuk është e njohur, të besuarit në të është obligim kurse të pyeturit për (mënyrën) është bidat dhe ti je një bidatxhi dhe urdhëroi të përjashtohet prej tubimit.

Në një rast është pyetur për 48 çështje dhe në 32 prej tyre është përgjigjur se nuk e din.

Disa fjalë të tij:

Pas vdekjes së pejgamberve dhe shkruarjes së librave dituria dita ditës po pakohet.

Është fesat i madh që njeriu të fol çdo gjë që dëgjon.

Grindja (gjatë diskutimit) nuk ka asgjë me fenë.

Mburoja e dijetarit është fjala “nuk e di”, nëse e harron goditet për vdekje.

Dijetarët duhet që nxënësve të tyre t’ua trashigojnë fjalën “nuk e di”.

Prej katër persona nuk mirret dituria: prej mendjelehtit që flet pa dituri, prej bidatxiut nese thërret në bidatin e tij, prej gënjeshtarit, prej njeriut të devotshëm nëse nuk ka kujtesë të fortë (harron çfarë ka transmetuar).

Veprat e tij:

• Risaletu fi kader

• Risaletun fi Ekdije

• Xhuz’un fi tefsir

• Risaletun fi ixhmai ehlil Medine

• El Mudvvene El Kubra (e botuar)

• El Vadiha

• El Muvetta (e botuar)

Vdekja e tij:

Ndërroi jetë me 14 Rebi’ul Evvel 179 H., fjalët e fundit që i tha ishin ajeti: Vendosja e çështjes, para dhe pas është vetëm nga All-llahu… (Er-Rum, 4)

All-llahu e mëshiroftë Imam Malikun dhe e shpërbleftë me kopshtet e gjëra të xhennetit, në afërsi të krijesës më të zgjedhur, Muhammed, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sunnetin e të cilit, ai aq shumë dhe me vendosshmëri e mbronte. Amin


Imam Muslimi

Emri i plotë i tij:Quhet Ebul Husejn, Muslim ibën Haxhxhaxh ibën Muslim ibën Verd ibën Keushadh, nga fisi Kushajrij që banonte në Nejsabur. Autor i librit “Es-Sahih”, një prej Imameve të hadithit, Eth-Thikka (i besueshëm), El-Hafidh, El-Alim (dijetar) në lëminë e fikhut, El Huxhe (autoritet) në shkencën e hadithit.

Rrejdh prej fisit Kushajrij që ishin pasardhësit e Kushajr ibën K’ab ibën Rebi’a ibën Amir ibën S’asa. Ky fis është degë e fisit Hevazin prej Adnanijunë-ve dhe është i njohur me shumë dijetarë në mesin e tyre. (El-Lubab fi teh-dhibil ensab 3/37-38)

Imam Muslimi u lind dhe jetoi në qytetin Nejsabur një prej qyteteve më të bukur në krahinën Horasan.

Datëlindja:

Në fillim të shekullit tretë sipas kalendarit hixhrij, në kohën e artë të sunnetit, në vitin 204 h (sipas shumicës) në qytetin Nejsabur lindi Imam Muslimi. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

Imam Muslimi jetoi një jetë të pasur sepse ishte tregtar i njohur një nga bamirësit e Nejsaburit. (Sijer, 12/570)

Udhëtimet e tij në kërkim të hadithit:

Imam Muslimi ishte prej dijetarëve që udhëtonin shumë në kërkim të hadithit për t'i shenuar.

Thotë Dhehebiu për herë të parë dëgjoi hadithe prej Jahja ibën Jahja Et-Temimiut në vitin 218 h pastaj në vitin 220 h udhëtoi për në haxhxh ku mësoi tek K’anabiu. Në Kufe dëgjoi hadithe prej Ahmed ibën Junusit dhe prej tjerëve. (Sijer, 12/558)

Në Horasan mësoi tek Is-hak ibën Rahavejhi, në Rejj shenoi hadithe prej Muhammed ibën Mihranit, Ebu Gassanit dhe tjerëve. Udhëtoi në Irak për të mësuar tek Ahmed ibën Hanbeli dhe Abdullah ibën Mesleme dhe në Hixhaz për të mësuar tek Se’id ibën Mensur dhe Ebu Mus’ab. Në Egjipt mësues të tij ishin Amër ibën Sevad, El-Lejth ibën S’ad, Harmele ibën Jahja dhe shumë tjerë. (Shedherat dheheb fi ahbari men dheheb, 2/144)

Mësuesit e tij:

Imam Muslimi pati fatin që të mërr dijën prej imameve më të njohur të kohës së tij. Ai mësoi tek Imam Ahmed ibën Hanbeli, Imam Is-hak ibën Rahavejh, Imam Se’id ibën Mensuri, Imam Darimiu, Imam El-Lejth ibën S’ad, Imam Uthman ibën Muhammed ibën Ebi Shejbe, Imam Ebu Zur'a Er-Razi dhe shumë tjerë. Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/499) përmend me emër mbi 250 mësues të Imam Muslimit. Kur Imam Buhariu e vizitoi Nejsaburin Imam Muslim merrte pjesë në tubimin e tij së bashku me Imam Ebu Zur’an dhe Imam Ebu Hatimin.

Thotë Hatib Bagdadi: Muslimi ndoqi metodën e Buhariut në punën e tij. Është i njohur rasti të cilin na e rrëfen Ahmed Hamdun El Kassar kur Imam Muslimi erdhi tek Imam Buhariu e puthi në ballë dhe i tha: O mësuesi i mësuesve , më i zgjedhuri prej muhaddithinëve, mjek i hadithit dhe e pyeti për hadithin për fjalët që thuhen në fund të tubimit dhe kur Imam Buhariu u përgjigj Imam Muslimi tha:”nuk të urren ty kush përveç ziliqarit. Dëshmoj se nuk ka në botë njeri (dijetar) si ti. (Tarih Bagdad, 13/102)

Nxënësit e Imam Muslimit:

Numri i nxënësve që morrën dituri prej tij është gjithashtu i madh në mesin e tyre më të njohur janë:

Imam Tirmidhiu, Ibrahim ibën Is-hak Es-Sajrafij, Ahmed ibën Mubarek el Mustemli, Salih ibën Muhammed El Hafidh, Abdullah ibën Jahja Es-Serhasij El Kadi, Imam Ebu Bekr Muhammed ibën Is-hak ibën Huzejme, Imam Ebu Avane El Isfirainij dhe shumë tjerë.

Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/503) përmend me emër mbi 65 nxënës të Imam Muslimit.

Disa nga fjalet e Imamëve për Imam Muslimin:

Egziston konsenzus të dijetarëve Islam për vendin e lartë të Imam Muslimit në mesin e dijetarëve. Veprimtaria e tij në lëminë e hadithit dhe fjalët e Imamëve flasin qartë për dhe gradën e lartë të cilën e arriti Imam Muslimi. Të dëgjojmë së bashku disa fjalë të dijetarëve:

Një ditë kur Imam Muslimi ishte duke kaluar në praninë e Is-hak ibën Mensurit ky i tha:”Nuk do të mungoje hajri në mesin e muslimanëve derisa je gjallë” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ebu Hatimi:”Muslimi ishte Thikka (i besueshëm) prej Hafidhëve të hadithit. (El Xherhu vet-T’adil, 8/182)

Muhammed ibën Beshshar ka thënë:”Në dynja janë katër Hafidha, Ebu Zur’a në Rejj, Abdull-llah Ed-Darimij në Samarkand, Muslimi në Nejsabur dhe Buhariu në Buhara”. (Tarih Bagdad, 2/16)

Ahmed ibën Seleme thotë: “Ebu Zur’a dhe Ebu Hatimi në njohjën e hadithit i jepnin përparësi Muslimit para shumë dijetarëve të kohës së tyre.” (Tarih Bagdad, 13/101)

Kur tek Is-sak ibën Rahavejhi u përmend Imam Muslim ai tha: “Kush është si ky burrë.” (Tarih Bagdad, 13/102)

Thotë Muhammed ibën Abdul Vehhab El Fera:”Muslimi ishte prej thesarëve të diturisë.” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ibën Ehremi:”Nga qyteti ynë kanë dalur tre dijetarë të hadithit: Muahmmed ibën Jahja, Ibrahim ibën Ebi Talib dhe Muslimi.” (Tehdhibut-Tehdhib,10/128).

Veprat e Imam Muslimit

1) Es-Sahih (e botuar shumë herë)

2) Kitabul Kuna vel Esma (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

3) Kitabul mufredati vel Vuhdan (dorëshkrim, është botuar më herët në Akra, Indi)

4) Kitabut-Tabekat (dorëshkrim në bibliotekën private të Ahmed Eth-Thalith)

5) Rixhalu ‘Urve ibën Zubejr (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

6) Kitabut-Temjiz (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

Këto dorëshkrime nuk kan humbur kurse librat që vijojnë i ka përmendur Dhehebiu në “Tedhkiretul Huffadh”, 2/590 dhe “Sijer”, 12/579

7) El Xham’i ala Ebvab

8) El Musned El Kebir ala rixhal

9) El ‘Ilel

10) El Ekran

11) Sualat Ahmed ibën Hanbel

12) Amër ibën Shuajb

13) Intifa’ bi uhub siba’

14) Meshajih Malik

15) Meshajih Theurij

16) Meshajih Shu’be

17) Men lejse lehu il-la ravin vahid

18) Evladus-Sahabe

19) El Muhadramin

20) Efradush-Shamijjin (Mukadimetu muhakkik sherh Sahih Muslim li Nevevij 1/69-98)

Libri i tij (Sahih Muslim):

Libri më i njohur i tij është “Es-Sahih” të cilin e përpiloi si përgjijge kërkesës së një nxënësi i cili kërkoi prej tij të shenoi një libër në të cilin do të përmblehen vetëm hadithet e sakta (Sihah) dhe si pasojë e shumë librave që u përpiluan e që ishin përplotë me hadithe të dobëta dhe të shpikura.

Thotë Ibën Sallahi: Na është transmetuar se Imam Muslimi ka thënë:”E përpilova këtë libër dhe i zgjodha hadithet e tij prej 300 000 haditheve të cilët i kam dëgjuar” (Sijanetu Sahih Muslim, 67-68)

Ky libër konsiderohet si libër bazë në lëminë e hadithit dhe libër më i saktë pas librit “El Xhami’ Es-Sahih” të Imam Buhariut.

Sa vend të rëndësishëm ka ky libër shihet nga shumë komentimet e këtij libri dhe ne do të përmendim vetëm disa prej tyre:

1) El Mufhim fi sherhi Muslim- Abdul Gafur ibën Ismail El Farisij

2) El Mu’lim fi sherhi Muslim – Abdullah El Mazirij El Malikij

3) Ikmalul Mu’lim bi fevaidi sherhi Sahih Muslim- El Kadi ‘Ijad El Jehsubij

4) Sherh Sahih Muslim- Amër ibën Uthman ibën Sallah

5) El Minhaxh fi sherhi Sahih Muslim ibën Haxhxhaxh- Ebu Zekerija Jahja ibën Sheref En-Nevevij

6) Ikmalu Ikmalil Mu’lim – ‘Isa ibën Mes’ud Ez-Zavavij

Numri i komentimeve të shkruara për Sahih Muslimin arrinë numrin prej 50 titujve nga ajo që unë pata mundësi ta hulumtoj (Tedvinus-Sunne En-Nebevijje, 129-130 të mësuesit tim D-r Muhammed ibën Matar Ez-Zehranij All-llahu e ruajtë).

Vdekja e Imam Muslimit

Për vdekjen e tij lidhet një rast i habitshëm nga i cili shihet se kur dijetarët janë thelluar në dituri kanë harruar se çfarë ndodhë përreth tyre.

Imam Ibën Kethiri kështu na e rrëfen këtë ndodhi:”U tubua Muslimi me disa njerëz për t’i përkujtuar hadithet. Një prej të pranishmive përmendi një hadith të cilin Imam Muslimi se kishte dëgjuar. Kur e dëgjoi këtë hadithdoli shpejt drejt shtëpisë, ndezi qirinë dhe filloi ti shfleton librat duke kërkuar hadithin në fjalë. Në praninë e tij ishte një shportë me hurma dhe ai filloi të han prej tyre. Tërë natën e kaloi duke e kërkuar hadithin dhe duke hangër prej hurmave në shportë ashtuqë e kishtë zbrazur shportën. Kur në mëngjes e gjeti hadithin sikur u kthjell dhe e pa se e kishta zbrazur shportën.

Pas kësaj ai u sëmuri dhe natën e diel me 25 Rexheb të vitit 261h ndëroi jetë. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

All-llahu e mëshiroftë Imam Muslimin më mëshirën e tij të gjërë.

[ebu Hamza]

Ibën el Xheuzi

I dalluari me mendjemprehtësi dhe shpejtësi të kujtesës, imam që shkroi libra në shumë lëmi të shkencës. Dija e tij dhe ëmbëlsia e shkrimit edhe sot e kësaj dite mahnitin shumë kërkues të dijës.

Nëse me një fjalë do të donim ta përshkruam ibën Xheuzin do të thonim shkurtë: Dijetarë me dije enciklopedike. Në hadith kishte arritur titullin e Hafidhit, këshillat e tij gjatë hutbeve dhe vazeve kanë mbetur dëshmi pamohueshme për dijen e tij. Grada të larta arriti edhe në shkencat e gjuhës, historisë, tefsirit dhe fikhut.

Ai është Xhemaluddin, Ebul Ferexh Abdur Rahman ibën Ali ibën Muhammed ibën Ali ibën Ubejdil-lah el Xheuzi Es Saf-far. Ka prejardhje fisnike dhe është pasardhës i halifës të drejtë, Ebu Bekr Es Siddik, radijall-llahu anhu.

Ka lindur në Bagdad në vitin 508 H (sipas disa burimeve në vitin 512 H) dhe në moshën trevjeçare mbeti pa kujdesin e babës i cili u shpërngul në ahiret.

Pas vdekjes së babait për të u kujdesën e ëma e tij dhe halla e cila në vitin 516 H e dërgoi në xhaminë e dajës së tij Ebu Fadl Muhammed ibën Nasir El Bagdadi i cili ishte mësuesi i parë që e pati ibën Xheuzi. Gjatë mësimeve në xhami mësoi përmendsh Kur’anin dhe studioi shumë libra të hadithit siç janë Musnedi i Imam Ahmedit, Sahihët e Buhariut dhe Muslimit si dhe Suneni i Imam Tirmidhiut. Gjatë kësaj periudhe lexonte edhe libra të historisë, letërsisë si dhe ushtronte vazin (këshillimin).

Nga mesi i mësuesve prej të cilëve përfitoi dije do t’i përmendim edhe:

Ebu Mensur El Xhevaliki, Ibën Taber El Hariri, Ebu Mensur Muhammed ibën Hajrun dhe tjerë.

Numri i mësuesve të tij që i përmendi vetë ai arrin numrin e tetëdhjetë e shtatë mësuesve.

Për kërkimin e dijës thoshte: “Kur isha i ri udhëtoja në kërkim të hadithit... ushqimin e mëngjesit e haja në mbrëmje sepse asgjë nuk ishte më e këndshme për mua se sa kërkimi i dijës.

Në personalitetin e Ibën Xheuziut janë përmbledhur shumë cilësi të mira që rrallë gjenden tek një njeri. Kishte virtyte të larta, me lëvizje të matura, asket në këtë botë dhe i këndshëm në bisedë.

Shprehej me fjali të bukura me stil të lartë artistik që zbulonin në imtësi qëllimet e fjalisë. Përshkrimet e tij ishin piktoreskë plot sinqeritet që nuk u përgjajnë fjalive që i thuan ata që shtirën.

Veprimtaria e tij ka përfshirë gjitha lëmitë e kohë së tij. Po qe se numërohen veprat e tij dhe jeta e tij do të shohim se ai për një ditë ka shkruar nëntë fletore (sipas Halikanit).

Hulumtuesi irakian Abdul Hamid El Aluxhi ka shkruar libër në të cilin i ka përmbledhur titujt e librave që i shkroi Ibën Xheuzi dhe ato arritën numrin e 402 librave.

Për të fituar kohë për shkrim dhe lexim i ka pakësuar vizitat dhe e ka shkurtuar kohën e tyre. Gjatë vizitave ka prerë letër dhe i ka gdhendur lapsat që pastaj i ka përdorur për shkrim.

Shpeshherë ka e ka bë këtë dua: “O Zot na e mundëso ta kuptojmë vlerën e kohës në jetën tonë.”

Nga librat e tij të botuara do t’i përmendim:

- Ahbaru Ehli Rusuh

- Ahbarul Hamaka ve mugaffelin

- Ahbaru Dhr-ar vel Mutemaxhinin

- Ahbarun Nisa

- El Edhkija

- Bustanul Vaidhin ve Rijadu Sami’in

- Sifetus Safve

- Tarih Umer ibën El Hattab

- Telbis Iblis

- El Hasen El Basri siretuhu ve adabuhu

- Dhemmul Heva

- Edh Dheheb El Mesbuk fi sijeril Muluk

- Zadul Mesir fi Ilmit Tefsir

- Sajdul Hatir

- Leftatul kebi ila nasihatil Veled (botuar në gjuhën shqipe me titull Porosia djalit, përkthim i Bekir Halimit, Urtësia, Shkup sh.p.)

- Menakib Imam Ahmed dhe shumë të tjera.


Jeta e tij në këtë botë përfundoi natën e xhumasë më dymbëdhjetë Ramazan të vitit 597 H, mes namazit të akshamit dhe jacisë, pas nje sëmundjeje që zgjati pesë ditë. Për shkak të numrit të madh të njerëzve që morren pjesë në xhenazën e tij nuk u arrit të varroset para namazit të xhumasë. Atë ditë u mbyll tregu dhe dyqanet. U varros në afërsi të Imam Ahmedit. All-llahu e mëshiroftë me mëshirën e tij të gjerë.

Dr. Muhammed ibën Muhammed El Muhtar Esh Shenkiti

Dr. Muhammed ibën Muhammed El Muhtar Esh Shenkiti


Njëri prej dijetarëve të njohur të kohës tonë. Profesor i fikhut në Universitetin Islamik në Medine si dhe ligjërues në xhaminë e të Dërguarit po ashtu në Medine.

I dalluar me devotshmërinë, modestinë dhe para se gjithash me dijen që e posedon është njëri prej dijetarëve që la mbresa pozitive në shpirtrat e nxënësve të tij në mesin e të cilëve kisha nderin të marr pjesë edhe unë.

Shumë rrallë flet për vetën për këtë shkak është vështirë të gjesh informata burimore për jetën e tij.

Ajo që dihet është fakti se pason traditën e vjetër e ligjërimit duke i dhënë përparësi uljes para dijetarit para mësimit prej librit.

Disertacionin e tij të doktoraturës “Dispozitat islame për operacionet kirurgjike” e mbrojti para komisionit përkatës.

Tubimet e tij janë plotë nxënës, ndërkohë që faqen e tij në internet e kanë vizituar mbi milion vizitorë.


Pyetjes se parashtruar për jetën e tij i është përgjigjur si vijon:


All-llahu e shpërbleftë pyetësin i cili e shkroi këtë pyetje duke shpresuar shpërblimin e All-llahut. Kam frikë se përgjigja ime do shkakton më shumë dëm se sa dobi (këtu dijetari tregon modestinë e tij duke e potencuar se ai shumë pak ka bërë për fenë e All-llahut) sepse gjatë ftohtit njeriu nuk nxehet dot me hi.

Të flasësh për vetën është gjë e pakëndshme për besimtarin, por unë do të mundohem që në përgjithësi të përmendi disa fakte për jetën time. All-llahun e lus të mos më dënon në ahiret, ai më mjafton dhe sa ndihmës i mirë është Ai.

Sa i përket kërkimit të diturisë All-llahun e lus që të shpërblen im atin me shpërblime të panumërta, prania e të cilit ishte begati e vërtetë për mua si fëmijë. Ai, All-llahu e mëshiroftë, ishte i kujdesshëm për edukimin tim dhe vazhdimisht insistonte që unë të marr pjesë në mësimet e tij në xhaminë e të dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme si dhe në shtëpi. Ndodhte që të më mund gjumi në prehrin e tij gjatë ligjëratave. Ai kishte ligjërata në xhami pas gjithë namazeve përpos pas namazit të iqindisë pas të cilit kishte mësim në shtëpi. Kur i mbusha pesëmbëdhjetë vjet më urdhëroi që unë të lexoj nga libri të cilin ai e shpjegonte duke filluar me Sunenin e Imam Tirmidhiut. Edhe pse isha i ri ai vazhdimisht me nxiste dhe kishte besim në aftësitë e mia sepse leximi para grupit të madh të nxënësve me të vërtetë ishte një sfidë e madhe. Para tij i lexova këto libra:

Sunen Et Tirmidhi, Muvetta e Imam Malikut, Sunenin e Ibën Maxhes leximin e të cilit nuk arrita ta kryej para tij sepse ai ndërroi jetë. All-llahun e lus që ta shpërblen me shpërblimet e tij të plota. Këto ishin ligjëratat e tij pas namazit të akshamit. Në shtëpinë tonë vinin edhe nxënës të cilët para im atit lexonin libra të gjuhës, fikhut etj.

Edhe unë isha i pranishëm në këto ligjërata duke e lexuar para tij Sahihun e Muslimit të leximin e të cilit e përfundova para tij.

Para tij lexova edhe Sahihun e Buhariut të cilin e lexonim pas namazit të drekës. Përpos këtyre librave në praninë e tij lexova librin Er Risale të Imam Shafi’iut si dhe shumë nga libri Bidajetul Muxhtehid (në lëminë e fikhut). Baba, All-llahu e mëshiroftë kishte dije të gjerë për çështjet për të cilat ka më shumë se një mendim të dijetarëve. Ai i tregonte mendimet e dijetarëve duke mos e shpallur si të vërtetë asnjërin për shkak të respektit që e kishte për imamët. Prej tij mësova diçka nga bazat e fikhut edhe pse nuk i pëlqenin debatet filozofike. Mësimin e bazave të fikhut e përfundova para disa dijetarëve për të cilët mendoj se kanë qenë zëvendësim i mirë për babën tim.

Para babës lexova edhe disa libra që kanë të bëjnë me terminologjinë e hadithit siç janë: Metnul Bejkunijje, Et Tal’ah dhe Tedribur Ravi.

Gjatë muajit të Ramazanit ligjëronte librin e historisë El Bidaje ven Nihaje (8 vëllime të mëdha) për të cilën Ibën Uthejmini, rahimehullah thonjte: Babai yt e di përmendsh librin El Bidaje ven Nihaje.

Ai gjithashtu kishte dije të madhe të gjenealogjisë (njohja e fiseve) të cilën nuk arrita ta përvetësoj prej tij por jam i kënaqur me dijen e hadithit dhe fikhut si dhe shkencat tjera që i kam përfituar prej tij.


All-llahu e ruajt mësuesit tonë. Amin.

Muhammed Salih el Uthejmin

Muhammed ibën Salih ibën Muhammed el Uthejmin ka qenë antar i „Këshillit të Ulemave të Mëdhenj“ (K.U.M.) në Mbretërinë e Arabisë Saudite, profesor në filialën e Universitetit islamik „el Imam Muhammed ibën Saud“në Kassim dhe imam dhe hatib në xhaminë e madhe në Unejze.

Lindja e tij: Lindi më 27 Ramadan të vitit 1347 h.në qytetin Unejze.

Zhvillimi i tij: Në fëmijërinë e tij e mësoi Kur’anin përmendësh dhe shkoi në kërkim të diturisë tek eminenca e tij, eruditi, Abdurrahman ibën Nasir es Sa’dij-Allahu e mëshiroftë, i cili konsiderohet shejhi i tij i parë, të cilin e shoqëroi dhe nga ai mësoi Teuhidin, Tefsirin, Sire-n (biografinë e Muhammedit a.s.), Hadithin, Fikhun, Usuli Fikhun, Feraidin(e drejta e trashëgimisë), Terminologjinë e Hadithit, Nahv-in (sintaksa arabe), Sarf –in (morfologia arabe), dhe nga ky shejh shumë përfitoi me që ai ishte shumë i pajisur me dituri, vepër, zuhd, devotshmëri, modesti dhe zemërgjërësi. Pati poashtu ndikim nga menhexhi i tij i shëndoshë dhe metodologjia e tij e veçantë në mësimdhënie dhe paraqitjen dhe afrimin e dijes tek studentët.

Kurse shejhi i tij i dytë ka qenë eminenza e tij shejh Abdulaziz ibën Abdullah ibën Baz-rahimehullah-mufti i përgjithshëm i Arabisë Saudite dhe kryetari i K.U.M.dhe i drejtorisë së Kërkimeve Shkencore dhe Fetvasë, tek i cili ka mësuar Sahihul Buhari-un dhe disa veprat e Shejhul Islam-it Ibën Tejmije-s dhe libra nga Fikhu.

Veprat dhe aktiviteti i tij shkencor: Që nga vdekja e shejh Sa’di-ut-rahimehullah-shejh Uthejmini u bë imam i xhamisë së madhe në Unejze dhe jepte mësim në të siç jepte mësim në Fakultetin e Sheriatit dhe atë të Usuli Dinit në filialën e Universitetit Islamik „el Imam Muhammed ibën Saud“ në Kassim.

Shejhi pati aktivitet të bujshëm dhe mund të pakursyer në fushën e da’ves, mësimdhënie, shkrimin e librave, dhënien e fetvave, shkrimin e mesazheve dhe mbajtjen e ligjëratave të përgjithshme të dobishme në Mesxhidul Haram (Qabe) dhe Mesxhidi Nebevij (xhaminë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.) dhe në qytete të ndryshme në Mbretërinë e Arabisë Saudite me një metodë të dalluar me urtësi dhe këshillë të mirë dhe paraqitjen e një menhexhi të gjallë të Selefi Salihit.

Prej veprave të tij-rahimehullah: Si mësimdhënës filloi qysh në v.1370 h.në xhaminë e madhe në Unejze në një përmasë të ngushtë në kohën e Sa’di-ut, kurse pasi e mbaroi Institutin Shkencor në Rijad, u emërua mësimdhënës në Institutin Shkencor në Unejze në vitin 1374 h.Në vitin 1376 vdiq shejhi i tij es Sa’di-u dhe pas tij u bë imam dhe hatib i xhamisë së madhe në Unejze dhe mësimdhënës në bibliotekën kombëtare e cila ishte në kuadër të xhamisë e të cilën e kishte themeluar shejhi i tij në vitin 1359 h. Pasi u shtuan shumë talebet (studentët) dhe biblioteka u bë e pamjaftueshme për ta, filloi të japë mësim në të njejtën xhami dhe atij iu tubuan shumë studentë prej brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite saqë numri i tyre arriti në qindra sosh. Këta nuk prezentonin vetëm për t’i dëgjuar mësimet por edhe i mësonin ato.Ai vazhdoi punën e tij si mësimdhënës, imam dhe hatib në xhaminë e tij derisa vdiq-rahimehullah.

-Vazhdoi si mësimdhënës në Institutin Shkencor në Unejze deri në vitin 1398 h.dhe kah fundi i kësaj periudhe mori pjesë në antarësinë e Komisionit Planpërpilues Programor dhe planprogramin e Instituteve Shkencore në Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”saqë ishte autor i disa planprogrameve mësimore.Pastaj vazhdoi si mësimdhënës në filialën e Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”në Kassim, në Fakultetin e Sheriatit dhe atë të Usuli Dinit që nga viti shkollor 1398/1399 h. e deri kur vdiq-rahimehullah-.

-Ka dhënë mësim në Mesxhidul Haram(Qabe) dhe në Mesxhidu Nebevij (xhaminë e Pejgamberit a.s.në Medine) gjatë sezonave të Haxhit , muajit të Ramazanit dhe pushimeve verore.

-Ka marë pjesë në Komisione Shkencore Ekspertësh të shumënumërta brenda Mbretërisë Saudite.

-Ka mbajtur ligjërata brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite përmes telefonit.

-Udhëhoqi kryesinë e “Shoqatës Humanitare për Mësimin e Kur’anit famëlartë Përmendësh” në Unejze që nga themelimi i saj në vitin 1407 h.e deri në vdekjen e tij.

-Ka qenë antar i Mexhlisit (Këshillit) Shkencor pranë Universitetit Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud” për dy vitet akademike 1398/1399 h. dhe 1399/1400 h.

-Ka qenë antar në Mexhlisin e fakultetit të Sheriatit dhe të Usuli Dinit dhe Kryetar i Katedrës së Akides në to.

-Ka qenë antar i „Këshillit të Ulemave të Mëdhej“ (K.U.M.)në Mbretërinë e Arabisë Saudite që nga viti 1407 h. e deri në vdekje.

-Krahas veprave të çmuara dhe përgjegjësive të mëdhaja, ai kishte kujdes të veçantë për doibënë e njerëzve me fetva dhe kryerjen e nevojave të tyre gjatë natës dhe ditës, në prezencë dhe gjatë udhëtimit dhe gjatë ditëve kur ishte i shëndoshë dhe i sëmurë.

-Siç e obligonte veten me takimet e dobishme shkencore dhe shoqërore të sistemuara dhe të programuara, ai i mbante takimet e sistemuara favore me gjykatësit e Regjionit të Kusejmit, me antarët e”Këshillit për Urdhër në të Mirë dhe Ndalim nga e Keqja”në Unejze, me hatibët e qytetit të Unejzes, me studentët e mëdhej të tij, me studentët në konvikt, me antarët Këshillit Drejtues të “Shoqatës Humanitare për Mësimin e Kur’anit famëlartë Përmendësh”dhe me antarët e Pjestarëve të Katedrës së Akides pranë filialës së Universitetit Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud” në Kusejm.

-I mbante takimet e përgjithëshme, prej tyre takimin javor e mbante në shtëpinë e tij, kurse takimin mujor në xhaminë e tijdhe takimet sezonale vjetore të cilat i programonte i mbante jashtë qytetit të tij.Jeta e tij pra, ishte e bujshme me dhënie, aktivitet dhe vepër të çmuar kështu që i bekuar ishte kudo që shkonte sikur shiu prej qielli, ku bie bën dobi.

-U shpall lajmi për fitimin e tij “Çmimin Ndërkombëtar të Mbretit Fajsal” për shërbim Islamit për vitin 1414 h.dhe Komisioni Selektues në justifikimin e tyre për fitimin e shejhut “Çmimin“në fjalë, theksuan këtë që vijon: Së pari:pajisja e tij me virtyte të larta të Ulemave nga të cilat më të dalluara janë devotshmëria, zemërgjërësia, thënia e të vërtetës, të vepruarit në interes të muslimanëve dhe këshillimi i njerëzve në mënyrë të veçantë dhe të përgjithëshme.

Së dyti: dobia e shumtë e njerëzve nga disuria e tij përmes dhënies së tij mësim, fetva dhe shkrimit të librave.

Së treti: mbajtja e tij ligjërata të përgjithëshme të dobishme në në vende të ndryshme brenda Mbretërisë Saudite.

Së katërti:pjesmarja e tij konstruktive në Kongrese të mëdhaja Islamike.

Së pesti:ndjekja e tij një metodë të dalluar në Da’ve në Allah dhe Va’z të mirë brenda Mbretërisë Saudite dhe paraqitja e tij një shembull të gjallë të Menhexhit të Selefi Salihit në të mënduar dhe sjellje.

-Ka pasur -Allahu e mëshiroftë-një erudicion të madh për Sheriatin e Allahut s.v.t. dhe tërë jetën e kaloi në rrugën e diturisë dhe nxënies së tij, pastaj ua mësonte dhe e përhapte atë në mesin e njerëzve çdoherë i pajisur me argumentim të shëndoshë, analizim të drejtë, siç ka qenë jashtzakonisht i kujdesshëm t’i përmbahet akides së Selefi Salihit në dituri, vepër, da’ve dhe sjellje kështuqë veprat e tija shkencore dhe Menhexhi i tij në Da’ve ishte po në atë Menhexh të shëndoshë. Allahu fuqiplotë i kishte dhënë aftësi të madhe në prezentimin e ajeteve dhe haditheve për përforcimin e argumentit dhe deduktimin e hukmeve (dispo0zitave) dhe dobive dhe ai në këtë fushë ka qenë dijetar në diturinë dhe precizitetin e deduktimit të hukmeve dhe dobive dhe në gjërësinë e fikhut dhe njohurisë së tij në fshehtësitë e gjuhës arabe dhe retorikës së saj, nuk ka patur mundësi t’i hudhet pluhur përmbi.

-Kohën e tij e ka kaluar në dhënie mësim, arsim, ifta (dhënie fetva), kërkim, verifikim dhe ka patur ixhtihad.Ai ka patur zhjedhje dhe ixhtihade të mirëpritura.Vetes nuk i lente kohë për pushim saqë edhe kur ecte në këmbë prej shtëpisë së tij e deri në xhami dhe në kthim për në shtëpi, njerëzit e pritnin dhe ecnin bashkë me të duke e pyetur, e pastaj ky u përgjigjeshe dhe ata i shënonin përgjigjet dhe fetvatë e tij.

-Ai-rahimehullah-ka pasur një metodë të shkëlqyer arsimore dhe të veçantë.Ai pyette dhe diskutonte që kështu ta mbjellë vetëbesimin në shpirtat e nxënësve.I mbante mësimet dhe ligjëratat me plot vullnet, aktivitet dhe interes të madh dhe kalonte orë të tëra pa u mërzitur fare, bile në të e gjente kënaqësinë dhe dëshirën e tij vetëm për shkak të përhapjes së diturisë dhe afrimit të saj tek njerëzit.

Nga aktivitetet dhe përpjekjet e tij shkencore:

1- Në arsim ka punuar që nga viti 1370 h. e deri në natën e fundit të muajit Ramadan të vitit 1421 h.(më shumë se gjysëm shekulli)-Allahu e mëshiroftë me mëshirë të gjërë-.Mësimdhënien e kishte të përditshëm, kurse në disa pjesë të vitit brenda një dite mbante edhe më tepër se një hallkë shkencore.

-Jepte mësim në Mesxhidul Haram dhe Mesxhidi Nebevij gjatë sezonave të Haxhit, Ramazanit dhe pushimeve verore.

-Ka dhënë mësim në Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”.

-Ka dhënë mësim përmes telefonit brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite nëpër qendrat islamike.

2-Mbante ligjërata të përgjithëshme, të drejtpërdrejta dhe mësime nëpër xhamitë brenda Mbretërisë Saudite, sa herë që shkonte në vizitë të ndonjë regjionit.

3-Aspekti i Va’zit, i cili ka qenë një ndër preokupimet kryesore të tij, i kushtoi një pozitë të veçantë dhe bukur shumë në mbajtjen e derseve të tij.

4-Kujdesi i tij për orientimin dhe udhëzimin e talebeve dhe durimi i tij në mësimin e tyre dhe durimi i tij në pyetjet e shumta të tyre dhe kujdesja e tij për çeshtjet e tyre.

5-Mbajtja e hutbes nga xhamia e tij nga xhamia e tij në Unejze në të cilën u dalluan hutbet e tij me sqarimin e hukmeve të ibadeteve dhe marëdhëniet ndërnjerëzore dhe rastet e tyre sipas ndodhive, sezonave kështuqë të gjithat kanë qenë frytdhënëse dhe realizuese të qëllimit fetar.

6-Takimet shkencore të sistemuara dhe të programuara javore, mujore dhe vjetore.

7-Fetvatë për të cilat Allahu i mundësoi pranim të lehtë në mesin e njerëzve kështu që ishin të kënaqur në fetvatë dhe zgjedhjet e tij.

8-Distribuimi përmes mjeteve të informimit si radio, gazetë dhe përmes kasetaveqë sa më lehtë të përdoren dhe dëgjohen.

9-Së fundi u kurorëzuan përpjekjet e tij shkencore dhe shërbimi i madh që ua ofroi njjerëzve në veprat e shumënumërta me vlerë të çmuar shkencore.

Veprat e tij në libra, mesazhe dhe sqarime shkencorearrijtën horizontet me famë, të cilave talebet u u afruan nga anët e botës.Veprat e tij numrohen në më shumë se 90 libra dhe mesazhe dhe assesi nuk i harojmë ato thesaret e çmuara shkencore që ruhen në kasetat e derseve dhe të ligjëratavetë cilat vlerësohen se janë me orë të tëra.Allahu i madhëruar e nderoi këtë dijetar të nderuar në kohën dhe jetën e tij, andaj pra i lutej Allahut s.v.t. që çdo hap të tij që e ka ndërmarë në përpjëkjet e tij të hajrit dhe të dobishme, ta vënë në mizanin e punëve të mira të tij Ditën e Kijametit, që do ta pregaditin për në pozitën e shehidëve dhe salihinëve në afërsi të Zotit të botrave.

Disa ndriçime nga cilësitë e tij personale: -Shejhi-Allahu e mëshiroftë-ka qenë një shembëlltyrë e mirë dhe e gjallë dhe disuria e tij nuk ka qenë vetëm mësime dhe ligjërata që jepen para auditoriumit të studentëve por kanë qenë shembëlltyrë në diturinë e tij, modestinë, butësinë, devotshmërinë dhe vyrtytet e tij të larta morale.U veçua me butësinë, durimin, qëndrueshmërinë dhe seriozitetin në kërkimin e diturisë, mësimin e saj tjerëve, sistemimin e kohës së tij dhe përkujdesjen ndaj çdo çasti të jetës së tij.Ai ishte larg ngarkesave.Ka qenë kulmi i modestisë, vyrtyteve morale, i cilësive të mira dhe shembëlltyrë në veprim, adhurim, zuhd dhe devotshmëri.Me fytyrën e tij shkëlqyese ishte shoqëror, përziheshe me njerëzit dhe kishte ndikim tek ata, në zemrat e tyre fuste gëzim.I lexoje njerëzit duke shqiptuar shehadetin nga gjallëria e tij, ndërsa gëzimi shëndriste në ballin e tij derisa i mbante derset dhe ligjëratat.

Ishte-Allahu e mëshiroftë-sentimental me të rinjtë, i dëgjonte, debatonte me ta dhe u jepte va’z edhe mësime me plot butësi edukatë. Ka qenë jashtzakonisht i kujdesshëm në praktikimin e sunetit në të gjitha punët e tij.

Nga devotshmëria e tij ishte se kishte shumë stabilitet në çështjet për të cilat jepte fetva.Nuk nxitonte në fetvanë para se t’ia shtrojë argumentin dhe kur ndonjë fetva i bëhej e përzier dhe joeqartë, thoshte:”prit të kujtohem mirë në këtë mesele” e fjalë të tjera, të ngjajshme me to nga të cilat nënkuptohet devotshmëria e tij dhe kujdesi i tij për analizim preciz në meselet e fikhut.

Vullneti i tij në rrugën e përhapjes së diturisë nuk pushoi, saqë edhe në udhëtimin e tij për mjekim në SH.B.A.gjashtë muaj para se të vdesë, organizoi një numër ligjëratash nëpër qendrat islame dhe u takua me një numër tëmadh amerikanë dhe të tjerë dhe u dha va’ze e udhëzimedhe poashtu u prijti si imam në namazin e xhumasë.Brengat e Ummetit islam i barti anekënd botës.

Ai -Allahu e mëshiroftë-e vazhdoi udhëtomin e tij mësimdhënës dhe të da’ves edhe pas kthimit të tij nga udhëtimi që e pati për mjekim dhe sëmundja e madhe nuk mundi ta ndalojë nga derset dhe udhëzimet në Haremin Mekkas (Qabe) deri pak ditë para vdekjes së tij.

E goditi sëmundja dhe e pranzi caktimin e Allahut kështuqë u veçua me një shpirt durues, të pajtuar dhe shpërblimfitues dhe dhe paratiti një shembëlltyrë të gjallë dhe të mirë për të marë shembull nga ai se si të veprojë besimtari me sëmundjen e brendëshme.E lutim Allahun e lartmadhëruar që në këto të ketë ngritje të pozitës së tij tek Zoti i botërave.

Ai -Allahu e mëshiroftë-i dëgjonte ankesat e njerëzve dhe i traente nevojat e tyre sipas mundësisë që kishte dhe për këtë punë të hajrit kishte ndarë një kohë të caktuar çdo ditë për pranimin e këtyre çështjeve.Ai i përkrahte shoqatat bamirëse dhe ato për mësimin e Kur’anit famëlartë përmendësh (hifz).Allahu e kishte dhuruar për të gjitha dyert e mirësisë dhe hajrit dhe dobisë së njerëzve dhe me hak ka qenë institucion mirësie dhe shoqërie edhe atë me mirësitë e Allahut që ia jep kujt don Ai.

Vdekja e tij: Vdiq -Allahu e mëshiroftë-më 15/Shevval v.1421 h. (dita e Mërkurë), duke lënë përmbrapa pesë djem:Abdullah, Abdurrahman, Ibrahim, Abdulaziz dhe Abdurrahim, Allahu mbjellt në ta hajr dhe bereket dhe i bëftë prej pasardhësve të mirë.

Pas namazit të ikindisë, ditën e Ejte më 16 Shevval v.1421 h. në Mesxhidul Haram (Qabe) ia falën xhenazen mijëra muslimanë të cilët e përcollën deri tek varrinë një numër thuajse i pamundur të numrohet.Pastaj të nesërmen, pas namazit të xhumasë në të gjitha qytetet e Mbretërisë Saudite dhe jashtë saj ia kanë falur xhenazen në mungesë (salatul gaib) poashtu një numër jashtzakonisht i madh.U varros në Mekke mukerreme -Allahu e mëshiroftë-, pas një jete që e mbushi me dituri, mësim dhe udhëzim dhe me vdekjen e tij muslimanët janë goditur me musibet të madh.

Kohëve të fundit është parë në ëndërr duke bërë lutje të përzemërt për atë që mësimet e tij i zbret në internet-faqe.

Allahu e mëshiroftë shejhun me mëshirën e tij të gjërë dhe e gradoftë me xhenetet e Tij të pakufijshme.Allahu e shpërbleft nga Islami dhe Muslimanët meshpërblimet më të mira për atë që ka bërë……..Allahumme Amin!

Imam Tirmidhi
Emri i plotë i tij: Quhet Muhammed ibën Isa ibën Sevre ibën Musa ibën Dahhak, Ebu Isa Es-Sulemi El Bugi Ed-Darir Et-Tirmidhij prej fisit të njohur arab Beni Sulejm u lind dhe jetoj në qytetin Tirmidh1 i cili gjindet në bregun e lumit Belh, i njohur edhe me emrin Xhejhun.

Datëlindja: Në fillim të shekullit tretë sipas kalendarit hixhrij, në kohën e artë të sunnetit, në vitin 209 h. lindi Imami Ebu Isa Et-Tirmidhij në një familje të varfur në qytetin Tirmidh.

Udhëtimet e tij në kërkim të hadithit: Imam Tirmidhi ishte prej dijetarëve që udhëtonin shumë në kërkim të hadithit për t'i shenuar. Thotë Ibën Haxhëri: "Udhëtoi në Horasan, Irak, Hixhaz dhe në vende të tjera ". Nuk ka udhëtuar në Egjipt dhe Sham

Mësuesit e tij: Tirmidhi pati fatin që të mërr dijën prej imameve më të njohur të kohës së tij. Ai mësoi tek Imam Muslim, Imam Ebu Davud, Imam Darimiu dhe Imam Ebu Zur'a Er-Razi, por mësuesi i tij më i njohur ishte Imam Buhari tek cili Tirmidhi qëndroi kohë të gjatë dhe u bë i njohur si nxënës i tij.

Tirmidhi dhe shkenca e fikhut: Tirmidhi shkencës së hadithit ia bashkangjiti edhe kuptimin e haditheve dhe nxjerjën e dispozitave të fikhut prej tyre. I njihte mirë mendimet e dijetarëve për çështje të ndryshme gjë të cilën e përfitoi prej mësuesit të tij Buharit. Libri i tij "Xhamius-Sahih" është argument i fuqishëm për atë, sepse në këtë libër shpeshherë pas haditheve hasim në mendimet e dijetarëve për ndonjë çështje. Pastaj ai krahason mendimet duke e zgjedhur më të bazuarën në argumente të sakta. Kjo është argument i qartë për njohuri të gjëra në këtë lemi.

Disa nga fjalet e Imamëve për Imam Tirmidhin: Thotë Idrisi: Një Imam me peshë në shkencën e hadithit, autor i librave: El Xhami', Et-Tarih dhe Ilel të cilat i shkroi me precizitët të dijetarit. Mirej si shembull për kujtesën e fortë të tij.

Thotë Ibën Ethiri: Imam me peshë në shkencën e hadithit

Thotë Hafidh El Mizzi: Një prej Imamëve, Hafizave të veçuar, prej diturisë së tij patën dobi muslimanët.

Thotë Imam Dhehebiu: Hafidh, Shembulltyrë, Imam i shkathët.

Thotë Imam Buhari: Nuk përfitove prej mua me tëpër se sa përfitova prej teje.

Një ndodhi nga jeta e Imam Tirmidhit: Rrëfen Imam Tirmidhi: "Isha udhëtar për në Mekke dhe me vete pata disa hadithe të shkruara të një shejhut (dijetar) i cili ishte bashkëudhëtari jonë. Thash do shkoj të ai për t'i vërtetuar këto hadithe. Kur arrita të dijetari kuptova se e kisha marrë fletorën e gabuar. Ai më tha lexo. Kur kuptoi se me vete nuk i kam fletoret në të cilat i kisha të shenuar hadithet e tij më tha: "A nuk turpërohesh prej mua"? U përgjigja: "Hadithet e tua i di përmendsh" dhe ia tregova rastin se si e kam harruar fletorën. Më tha "Lexo". Pasiqë i lexova hadithët më pyeti: "Mos vallë bëre përsëritje para se erdhe?" "Jo" u përgjigja. Pastaj më tregoi 40 hadithe nga hadithet më pak të njohura dhe më tha: "Përsëriti". Kur i përsërita më tha: "Nuk kam parë njeri si puna jote" .

Ky tregim qartë tregon fuqinë e kujtesës që e pati Imam Tirmidhi.

Veprat e tij: Është autor i veprave të shumta:

"Es-Sunen", e botuar me redakturë të Ahmed Shakirit dhe Fuad Abdul Baki dhe është më tepër e njohur me këtë emër edhe pse titulli origjinal është "El Xhami' Es-Sahih"

"Esh-Shemail En-Nebevijje vel Hasail El Mustafavijje", ky libër

"El Ilel El Kebir", e botuar

"Ez-Zuhd", e humbur

"El Esma vel Kuna", e humbur

"Esmaus-Sahabe", e humbur

"Kitabun fil Athar el Meukufe", e humbur Tirmidhi e përmend në fund të librit "Es-Sunen".

"El Ilel Es-Sagir", e botuar në fund të "Es-Sunen".


1. Krahinë në gadishullin Arabik ku gjendën qytetet Mekke, Medine dhe Taif

2. Shih, Tehdhibut-Tehdhib, vëll. 9

3. Krahinë ku më para bënin pjesë Siria, Palestina dhe Jordani i sotëm

4. Shih, Tedhkiretul Huffadh, f. 635, Sijer A'lamin-Nubela, vëll. 13 dhe Tehdhibut-Tehdhib, vëll. 9


Shejhul-Islam Ibën Tejmijje

Shejhul-Islam Ibën Tejmijjerahmetullahi alejhi)

Falendërimi i takon Atij që e pëlqeu për ne Islamin, skaliti në zemrat tona imanin, na ndihmoi që vetëm Atë ta adhurojmë, askënd në mbretërinë, zotërimin dhe hyjnizmin eTij mos ia shoqërojmë. E falendërojmë Allahun për begatitë e panumërta që na dhuroi. Dëshmojmë se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut, Ai është një, i parival, me sinqeritet, me akide (besim) të pastër, jo me përgjasim (teshbih) i cili prish besimin as me mohim (ta'til) që zbrazë imanin, porse duke pranuar se "asgjë nuk i përngjet Atij dhe Ai është Gjithëndëgjuesi dhe Gjithëshikuesi." Dëshmojmë se zotëriu ynë Muhamedi [alejhis-selam]është rob dhe i dërguar i Allahut të cilin e dërgoi mëshirë, udhëzues dhe begati për atë që ndjek rrugën e tij, shkatërrues të kufrit dhe bidateve.

Për Zotin njeriu ndien mangësi, kupton lartësinë e qëllimit, largësinë e përfundimit kur mendon të shkruaj për këtë kolos të historisë, për këtë dijetar të papërshkruar i cili ndriçoi rrugën e Pejgamberit [alejhis-selam]dhe shokëve të tij pasi që ishte zbehur. Allahu [subhanehu ve teala] e la në kujtesë të krijesave, e bëri simbol të rrugës së drejtë, e deshën pasuesit e sunnetit dhe përfituan nga dituria e tij, shkruajtën për aspektet e jetës së tij më tepër se njëqind libra . Pra për çka të shkruajmë? Për metodologjinë e tij në konsolidimin e akides së pastër dhe demantimin e shtrembërimeve, apo për xhihadin, durimin dhe sakrifikimin e tij? Apo për përpjekjen e tij për të përhapur thirrjen e selefit? Tema para të cilave njeriu mbetet i hutuar. Mirëpo ajo që s'arrihet në tërësi nuk lihet në tërësi.

Quhet Ebul Abbas Ahmed ibën Shihabuddin Ebil Mehasin Abdul Halim ibën Mexhdudin ibën Tejmije, i njohur me emrin Ibën Tejmije. U lind ditën e Hënë, dhjetë Rebiulevvel të vitit 661 sipas hixhretit në Harran, vend i cili shtrihet mes Irakut dhe Shamit. Në vitin 667 h. Tatarët sulmuan Harranin dhe familja e tij emigroi në Damask.

Allahu [subhanehu ve teala] qëndisi në shpirtin e Ibën Tejmijes vyrtyte të shumta, e ngriti në shkallë të lartë moralin e tij, bujarinë e bëri pasuri të tij, trimërinë vlerë, diturinë, urtësinë dhe butësinë stoli të tij, adhurimin dhe asketizmin thesar të tij. Nuk e tërheqnin ëndjet e kësaj bote, kënaqësinë e gjente në përhapjen e diturisë, shkrimin e librave dhe kryerjen e obligimeve ndaj Allahut [subhanehu ve teala]. I madhëronte ligjet e fesë me trup e me shpirt, nuk veçohej nga të tjerët në mendimet e tij, nuk polemizonte rreth asaj që ishin pajtuar dijetrët porse argumentonte me Kur'an, sunnet dhe Kijas. Nuk lëshonte pe në fenë e Allahut [subhanehu ve teala], e thonte të vërtetën të cilën e kishte kuptuar me zgjuarsinë e tij. Shumë shigjeta u gjuajtën prej një harku kundër tij por Allahu [subhanehu ve teala] e shpëtoi. Vetëm Allahun e luste, prej Tij kërkonte ndihmë, në Të mbështetej. Ishte durimtar i fjalëve të hidhura, i drejtë në fjalë, i guximshëm para sundimtarit të padrejtë. Kishte qëndrim të fortë, bënte xhihad në rrugë të Allahut me zemrën, gjuhën dhe dorën e tij, nuk u kushtonte rrëndësi fjalëve të ziliqarëve. Pas gjithë kësaj shohim se ai është më meritori për ofiqin "Shejhul Islam", vërtet ai është dijetari i Islamit.

Qysh në fëmijërinë e tij u dallua me mendjemprehtësi të çuditshme, lexonte pa ndërprerë dhe i mësoi përmendësh shumë libra. Nxënësi i tij Bezzari thotë: "Vazhdimisht shfrytëzonte kohën që prej fëmijërisë së tij, mësoi Kur'anin përmendësh në vegjëli pastaj u angazhua në mësimin e Hadithit, Fikhut dhe rregullave të gjuhës arabe përmendësh derisa arriti kulminacionin. Prezetonte në tubimet e diturisë, në leximin e hadithit. Dëgjoi shumë libra të transmetuara me zinxhirë të saktë në tubimet shkencore kurse prej librave voluminoze dëgjoi disa herë Musnedin e imam Ahmedit, Sahihun e Buhariut, Sahihun e Muslimit, Xhamiun e Tirmidhiut, Sunenin e Ebu Davudit, Nesaiut, Ibën Maxhes dhe Darekutnit. Libri i parë që e mësoi përmendësh ishte El-xhem'u bejne sahihajn të Humejdit. Nuk kishte libër në shkencat fetare vetëm se e patë leuxuar. Allahu e patë veçuar me shumë gjëra, shumë shpejtë mësonte përmendësh, ngadalë harronte, në të shumtën e rrasteve atë që e dëgjonte apo lexonte mbetej në memorien e tij, tekstualisht apo me kuptim. Dituria sikur të ishte përzier me mishin, gjakun dhe tërë trupin e tij."

Nxënësi i tij Ibën Abdul Hadi thotë: "...mësoi Kur'anin përmendësh, pastaj iu dha Fikhut, mësoi gjuhën arabe tek Ibën Abdul Kavij dhe e studioi librin e Sibevejhit, pastaj iu rrek Tefsirit me tërë qenien e tij derisa i tejkaloi garruesit, e përkreu Usululfikhun dhe shkencat tjera .. tërë këtë posa kishte kaluar të dhjetat e jetës së tij. Banorët e Damaskut u mahnitën me zgjuarsinë e tij, me kthjelltësinë e mendjes së tij, forcën e memories së tij dhe perceptimin e shpejtë të gjërave që kishte."

Imam Dhehebiu shkruan për Shejhul Islamin: " u lind në një familje të ndershme, të pastër, fetare dhe ekonomike në ushqim e të veshur. Që në vegjëlinë e tij prezentonte nëpër shkolla dhe tubime shkencore, debatonte me të rritur të cilët mbetnin pa përgjigje. Me dijen e thellë të tij habiteshin dijetarët e vendit të tij. Arriti gradën e muftiut në moshën nëntëmbëdhjetëvjeçare, madje edhe më herët. Që në këtë kohë filloi të shkruajë...", Imam Dhehebiu transmeton fjalët e disa dijetarëve për Shejhul Islamin të cilët kanë thënë: "E kemi njohur si njeri me dije të thellë, i kapërthente hadithet dhe fjalët e transmetuara nga të parët në memorien e tij. Nëse fliste në shkencën e Tefsirit mbante flamurin në këtë drejtim, nëse jipte fetfa në shkencën e Fikhut arrinte majen e qëllimit, kur pëmendte hadithe ishte dijetar i aftësuar në këtë shkencë, kur ligjëronte për popujt dhe fetë nuk kishim parë talent më të zhvilluar, as dituri më të gjerë se dituria e tij. I tejkaloi bashkëkohasit e tij në çdo fushë të diturisë, syri i njerut nuk ka parë si ai, as syri i tij nuk ka parë si vetvetja e tij." Imam Dhehebiu poashtu thotë: "E ndihmoi sunnetin e pastër dhe rrugën e selefit të cilën e argumentoi me argumente dhe gjëra të papara deri në atë kohë."

Ibën Tejmije [rahimehullah] mori dituri nga shumë dijetarë, biografët e tij i numëruan më tepër se dyqind mësues të tij. Ai ishte i kujdesshëm në shpërndarjen e diturisë së vet për atë shkak numri i nxënësve të tij arriti deri në 161, të gjithë arritën gradë të lartë të diturisë. Për të shpërndarë diturinë e gjërë që kishte shkroi edhe shumë libra numri i të cilave nuk mund të kapërthehet. Hafidh ibën Rexhebi thotë: "Librat e Shejhul Islamit janë tepër të njohura për t'u përmendur, tepër të pranuara për t'u mohuar, shkrimet e tij u bënë si Dielli për botën, të shpërndara nëpër qytete e krahina. Numri i veprave të tij kaloi kufirin e të shumtës, nuk mund asnjëri t'i numërojë ato as që është vendi për t'u përmendur ato."

Imam Ibën Kajjim el-Xheuzije e shkroi një përmbajtje të librve të tij ku arriti të përmendë 321 librër të Ibën Tejmijes, mirëpo kjo nuk është e tëra, Imam Dhehebiu thotë: " I mblodha veprat e Shejhul Islamit të cilat kishin arritur 1000 vepra, më pas gjeta edhe libra tjera të tij."

Shejhul Islami shkroi në shumë sfera të diturisë, prej gjithë asaj që shkroi më tepër bie në sy akideja e selefu salihit (besimi i të parëve tanë të mirë), argumentimi i akides së selefit dhe demantimi i mendimeve kundërshtare të apologjetëve, filozofëve, sufinjëve, rafidijve, batinijëve dhe grupacioneve tjera të humbura e të kota të cilët patën për qëllim zhdukjen e sheriatit dhe futjen e dyshimeve te njerëzit. Shejhul Islami këtë e konsideronte obligimin më të rrëndësishëm dhe thoshte se çdo herë që përsëriten rregullat e konsolidimit të akides së selefit dhe shkatërrimit të shirkut dhe bidateve aq më tepër qartësohen ato, e kjo është dritë mbi dritë. Nuk është vetëm kjo e tërë veprimtaria e tij porse ai e nxori akiden në praktikë kur i theu disa gurë të cilët njerëzit i adhuronin pëveç Allahut [subhanehu ve teala] dhe i preu disa drunjë që adhuroheshin. Me këtë u realizua duaja e Imam Neveviut i cili e luti Allahun [subhanehu ve teala] që të dërgojë një njeri i cili do të prishë varrin në Xhejrut. Ashtu edhe ndodhi, Shejhul Islami e theu këtë idhull.

Allahu [subhanehu ve teala] e ruajti diturinë e Shejhul Islamit deri në ditët tona dhe inshalla do ta ruaj deri në ditën e Kijametit. Shumë dijetarë parashikuan përhapjen e diturisë së tij, prej tyre Imam Ahmed el-Merrij, Ahmed ibën Tarhan, Hafidh ibën Haxheri dhe shumë të tjerë. Kjo nuk është vetëm se largëpamsi që Allahu e vendosi në zemrat e tyre. Për të mos e zgjatur po përmendim vetëm fjalën e Hafidh ibën Haxherit i cili pas lëvdatës për Shejhul Islamin jep sinjal për mbetjen e diturisë së tij përgjithmonë, ai thotë: "Ofiqi i tij -Shejhul Islam- ka mbetur deri në ditët tona në gjuhët e pastra e ajo që ishte dje do të vazhdjë edhe nesër, këtë nuk e mohon askush përveç atij që nuk e din vlerën e tij dhe që ëshë larguar nga fjala e drejtë."

Shejhu Islami ishte dijetarë fjala e të cilit përputhej me veprat e tij. Derdhi tërë mundin e tij për të përhapur davetin e vërtetë. Mirëpo ziliqarët nuk ndejtën duarkryq. Ata i kurdisën kurthë duke shpifur për të gjëra që vetë Shejhu i luftonte. Në vitin 719 h. u burgos. Aty mbeti deri në fund të jetës së tij, shkruante pandërprerë dhe ua dërgonte shkrimet dashamirëve të tij. Në vitin 728 h. iu ndalua letra, penda dhe libri. Pas kësaj iu kushtua adhurimit të Allahut [subhanehu ve teala] duke lexuar Kur'an, duke përmendur Allahun, duke falë namaz nate derisa i erdhi vdekja. E lexoi Kur'anin gjatë kohës së burgimit 80 herë apo 81 herë. Për së fundi herë arriti deri te fjala e Allahut: "Momenti është afruar..." (Kamer-1)

Nxënësi i tij Bezzari për ditët e fundit të jetës së Shejhul Islamit thotë: "Shejhu jetoi deri në natën e 22 të muajit Dhulka'de. Ndërroi jetë në mëngjesin e asaj dite në vitin 728 hixhrij. Tërë kohën bënte xhihad në për hirë të Allahut, ishte durimtarë, shpresonte shpërblimin e Allahut. Nuk u frikësonte nga armiqtë, as që shqetësohej, nuk dobësohej porse ishte i drejtuar kah Allahu deri në momentin e vdekjes. Kur dëgjuan njerëzit për vdekjen e tij, nuk mbeti asnjë njeri në Damask, u mbyllën të gjitha tregjet e Damaskut, u ndal zhvillimi i jetës normale atë ditë , të gjithë erdhën për t'ia falur namazin kufomës së tij. Njerëzit i lanë punët e tyrë, të gjithë u preukopuan me vdekjen e Shejhut. Dolën për t'ia falur namazin udhëheqësit, kryetarët, dijetarët, fukahatë, burrat, gratë, fëmijët dhe masa e gjerë..."

Në shumë vende të shtetit islam kur arrinte lajmi për vdekjen e Shejhul Islamit ia falnin atij namazin e Xhenazes. Ibën Kethirri ka përmendur se i është falur namazi i xhnazes edhe në Medinen e Pejgamberit [alejhis-selam]ditën e Xhuma, në fund të muajit Rebiulahar në vitin 829 h., pesë muaj pas vdekjes së tij.

Kështu e përfundoi jetën 67 vjeçare Shejhul Islami duke bërë xhihad dhe duke i këshilluar njerëzit. Ziliqarët dhe tradhëtarët e tij u harruan e mbeti dituria e shejhut dhe mbetën gjurmët e tij, po edhe do të mbeten inshaAllah deri në ditën e fundit.

Allahu e mëshiroftë Shejhul Islamin me mëshirën e Tij të gjerë, e shpërbleftë për punën e tij, i shumëfishoftë të mirat e tij Ditën e Kijametit dhe na udhëzoftë neve që të ndjekim menhexhin(metodën) e të devotshmëve.

[munti]

NASIRUDIN ALBANI


Emri i tij është Muhammed Nasirudin el Albani, ndërsa në tërë botën islame njihet si “Shejh Albani”. Ka lindur më 1914 në Shkodër dhe qysh kur ishte fëmijë familja e tij emigroi në Siri ku u vendos në Damaskun e sotëm. Aty i kaloi ditët e fëmijërisë dhe qysh herët nisi të merrej me dije. Mësoi nga një numër i madh i dijetarëve të asaj kohe. Krahas kërkimit të dijes, merrej edhe me një zeje të trashëguar. Punën e orëtarit e kryente me përvojë, andaj këtu e zgjidhte problemin material për vete dhe familjen e tij. Babai kryente detyrën e imamit dhe të gjithë shqiptarët që jetonin aty tuboheshin rreth tij. Ndaj djalit të tij kishte kujdes shumë të madh, me shpresë se një ditë do ta arrinte qëllimin.
Me kalimin e kohës Nasirudini me vendosmëri të madhe merrej me studime. Kërkimet në bibliotekën e Damaskut ishin bërë përditshmëri e tij, posaçërisht kishte interesim rreth dorëshkrimeve. Ditë të tëra nuk dilte jashtë dhe mund të themi se ajo ishte shtëpia e tij e dytë. Thonë se bibliotekën e Damaskut “Edh-dhahirie” që është nga më kryesoret në botën islame nuk e njeh askush më shumë se Nasirudini dhe gjithë përmbajtjen e saj e ka të regjistruar në kokën e tij. Kjo u bë shkak që më vonë rreth vetes të ketë numër të madh të nxënësve që mësonin nga dija e tij.
Më vonë u largua nga Siria dhe shkoi në Medinë ku ishte themeluar Universiteti Islam në krye me dijetarin Abdullah bin Baz, i cili e ftoi Nasirudinin që të vijë si mësimdhënës në këtë Universitet. Ftesën e pranoi me kënaqësi, ngase aty mësonin nxënës nga të gjitha anët e botës. Dëshmitarët thonë se ato ditë Medina i ngjante kohës kur jetonin sahabët e Pejgamberit. Dijetarët më të mëdhenj të kohës kishin vërshuar Medinën, kurse Xhamia e Pejgamberit ishte shndërruar në Universitet Popullor dhe vrujonte nga dija.
Nga Arabia Saudite kaloi në Jordan ku vazhdoi një jetë të lirë pa farë obligimi zyrtar. Tërë kohën e kalonte në studim dhe kurorëzoi shumë vepra të mëdha. Vetë nuk jetoi në Shqipëri, por shqipen nuk e kishte harruar, fliste rëndë, por mund të kuptohej.
Gjatë fjalimit të tij të bënte të bindesh se një det i mirëfilltë i dijes po derdhej nga goja e tij. Ngjallte kujtesën e dijetarëve të mëhershëm. Veprat e tij në historinë islame do të mbesin të paharruara.
Veprat që i shkroi janë të shumta. Kryesisht ka shkruar në lëndën e Hadithit dhe shkencat e saj. Me punën që e bëri është krahpërkrah me dijetarët më të mëdhenj të shkencës së Hadithit, andaj me të drejtë nga ana e kompetentëve është vlerësuar si muhadithi numër një i këtij shekulli.
Sipas vlerësimeve, ka më tepër se njëqind vepra të botuara, disa prej tyre voluminoze. Nga më të rëndësishmet “Irvaul galil”, ku ka bërë studimin kritik të haditheve me të cilat ka argumentuar njëri nga dijetarët e medh’hebit hanbeli në librin “Menarus-sebil”.
Vlerësimet e tij janë bazë për të gjithë studiuesit e sotëm. Gjithashtu mr rëndësi të madhe është edhe seria e haditheve të vërteta “Silsiletul ehadithi es-sahiha” dhe seria tjetër e haditheve të dobëta (daife). Me këtë bëri një punë që nuk e ka bërë askush para tij. Seria ka disa vëllime të botuara dhe të tjera të pabotuara. Është në vazhdim e sipër projekti rreth vlerësimeve të haditheve të katër suneneve dhe shumë të tjera. Pasi numri i tyre është shumë i madh, ne cekëm vetëm disa nga më të rëndësishmet. Thonë se ajo që ka mbetur në dorëshkrim është më tepër nga ajo që është botuar.
Në vlerësimet e haditheve që i bën Nasirudini mbështeten dijetarët më eminentë.
(P.S. Ky shkrim është publikuar në vitin 1996 – shumë kohë para se të vdes shejhu i nderuar - sh.FeB)

[Preshevar]

SHEH ALBANISHKODRANI QË TRONDITI ORIENTIN

Olsi Jazexhi

Është me të vërtetë për të ardhur keq që shqiptarët e sotëm njohin kaq shumë nga bota që ata i rrethon por njohin shumë pak nga vetvetja. Nëpër faqet e shtypit tonë herë pas here ne mund të gjejmë artikuj që flasin për jetën e këtij pape apo atij prifti, këtij shkencëtari apo atij poeti perëndimor, por rrallëherë ne mësojmë mbi njerëzit me famë që ne i kemi dhuruar botës. Një nga personat më me famë që ne i kemi dhuruar botës së shekullit të 20të nuk ka qënë Aleksandri i Madh. As Skënderbeu apo Nënë Tereza e Kalkutës, por një shkodran i quajtur Nasirudin dhe i mirënjohur në orient si Nasirudin Al-Albani. Mbiemri i tij të lë të kuptosh fare qartë se ai nuk ishte anonim për kombësinë e tij shqiptare, gjë që mund të çojë ndonjë antishqiptar të spekullojë për origjinën e tij. Ai nuk u njoh kurrë si Nasirudini i Kalkutës apo i Rijadit, por si Sheh Albani, apo Zotnia Shqiptar. Ai ishte aq krenar për identitetin e tij kombëtar saqë atë e pllakosi në mbiemrin e tij Al-Albani që në shqip nga arabishtja përkthehet ‘shqiptari’.
Emri original i Sheh Albanit për të cilin ky shkrim flet, ishte Nasirudin Nuh Nexhati. Ai u lind në Shkodër në vitin 1914 në një familje të varfër muslimane shkodrane. Babai i tij quhej Haxhi Nuhu. Ai kishte studiuar për disa vite me radhë në Stamboll përpara se të kthehej në Shkodër. Gjatë qëndrimit në Shkodër Haxhi Nuhu u morr me edukimin fetar. Por shpejt ai, ashtu si shumë shqiptarë të tjerë të kohës së tij u detyrua të largohet nga vendlindja. Familja e Haxhi Nuhut emigroi në Damask të Sirisë, gjatë kohës kur Shqipëria ishte nën rregjimin e Zogut. Në këtë qytet Haxhi Nuhu i Shkodrës rriti një djalë të quajtur Nasirudin i cili në të ardhmen do të bëhej me famë. Nasirudini i vogël kaloi fëmijërinë dhe kreu shkollën fillore në Damaskun e famshëm, mes rrënojave të të kaluarës Bizantine, Emevite, Abaside dhe Otomane të këtij qyteti me famë të botës Islame ku jetoi Gjon Pagëzori dhe themeluan kryeqytetin Kalifët e famshëm Emevij. Duke qenë një student i zellshëm dhe ndikuar nga dijet fetare të të atit, te Nasirudin Albani shpejt do të lindte gjeniu i ardhshëm i shkencës fetare të hadithit për botën muslimane të shekullit të 20të.

Nasirudin Albani mbahet në botën moderne islame si rilindësi i shkollës se studimit të kronolgjisë së hadithit / apo kronologjisë së historisë profetike. Interesi i Nasirudin Nexhatit për shkencën e hadithit lindi kur ai ishte 20 vjeç nga një artikull i revistës "Menar". Shkrimi në fjalë merrej me një analizë të librit "Ringjallja e diturive fetare" të filozofit të madh musliman, Imam Gazaliut. Analiza rreth gabimeve dhe arritjeve të Imam Gazaliut ishin ato që do ta shndërronin Nasirudin Albanin në studiuesin dhe kritikun më gjenial të shkencës së historisë profetike islame të shekullit të 20të. I kredhur në studime nga 8 deri 12 orë në ditë në bibliotekat e Damaskut të famshëm Emevit ku fshihen pasuritë e së kaluarës së famshme të botës arabe, Albani i hyri rrugës së vështirë të riekzaminimit dhe revizionimit të shkencës së hadithit – apo historisë profetike islame. Revizionimit të vërtetësisë shkencore të sa e sa shkrimeve mbi historinë profetike të islamit të cilat ndër shekuj kishin kaluar mes shumë njerëzish, rracash dhe rregjimesh që Dar-Al-Islami historik ka përjetuar.

Duke ngulmuar me këmbëngulje shkencëtari Sheh Albani arriti të analizonte sa e sa hadithe nga e kaluara islame; të vërtetojë apo rrëzojë saktësinë dhe kronologjinë e tyre, të analizonte zinxhirin e transmetimit të hadithit nga dishepujt e hershëm të Islamit të cilët në shumë raste përdornin analogji gojore për të rregjistruar historitë e së kaluarës. Duke përdorur një talent historiani të paepur Albani arriti deri aty sa të rivlerësoj historianët e hershëm të Islamit, saktësinë e transmetimit të tyre dhe ndërthurjen e drejtë të bazave shkencore të kësaj historie të shenjtë. Puna kolosale e Sheh Albanit e cila për nga ana shkencore gërmonte në dokumentat më të hershme të historisë islame e bën atë të përsërisi punën ngulmuese që vetëm klasikët e Islamit si Bukhari, Muslimi dhe Tirmidhi mbahet mënd të kenë bërë gjatë shekullit të 9të.
Sheh Nasirudin Al-Albani ishte revolucionar i shkencës hadithike islame të shekullit të 20të. Ai pati guximin intelektual që t’iu hapi shkollarëve musliman dyert e Ixhtihadit / apo mendimit alternativ dhe riekzaminimit të dogmave fetare, të cilat qëndronin të mbyllura nga ortodoksia sunite prej shekujsh. Si rrjedhojë e famës dhe dijeve shkencore që kishte, Sheh Albani u thërrit në Arabinë Saudite si lektor i shkencave te hadithit në Universitetin Islamik të Medines. Ai lektoroi aty për rreth 3 vjet për tu kthyer sërisht më pas në Damask. Jeta e Sheh Albanit e pa atë të jetojë në Jordani, Liban, Emiratet e Bashkuara Arabe, dhe finalisht në kryeqytetin e Jordanisë në Aman, në të cilin edhe ndërroi jetë më 2 Tetor 1999.

Duke qënë ndjekës i shkollës Saudite të Islamit, asaj Selefije, Sheh Albani shihet si një nga dijetarët më kryesor të kësaj shkolle gjatë shekullit të 20të. Sëbashku me muftiun e Arabisë Saudite, Sheh Ibn Baazin, Albani ka qënë një nga autoritetet kryesore të shkollës Saudite të shekullit të kaluar. Fetvatë (gjykimet fetare) të Albanit kanë patur forcë të bindin muslimanët nga Maroku e deri në Çeçeni, nga Indonezia e deri në Bosnje. Duke qënë se shkolla ‘selefite’ e islamit pa bumin e saj më të madh gjatë revolucionit ekonomik që nafta i solli vendeve arabe në vitet 80’, fama e Albanit ishte gjithashtu pjesëmarrëse e këtij revolucioni ideologjiko – ekonomik të botës Arabe të Gjirit. Megjithatë guximi revolucionar i Albanit për të riekzaminuar themelet e historiografisë Islame e bën atë në shumë raste pre të sulmeve nga sektarët.
Për ndjekësit e shkollës selefite Sheh Albani ngelet një nga autoritetet më të rëndësishme të tyre, ndoshta pas vetë Muhamed Ibn Abdul-Vahabit që e reformoi këtë shkollë Islame gjatë shekullit të 18të. Historia e tre mbretërive Arabo Saudite, duke përfshirë edhe Arabinë Saudite të sotme është jashtëzakonisht e lidhur dhe ndërtuar mbi shkollën selefite apo siç ajo njihet nga armiqtë e saj Vahabite. Për arsyen e lartpërmendur Sheh Albani është një nga personalitetet më të dashura dhe njohura në mbretërinë Saudite, në botën arabe dhe ndjekësit e shkollës Saudite nëpër botë.

Sheh Nasirudin Al-Albani nuk jetoi në Kalkuta për të ushqyer të varfërit e as nuk pushtoi Indinë si Aleksandri i Madh. Por ai arriti të pushtojë zemrat e miliona muslimanëve anembanë globit, të cilët kur dëgjojnë emrin e tij luten me rrespekt ndaj Krijuesit të Madh që ti dhurojë mëshirë shqiptarit me famë. Më 2 Tetor 1999 kur Hoxha me famë shkodran ndërroi jetë e gjithë bota muslimane shkroi për këtë shqiptar me famë. Që nga Sarajeva e deri në Xhakarta muslimanët përkujtuan këtë kolos të madh që po i largohej botës së shkencave Islame. Këtij revizionisti që pati guximin intelektual të riekzaminojë kronologjitë historike të të kaluarës Islame.

I vetmi vend në të cilin asnjë gazetë nuk u kujtua të shkruaj për Sheh ALBANIN ishte padyshim atdheu i tij: Shqipëria. Ky shkrim mundohet të mbuloj këtë turp historik tonin me këtë përpjekje modeste. Kujtimi i tij qoftë i gjallë përjetë dhe historia pastë mëshirë për ne, popullin që nuk kemi mësuar kurrë të vlerësojme vetveten dhe historinë tonë.







.................................................. .......................
Shpresoj qe mos te fshihët ky postim !
Ky njeri me gjithë ket famë ka qen Shqiptarë, vëlla i këti kombi, i kësaj feje !