NGA GĖZIM LLOJDIA*/
Miliano Stefa,njė zė i bekuar nė poezinė tonė,aty nga fillimi i viteve 80 u zhduk nga radhėt e librarive. Orėt pėr Miliano Stefėn u ngurosėn pa pasur mė parė njė dekret shtetėror ose tė fshehtė. Njeriu i mėsuar me gjuhėn e poezive,me fjalėt e bukurisė hyjnore e parandjeu se orėt e territ do tė binin nė dyert e shtėpisė sė vetme botuese,nga shenjat paralajmėruese qė solli koha dhe poezia e tij nuk do tė gjente mė vend. Cikli i lodhur me redaktorėt e kohės nuk mund tė kapėrdiheshin me aq lehtėsi. Nganjėherė koha sillet pa mėshirė me poetėt. Nė perėndim, i quajnė tė marrosur sigurisht pas fletėve,tė hutuar gjithė kohės dhe tė tjetėr soji njerėzor Aq i fuqishėm ėshtė potenciali i tyre shpirtėror dhe pjellja e tyre shpirtėrore,pra poezia e atij soji saqė shpesh quhet si produkt i frymės hyjnore. Nė oborrin e krijuesve poezia ėshtė lulja erėmirė,lulja erėmirė nxori polenin e artė,por era i nxori shenjtoret nga kahu i lindjes nė perėndim,herė me era jugore tė bardha,herė me shtegtarė tė hutuar,qė nė thelb pėrbėnin shenjtorėt e ndėrlikuar,qė si fundmi u thėrrasin shkurt poetė.
Miliano Stefa, 79 vjeē iku nga bota e njerėzve tė dukshėm. Nga ajo strehė shkon e vjen pėrherė shpirti i tij. Si gurėt e rrallė tė smeraldit,qė shkėlqejnė nė errėsirė,dritėza e poetit ndriēoi vende, qė nėn mjegull bėnin jetėn me shpirtin nė errėsirė.Minierat e shpirti ,prodhojnė diamante tė rrallė.
Mbaj mend se mė pėrzgjodhi pėr tė shkruar jetėn e tij. Mė priste ēdo ditė tek lokali Lė petit pranė portit. Ulur nė karrige duke shfletuar ndonjė libėr. Kujtoj se nė ngrysjen e tij mistike ,ka vėshtrimin e thellė. Dorėn e djathtė tė zgjatur me 5 gishtėrinjtė e hapur. Ēfarė deshifron ashtu?Njė shprehje mistike. Ky ėshtė poeti i dukshėm. Sepse ėshtė portreti fizik i derdhur. Ėshtė poeti i gjallė si dikur,pėrtej peshės dhe muzgut shfaqet i papėrballueshėm me muzėn e tij tė shpirtit ,por kėtu ėshtė i fiksuar nė kujtesė. Njė rikujtuese na kanė sjellė kohėrat me kėtė portret. Njerėzit kėtu,brezat duke qenė vdekatarė tė zakonshėm kanė vdekur pėrgjithmonė dhe janė harruar,ndėrkaq poeti rron,dhe ka pėr tė rrojtur,deri nė historinė e fundit tė kėsaj toke.
Intervista e bere 3 vjet me pare me Miliano Stefwn:
Kam lindur nė Varosh. Nė njė ditė tė shėnuar 16 gusht 1933. Nė Manastrine Zvėrnceit kjo ditė ėshtė e ngjarje qė shėnohet nė ēdo kalendar,tė ēdo stine vere .Banesa ku unė linda ,ishte dy kate e lartė,ishte banesė e Irfan Shukes. Njė banesė qė ndonėse kohėt i kanė perėnduar vajtueshėm ende qėndron. Te vendi, sot ėshtė kapelja ishte shtėpia jonė dy kate me gurė,me moshė 250 vjeēare. Nė katin e parė ishin dyqanet. Njė dyqan ishte rrobaqepėsi,tjetri fotograf dhe I fundit pastiēeri.
Prindėrit kujtoj tim atė qė ishte shkolluar tek gjimnazi Zosimea tek mėsuan edhe frashėllinjtė . Imė mė kishte bėrė shkollė italiane. Nė kėtė ngrehinė qėndruam gjatė periudhės nga vitet 1933-44. Njė ditė aty mbritėn me dy makina tė zeza motrat e Zogut,Sanie,Mexhide dhe Rukie tė veshura ushtarake. Ato i priti poeti dhe kryetari i bashkisė Ali Asllani. Ndaluan tek sheshi i Flamurit. Imė atė, Panajoti kishte miqėsi me Ali Asllanin,Harilla Kucullin,Jani Mingėn,Xhevdet Kofinėn. Tri klasat e para i bėra italisht,ku do tw thoni ju, aty nė Muradie tek banka qw shkruhej : Banka di Napoli.
Me ndihmėn e patriotit tw njohur Jani Mingės dhe mėsuesit kucjot Mustafa Lucit babai mėsoi shqip dhe nėna madje punoi edhe si mėsuese. Imė atė ka qenė fanolist. Por ēfarė dua tė them. Imė atė luftonte nė manastirin e Ardenicės,vėllai tjetėr i tij ishte nė krahun e Zogut,kur u takuan e pyetėn njeri-tjetrin:Ku ishe ti.Pwrgjigjia tek manastiri.
-Po ti edhe unė ndonėse kundėrshtarė dhe njeri godiste me mitraloz e tjetri hidhte ujė pėr tu ftohur mitralozi.
Si ratė nė kontakt me poezinė dhe mė qartėsisht pėrse zgjodhėt tė futeshit nė letrat shqipe?
Qyteti ynė detar ka emra tė nė fushėn e letrave. Gjurmė tė thellė,ndoshta njė brazdė mė kishte hapur nė thellėsi Petro Marko. Imė atė e kishte mik. Ai njeri i jashtėzakonshėm,shkrimtar i madh mė thėrriste poet pėr ēudi pėr mua ndonėse unė botoja nė vitet 50 nė tė gjitha gazetat qė kishte koha. Petro Markon e zbulova kur shkrova poemėn:Njė ngjarje nė gjimnaz.
Ēfarė do tė thotė pikėrisht kjo ngjarje nw qytetin e Gjirokastrės?
Pėrpara ardhjes sė mėngjesit tė shifruar tė ėndrrės pėr shkollim,i hipa njė autobusi tė vjetėr. Nė dorė mbaja njė valixhe druri.Veshur luks .Kur mbrita nė dyert e konviktit njė farė A.V mė pa shtrembėr. Unė kam ardhur pėr studime.
Mesazhi i tij :Ke ardhur si njė cjap i lėpirė.
-Ke kėpucė me shollė,kėtu ka me opinga.
- Unė do tė bėjė terbiet,mė tha.
Nė qytetin e gurit zhvilloheshin zgjedhjet .Javėn e parė nuk mė kapėn,por javėn e dytė nxėnėsit qė kishin ardhur nga mali mbanin ende pistoletat nė brez.U bė njė mbledhje,ata thėrrisnin:kriminelėt nė litar
-Njė shoku im N.Kokalari mė tha:Kėta do tė tė shqyejnė,por pas teje ėshtė njė deriēkė,dil prej andej dhe valixhen e ke tek sopati i Qadhimajve .
vijon...
Po ti kush je?
jam poet!
Modė Lineare
