Feja dhe Demokracia

[Zero Cool]

Zonjat të parat, gratë të fundit

Prej ligjit nuk mund të pritet zgjidhja e të gjitha konflikteve kulturore. Por mund të luajë një rol pozitiv si mjet i emancipimit. Në rastin më të mirë ligji është një barabitës i shkëlqyer.


Nga Ian Buruma më 15 shtator 2011

Shumë vetë besojnë ende se sulmet e 11 shtatorit 2001 nuk ishin vetëm akte të terrorizmit politik, por pjesë të një lufte kulturore, një përplasje qytetërimesh. Dy gjërat që tërheqin më shumë vëmendjen e njerëzve në konfliktet kulturore janë feja dhe seksi; posaçërisht mënyra me të cilën burrat trajtojnë gratë. Ato janë, sigurisht, të lidhura ngushtë: feja përdoret zakonisht si një mënyrë për të kontrolluar sjelljen seksuale dhe raportet ndërmjet dy sekseve.

Interpretimi kulturor i 9/11 si një përplasje civilizimesh shpjegon se pse një radhë ish-majtistësh u janë bashkuar konservatorëve në antagonizmin e tyre kundrejt islamizmit. Në të shkuarën shumica e të majtëve amerikanë do ta kishin parë luftën në Afganistan si një ndërmarrje neo-imperialiste. Por, që nga 11 shtatori toni ka ndryshuar. Talibani i nënshtroi gratë, ua ndaloi arsimimin, dhe i mbajti të mbështjella në burka. Kështu, një luftë kundër Talibanit dhe mysafirit të tyre Osama bin Laden mund të shihej si luftë për çlirimin e grave.

Është, në fakt, e pagjasë që feminizmi të ketë luajtur rol në vendimin e presidentit George W. Bush për ta futur Amerikën në luftë. Por shqetësimet kulturore e lejuan atë të rekrutonte një shpurë të papritur aleatësh. Reagimi ndaj 9/11 dhe rastit të vonë të Dominique Strauss-Kahn-it me një shërbëtore afrikane në një hotel të New York-ut kanë shumë pak të përbashkëta, me përjashtim të një gjëje: edhe njëherë, konflikti kulturor u përdor në një mënyrë çorientuese.

Çfarëdo të ketë ndodhur ndërmjet ish-shefit të FMN-së dhe akuzueses së tij, fakti se ai u arrestua dhe u parakalua për shtypin si një i dyshuar kriminal është kritikuar shumë në Francë. Një akuzë, e bërë së fundmi nga një publicist shumë i njohur francez, ishte se arresti qe tipik u puritanizmit amerikan. Francezët, thoshte ai, duke qenë se vijnë nga një kulturë latine, kanë një pikëpamje më liberale për sjelljen seksuale. Ata janë më tolerantë ndaj dobësive njerëzore dhe kanë një vlerësim më të rafinuar për artin e joshjes.

Më shumë se kaq, arresti i DSK ishte me gjasë hakmarrje për mbrojtjen që Franca i bëri një tjetër të akuzuari për krime seksuale, Roman Polanskit dhe ndalimit të burqas nga francezët. Me fjalë të tjera, rasti DSK ishte pjesë e një tjetër përplasjeje të kulturave të seksit dhe, qoftë edhe vetëm tangencialisht, fesë.

Një problem me argumentin kulturor është se përdoret shpesh për mbrojtjen apo shfajësimin e sjelljeve të të fuqishmëve kundër të dobëtëve. Nuk ka dyshim se burrat talebanë mendojnë se nënshtrimi i grave është një privilegj kulturor si edhe një detyrë fetare. Udhëheqësit autoritarë në Azi rëndom mëtojnë se vendet e tyre janë kulturalisht të papërshtatshme për demokracinë.

Por edhe në Perëndimin liberal - lërë pastaj në vende me tradita të pakta liberale si Japonia - kultura u vjen në ndihmë të pushtetshmëve më shpesh sesa në mbrojtje të dobëtëve. Si Polanski ashtu dhe DSK u përfshinë në veprimtari seksuale me gra që ishin larg prej të qenit të barabartat e tyre në moshë dhe status social, respektivisht. Të kuptuarit e “dobësive të tyre njerëzore” atëherë vjen e bëhet shfajësim i sjelljes së burrave të pushtetshëm kundrejt grave pa kurrfarë pushteti.

Aplikimi strikt i ligjit në Amerikë, për të kontrolluar sjelljet seksuale, mund të pasqyrojë një kulturë puritane, por më me gjasë është rezultat i diversitetit kulturor. Në një shoqëri emigrantësh, njerëzit vijnë nga një varietet traditash e besimesh me pikëpamje shumë të ndryshme për seksin dhe trajtimin e grave. Meqenëse amerikanët nuk mund të mbështeten te traditat homogjene, ligji është e vetmja mënyrë për të kontrolluar sjelljen. Shoqëritë e vjetra kanë zakone e tradita; të rejat kanë gjykata dhe legjislacion.

Por, as kjo nuk është përgjigjja e plotë. Suedia, një vend me diversitet të kufizuar kulturor, ka ligje edhe më të forta për sjelljen seksuale sesa Amerika. Franca, poshtë lustrës së saj të barazisë republikane, është kulturalisht dhe etnikisht diverse.

Prej ligjit nuk mund të pritet zgjidhja e të gjitha konflikteve kulturore. Por mund të luajë një rol pozitiv si mjet i emancipimit. Në rastin më të mirë ligji është një barabitës i shkëlqyer. Fundi i tregtisë së skllevërve në Perëndim nuk erdhi sepse kultura europiane ndryshoi, por sepse britanikët ndryshuan ligjet e tyre.

Në Japoni ngacmimi seksual i grave nga të huajt ndonjëherë është shfajësuar (nga burrat japonezë) si pjesë e kulturës vendëse. Gratë-viktima shpesh e pranojnë këtë duke menduar se është e vërtetë. Nuk ka dyshim se shumë gra afgane me burka janë po ashtu të bindura se mbulimi i fytyrës është një rregull kulturor-rrjedhimisht një detyrë natyrore.
Por gjithnjë e më shumë gra japoneze po luftojnë kundër vëmendjes së paftuar mashkullore; jo duke mohuar traditën e kulturën, por duke shkuar te një avokat e ngritur një padi. Problemi i tyre nuk është seksi, arti i joshjes, por abuzimi i pushtetit.
Gratë myslimane në shoqëri strikte autoritariste zakonisht nuk e kanë opsionin e mbrojtjes ligjore. Burrat që dëshirojnë të ruajnë kontrollin mbi gratë nuk ka dyshim se do përdorin kulturën dhe traditën fetare për të justifikuar dominimin e tyre.

Padyshim do të ishte më mirë, posaçërisht për gratë, nëse qytetarët e vendeve si Afganistani të ishin të barabartë para ligjit. Ngjashëm, do të ishte më mirë nëse francezët e pushtetshëm do ta ndërprisnin përdorimin e “kulturës latine” si një shfajësim për abuzimin e njerëzve poshtë tyre në shkallinën shoqërore.

Por zgjidhjet për këto probleme janë politike dhe ligjore. Ja pse DSK u arrestua. Sa u takon grave në vendet myslimane, nuk ka shumë që njerëzit në Perëndim mund të bëjnë për të përmirësuar grupin e tyre. Por nuk ka gjasa që vullneti i mirë të vijë nga bombardimi i tyre.

Autori është
Profesor i Demokracisë dhe të Drejtave të Njeriut në Bard College dhe autor i librit “Zbutja e Zotave: Feja dhe Demokracia në tri Kontinente”.