Konferenca e Bujanit

Lapsi · 30-11-09, 09:46

Shkruar nga:

Agim Jakupi

“Në mbledhjen e dytë të AVNOJ-it çështja e Kosëvës nuk u përmend fare. Asnjë delegat nga Kosova dhe viset tjera shqiptare nuk mori pjesë në mbledhjen e dytë në Jajce, kur u vendosën shumë çështje në lidhje me statusin e popujve të Jugosllavisë për vetvendosje deri në shkëputje. Këtu nuk u përmendën fare shqiptarët, por vetëm krahina e Sanxhakut dhe Vojvodina. Ndërsa krahinës së Maqedonisë i jepej shtetësia e plotë si subjekt i barabartë në Federatën e Re Jugosllave deri në shkëputje.”[1]
Nuk ka dyshim se ngjarja më e rëndësishme që dëshmon për forcimin e Luftës në këto vise është thirrja e Konferencës Nacionalçlirimtare për Kosovën dhe Rrafshin e Dukagjinit që u mbajt në Bujan të Malësisë së Gjakovës , nga 31 dhjetori i vitit 1943 deri më 2 janar 1944 . Konferenca ishte mbledhja e parë por edhe e vetmja, në të cilën morën pjesë përfaqësues nga të gjitha rajonet dhe nga të gjitha popujt që jetonin në Kosovë . Për këtë arsye, ky kuvend zuri një vend të veçantë dhe ai përbën ngjarjen më të rëndësishme në tërë historinë e viteve të Luftës së Dytë Botërore në atë trevë.
Konferenca qe thirrur në një situatë të favorshme të brendshme e të jashtme që zhvillohej në dobi të Luftës Antifashiste. Pas kapitulimit të fashizmit Italian, për popujt dhe për vendet pjesëmarrëse të koalicionit antifashist u bënë akoma më të qarta perspektivat e fitores në luftë. Pra, momenti shtroi si detyrë përpara forcave politike të rreshtuara përkrah shteteve të këtij koalicioni të formonin organin më të lartë politik përfaqësues të lëvizjes antifashiste, i cili do të punonte për organizimin e kryengritjes së përgjithshme të armatosur kundër pushtuesit dhe do të ishte njëkohësisht organi më i lartë i pushtetit në atë trevë.
Një pjesë e delegatëve ishin zgjedhur nga radhët e formacioneve partizane, ndërsa pjesa tjetër vinin nga radhët e organizatave shoqërore e antifashiste, të organeve të pushtetit që vepronin në prapavijat e armikut. Pra, delegatët e Konferencës përfaqësonin ato forca politike dhe ato masa që pavarësisht nga ngjyrimet dhe përcaktimet politike, ishin bashkuar në luftën kundër pushtuesve. Nga 61 delegatët e thirrur në Konferencë morën pjesë 49 veta, nga të cilët 43 ishin shqiptarë dhe 6 serbë e malazezë. Por, “nuk errdhën 12 delegatë nga ato vise, të cilat gjendeshin në kushte jashtëzakonisht të vështira”.[2] Për të marrë pjesë në të u ftuan, morën pjesë dhe përshëndetën edhe përfaqësuesit e misioneve ushtarake angleze.
Konferenca e Bujanit zgjati tre ditë. Në të u mbajtën dy referate dhe u miratuan dy dokumente themelore: Rezoluta dhe Thirrja drejtuar popujve të Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit. Ishte për të theksuar se Rezoluta u lexua në të dyja gjuhët, në shqip dhe në serbokrotisht, gjë që dëshmon se Konferenca nuk i la shteg asnjë moskuptimi apo keqkuptimi për përmbajtjen e vendimeve të saj. Konferenca zgjodhi Këshillin Nacionalçlirimtar të Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit të përbërë nga 51 anëtarë, ndërsa Kryesia që doli nga gjiri i saj kishte 9 anëtarë. Kryesia përbëhej nga Mehmet Hoxha (kryetar),[3] Pavle Joviçeviç e Rifat Berisha (nënkryetarë), Fadil Hoxha, Xhevdet Doda, Zekeria Rexha, Millan Zeçan, Ali Shukriu (anëtarë) dhe Hajdar Dushi (sekretar). Në Këshill bënin pjesë Tefik Çanga, Xheladin Hana, Gani Çavdarbashi, Qamil Brovina, Ismet Shaqiri, Sabrije Vokshi, Qamil Luzha, Bejto Shahmani etj .
Në thirjen që Konferenca u drejtoi popujve të Kosovës, kërkoi që ata të ngriheshin në luftë kundër pushtuesve nazistë, krah për krah me popujt e tjerë të robëruar dhe duke u bashkuar fort rreth Këshillit Nacionalçlirimtarë . Dokumenti bazë që miratoi Konferenca ishte Rezoluta e saj .
“Në rezolutë është vënë në pah pashmangshmëria e thyemjes së koalicionit hitlerian, është përshëndetur shoku Tito si udhëheqës i Jugosllavisë së re, është protestuar kundër qeverisë mbretërore të Petrit II të Karagjorgjeviqëve”.[4]
Në këtë document u trajtua gjërësisht situate politike dhe ushtarake që zhvillohej me shpejtësi në favor të luftës së koalicionit antifashist të popujve. Për këtë arsye në të i bëhej thirrje popujve në ato vise për tu bashkuar e për tu ngritur në luftë. Rreth kësaj platforme politike do të forcohej bashkimi i popullit, i të gjithë patriotëve të ndershëm , pa dallim feje , kombësie e tendence politike .
Një nga problemet e rëndësishme që u diskutua gjerësisht në Konferencë dhe që u pasqyrua edhe në doumentet bazë të saj ishte edhe gjendja e shqiptarëve në Jugosllavinë e paraluftës dhe në vitet e pushtimit fashist. Konferenca duke u ndalur në këtë problem vinte në dukje se populli shqiptar ka qenë i shtypur politikisht dhe ekonomikisht dhe, për më tepër, ai i qe ekspozuar shfarosjes fizike. Politika e ndjekur nga monarkia serbe përpara luftës, kishte synuar që të forconte shtypjen ekonomike, të nxiste grindjet ndërmjet popujve, ta privonte popullin shqiptar nga mjeti i vetëm i jetesës, nga toka, për ta detyruar që të shpërngulej nga trojet e veta amtare. Duke nënvizuar këto momente, përfaqësuesit legjitimë të popullit të Kosovës, mendonin dhe shpresonin se tanimë do të merrnin fund njëherë e mire padrejtësitë dhe politika e ndjekur në të kaluarën. Të drejtën për të jetuar i lire pa shtypje e shfrytëzim, populli shqiptar në këto vise po e fitonte me luftën dhe gjakun e bijve të tij.
Konferenca mori vendime shumë të drejta e të rëndësishme, si për momentet e atëhershme, ashtu edhe për zgjidhjen e drejtë, të plotë e përfundimtare të problemit kombëtar të shqiptarëve në Jugosllavi. “Në Rezolucionin e Konferencës, çështja e Kosovës u trajtua si një problem i lidhur ngushtë me strukturën e saj kombëtare dhe si çështje e vetëvendosjes kombëtare. Shpallja botërisht strukturën kombëtare të popullsisë së Kosovës, si një territor i banuar me shumicë shqiptare dhe e dëshirës së shqiptarëve në ato vise për bashkimin me Shqipërinë, si rrjedhojë e luftës kundër okupatorit dhe e zbatimit të parimeve universale për vetëvendosje deri në shkëputje.”[5]
”Rruga e vetme, pra, që populli shqiptar i Kosovës të bashkohet me Shqipërin është Lufta e përbashkët me popujt tjerë të Jugosllavisë kundër okupatorit nazist, sepse kjo është e vetmja rrugë për me fitue lirinë, pra edhe populli shqiptarë do të ketë të drejtë të vendosë për fatin e vet, deri në shkëputje. Garanci për këtë është UNÇ e Jugosllavisë dhe UNÇ e Shqipërisë. Përveç kësaj për këte garantojnë aleatët si Bashkimi Sovjetik, Anglia e Amerika ( Karta e Atlantikut, Konferenca e Moskës dhe e Teheranit).”[6]
Vendimet e rëndësishme që mori Konferenca gjetën miratimin e plotë të popullit shqiptar dhe ato ishin një goditje e fortë për propagandën demagogjike të pushtuesit e të shërbëtorëve të tij. Konferenca pranonte në atë kohë sekretari i Komitetit Krahinor për Kosovën Pavle Joviçoviç ishte një sukses i madh. “Në këto rrethana lufte, në fillim Enver Hoxha e pranoi rezolutën, si një e drejtë e shqiptarëve, e ardhur në mënyrë legjitime nga përfaqësuesit Kosovarë”.[7] Materijalet e saj kishin për të dhënë rezultate pozitive, sidomos për përfshirjen e masave shqipëtare në luftë.
Zhvillimi i qëndresës antifashiste në Kosovë dhe në viset e tjera shqiptare, veçanërisht nga gjysma e dytë e vitit 1943 dhe gjatë vitit 1944, u ballafaqua hapur me qëndrimet sektare dhe me vijën antishqiptare të udhëheqjes së PK të Jugosllavisë, të cilat patën, në atë kohë e më pas, pasoja negative për zhvillimin e luftës së armatosur dhe për pjesëmarrjen e shqiptarëve në të. Akuzat e udhëheqësisë së PKJ se shqiptarët paskëshin ndjenja shqiptaromëdha, iluzione mbi fashizmine etj, nuk qëndrojne dhe bien ndesh me vlerësimet e shprehura në Konferencen e Bujanit.