Shtjefen Gjeqovi

[Guri i madh]

SHTJEFEN GJEQOVI


Atë Shtjefen Konstandin Gjeçovi (1874-1929)
Ndër figurat më të rëndësishme dhe më të qëndru-eshme të Rilindjes Kombëtare, është edhe Atë Shtjefën Gjeçovi, apo siç e quanin në fëmijëri Hili (Mihilli) i Vogël. U lind më 12 korrik 1874 në Janjevë të Kosovës. Mësimet e para i mori në vendlindje, i vazhdoi në Kuvendin françeskan të Troshanit (Shqipëri), në Dërventë (afër Banja LLukës) dhe në Fojnicë e Kresheve të Bosnes e Hercegovinës. U shugurua prift në Zllakuqan (afër Klinës), më 25 korrik 1896. Shërbeu në Zllakuqan, Pejë, Gllogjan të Pejës, në Gjakovë e Zym të Hasit të Thatë të Kosovës, si dhe në Theth, Gomsiçe, Rubik, të Kurbinit, Vlorë, Prekal të Shalës e vende të tjera të Shqipërisë si edhe në Zarë të Kroacisë e Livno të Hercegovinës. U vra nga okupatori serb në Zym të Hasit të Thatë, më 14 tetor 1929. Atë Shtjefën Gjeçovi u lind dhe u rrit në shtratin e Rilindjes Kombëtare. Ishte personalitet i rrallë i fesë dhe i kombit. I nderuar nga mbarë kombi shqiptar ishte pishtar i devotshëm i shqiptarizmës, atdhedashurisë dhe i arsimit e kulturës shqiptare. Atë Shtjefën Gjeçovi bëri gjurmë të pashlyeshme në fushën e teologjisë së krishter (Katolike), në fushën e arsimit, të arkeologjisë, historisë, etnografisë, mbledhjes, sistemimit e kodifikimit të të drejtave zakonore shqiptare, mbledhjes së folklorit, në fushën e krijimtarisë së prozës e poezisë, si edhe të përkthimeve. Gjeçovi ishte një figurë poliedrike që do të thotë se vepra dhe kontributi i tij përbëjnë tiparet dalluese të atdhetarizmit e iluminizmit shqiptar. Ai hapi 11 shkolla shqipe dhe punoi në detyrën e mësuesit të shqipes në më shumë se 20 të tjera (Shkolla). Themeloi koleksionin e parë arkeologjik në trojet shqiptare. Për kontributin dhënë afirmimit të vlerave kombëtare fitoi admirim në nivelin kombëtar dhe nga qarqet shkencore evropiane, për çka edhe iu dha titulla e doktorit nderi në Universitetin e Lajpcigut të Gjermanisë. Ndër veprat më të rëndësishme të Atë Shjefen Gjeçovit që kanë lënë gjurmë në letërsinë shqipe dhe përgjithsisht në kulturën tonë janë: "Dashnia e atdheut" (1901), "Jeta e shën Luçisë" (1904), "Agimi i Gjydetnisë" (1910), "Nji argtim arkeologjik" (1902), "Sebaste s'Armeni apo në Arbëri" (1921), "Trashëgime thrrake?iliriane" (1924), "Trashëgime pellazge në traditën shqiptare" (1914), si dhe veprat që u botuan më vonë si "Kanuni i Lekë Dukagjinit" (1933), "Shërbyesi i botës ose Jeta e Jezu Krishtit" (1997), apo veprat që ndodhën në dorëshkrim, si "Trashëgime ilire në traditën shqiptare", "Përrallat popullore" (1903), "Doke e zakone vdekjeje" (1907), "Mënyra e jetës në Malci" (1908), "Doke e zakone dasmash" (1910-1911) si dhe përkthimet e botuara "Atil Reguli" (1912), "Vajza e Orleansit" (1916), "Mark Kuli Kryeqitas" e shumë e shumë të tjera. Atë Shtjefen Gjeçovi krijoi mbi 10 mijë faqe materiale e krijime të tjera të fushave të ndryshme. Në shenjë të përkujtimit të Atë Shtjefën Gjeçovit, tash e 29 vjet me radhë në Zym të Hasit të Thatë mbahet manifestimi tradicional kulturo-letraro-shkencor "Takimet e Gjeçovit", pastaj emrin e tij e mbajnë shumë shkolla fillore e të mesme në Kosovë, si dhe klubi letrar në Zym e shumë grupe letrare nëpër shkolla fillore e të mesme të Kosovës, si arkeologët e grupit të Historisë në Universitetin e Prishtinës. Do t'përmendur se redaksia e botimeve të "Rilindjes" në vitin 1987 e ka botuar kompletin e veprave të tij (ato vepra që ia lejonte koha), si dhe janë botuar vepra të ndryshme që i kushtohen atij (Shtjefën Gjeçovit).

[Zero Cool]

(At Shtjefën Gjeçovit)

Ti lartësi e shkëlqyer e fisnikerisht i përulur,
ardhur nga rrashtë e lashtë e tokës arbërore
që veç lisa rritë e gra të bukura si hana,
filiz i ri bulëzove u rrite e u burrërove,
shpirt e zemër gatove në xhirmën e lashtë
të Dardanisë.

Botën në sy more me flakën e shpresës
në zemër, nektar dijesh mblodhe ngado që shkove,
si bleta lule më lule shtegtove kurrë pa u ndalë,
ndriçim kësaj toke i solle e zemër të zjarrtë,
vegim agimesh të bardha mbi Alpet e larta
të Arbërisë.

Agimi i Gjytetnisë po vinte e ti mbi atin e bardhë
po vije bashkë me të, o lajmëtar i agut të ditës së re,
fisnikri e lashtë spartane po ngjiste shkallët e shekujve
e po vinte në djepin e ri me Hyllin e Dritës
së pashuar e të bekuar në Atmen e bukur
të Shqipërisë.

Sytë e tu të mendjes të mprehtë si të shkabës
kurrë nuk pushuan, gjurmuan e kërkuan
kurrë pa u ndalë mbi copa relikesh e legjendash
e mitesh, kanune malesh e dromca fisnikërie,
kode të shenjta të trungut të lashtë të bardha si bora
të Ilirisë.

Aty ne Hasin e thatë, pranë Prizrenit te lashtë
Pritë të zunë e të vranë kalorësit e territ e vrerit
Se drita e jote e shkëlqyer sytë ua verbonte,
E shkëlqimi i syve të tu shpirtin ua mallkonte,
O kalorës i dritës së shenjtë, bime e fryt bashkë
i Shqiptarisë...