Dom Nikoll Kimza

[Zana_ch]

Nikoll Kimza


Kimza është një fshat në lartësitë e Spaçit,në shpinë të Munellës. Prej andej rridhte Dom Nikoll Kimza që kishte lindur në Gjakovë me 20 gusht 1878.

Kur ishte 14-vje ç fillon mësimet si nxënës në kolegjin Papnor të Shkodrës në vitin 1892. Nuk dimë gjë zyrtarisht të ketë vijuar studimet e larta në Romë a diku tjetër për teologji apo filozofi.

Është 27-vjeç kur thotë meshën e parë në Kallmet (Lezhë) me 21 gusht 1905. Vazhdon rrugën e lodhshme e të gjatë të meshtarisë për më shumë se një gjysëm shekulli. Jeta e këtij prelati është një roman në vete, nga më interesantët.

Për 27 vjet rresht shërben si Meshtar në kishat e Bulgrit dhe Velës, në varësi kishtare nga Ipeshkëvia e Lezhës. Më pas, për rreth 15 vjet gjendet famullitar i Kalivares, në Abaci të Mirditës. Në vitin 1947 ndodhet i arrestuar në burgun e Shkodrës me 12 meshtarë të tjerë, duke qenë i dërguar për pak kohë si i dënuar edhe në tharjen e kënetës së Maliqit. Lirohet dhe kthehet në famullinë e tij të Kalivarës, por tashmë i pasigurtë për vazhdimin e misionit të tij apostolik dhe të veprimtarisë gjurmuse e studimore në lëmë të historisë, ku kishte spikatur qysh herët. I sëmurë, i moshuar detyrohet të lërë atdheun me brengë në shpirt dhe të strehohet përkohësisht në Jugosllavi derisa vendoset në Romë, ku do të mbyllë sytë në vitin 1960. Sipas një burimi gojor, arkivoli me trupin e pajetë të “Priftit të Maleve”, siç e thërrisnin në Mirditë, sillet në Durrës për tu varrosur në Kimëz, por kjo nuk qe e mundur.

Shteti i vendit amë i kapërthyer nga ethet dhe dallditë e kampit të trazuar socialist, sidomos në vitet '60-të nuk gjeti kohë të mendohej e të tregohej human për t'ia lejuar varrin në atdhe njërit prej atdhetarëve më të shquar të Rilindjes e më pas. Si në një “Odise” kufoma e tij kthehet sërish nëpër det për t'u prehur në tokë të huaj. Kurse shpirti i kishte mbetur këtej për t'u endur “zog i lirë” kreshtave të Mirditës.

Tri janë përmasat e kësaj figure të lënë në harresë: Atdhetar i shquar, Misionar i përvujtë, Historian i spikatur, pa lënë mënjëanë ndihmesën në publicistik, poezi, gjuhësi etj.

Bir i një familje të njohur Dheut të Spaçit (E përmendet për “bujari, trimëri e atdhetari”, “e çuditshme e shumë e popullarizueme”, e mbështjellë me “njëmijë gojdhëna të mitologjisë”), i mbrujtur që në vegjëli me ndjenja kombëtare. Nikoll Kimza do të dinte të integrohej në lëvizjen e madhe të Rilindjes, në shoqëri shkolle e bashkëpunimi me Luigj Gurakuqin, këtë pionier të evropianizimit dhe modernitetit shqiptar në fillimet e këtij shekulli; në bashkëveprim me figura të tilla si Abat P. Doçi, Monsinjor Luigj Bumçi, Prijësin Prengë Bibë Doda luftëtarin legjendar Kolë Toma i Velës etj.

Famullitë e Bulgrit (Rubik), Velës dhe Kalivares qenë gjithëherë fole të shqiptarizmës, nga buçisnin idetë, memorandumet e Rilindjes dhe Pavarsisë, siç qenë njëherësh çerdhe diturie e gjurmimesh historike. Në shumë promemorie historike të krerëve dhe popullit të Lezhës e Mirditës të periudhës 1910-1920 është autorsia dhe nënshkrimi i Dom Nikoll Kimzës, ashtu si dhe në disa kronika të kohës. Në qelën e tij strehohet si prifti atdhetar Dom Pashk Krasniqi, si paria myslimane e Lezhës, kur këta sulmoheshin nga Serbët në vitin 1915. Kimza atdhetar bashkëpunonte me At Pal Dodën. Priste e përcillte Bajram Currin herë pas here dhe duke u shprehur se s'kishte hasë në Shqiptar ma t'shtruem, ma gojëambël e të dashtun…

Roli i tij atdhetar nuk mund të kalonte pa u ndëshkuar. Më 1912 në luftën e Shkodrës kundër Malazezëve N. Kimza zihet rob nga Esat Pasha dhe burgoset.

Në vitin 1919 duke qënë prift në Bulgër me cilësinë e delegatit Ipeshkvnor të Lezhës nënshkruan në një protestë të popullit dhe 12 bajrakëve të Mirditës drejtuar Konferencës së Paqes në Paris kundër pretendimeve shoviniste jugosllave për pushtimin e Shkodrës e mbarë Veriut. Protesta vendoset në kuvendin e Kallmetit të atij viti, pas një kuvendi të mbajtur në Shpal po për atë qëllim.

Kërkohet e drejta e Shqipërisë për t'iu ruajtur pavarësia, dëshmohet vullneti për të ruajtur me çdo kusht Shkodrën që sipas tekstit të dokumentit “ka qenë kudoherë kryeqyteti i Shqipërisë”. Bie në sy stili elegant, i moderuar etika e të shkruarit, sensi diplomatik. Po në vitin 1919 ndodh vrasja e Princit të Mirditës Prengë Bib Doda, dhe meshën e rastit e thotë Dom Nikoll Kimza, mëkëmbës i Ipeshkvit të Lezhës, në kishën e Shën'Kollit, i ndihmuar nga famullitari i qytetit.

Kështu përvijohet portreti i Dom Nikoll Kimzës. Njeri me karakter të fortë, krenar nga natyra dhe i paepur në virtyte e qëndrime, që s'mund të pajtohej me heshtjen kur s'duhej folur, i cili jo rastësisht në rrethanat e krijuara në vitet '50-te do të kërkonte rrugë të reja për të realizuar personalitetin e tij në liri edhe pse mosha e shëndeti nuk ishin në favor të tij.

Profili prej dijetari i Dom Nikoll Kimzës ka gjithashtu të veçantën e vet. Shtysa për t'u marrë me traditën, gjuhën, doket, historinë e trevës së Mirditës dhe më gjërë lidhej me mosbjerrjen e tyre, si vlera të spikatura të identitetit kombëtar, por edhe me përfshirijen e shumë dijetarëve të Rilindjes jo vetëm në një fushë veprim a dije, por në disa njëherësh, si në rastin e Shtjefën Gjeçovit, Ndre Mjedës, Nikoll Kaçorrit etj.